Prof. Dr. Fejzulla BERISHA: Rendi i Ri Strategjik Botëror dhe Kosova...

...Nga Diplomacia Pasive drejt Diplomacisë Aktive dhe Proaktive

Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Rendi botëror është në një periudhë transformimi rrënjësor. Nga një strukturë unipolare e dominuar nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës pas Luftës së Ftohtë, bota po kalon drejt një konfigurimi multipolar, ku fuqitë rajonale dhe blloqet gjeostrategjike po marrin rol më të madh. Kjo gjendje ka krijuar dinamika të reja politike, ekonomike, ushtarake e diplomatike, duke i vënë shtetet e vogla si Kosova përballë një sfide ekzistenciale: të mbesin spektatore të zhvillimeve globale apo të gjejnë mekanizma për të ndikuar dhe për t’u bërë faktorë të domosdoshëm në rajon e më gjerë.

Kosova, që nga shpallja e pavarësisë më 17 shkurt 2008, ka bërë hapa të rëndësishëm në konsolidimin e shtetësisë së saj, por diplomacia shpeshherë është karakterizuar nga pasiviteti, pritja dhe reagimi ndaj ngjarjeve. Në kushtet aktuale ndërkombëtare, ky model nuk mjafton më. Ajo duhet të transformohet në një diplomaci aktive, proaktive dhe inteligjente, e cila jo vetëm që ndjek zhvillimet, por edhe i parashikon, i ndikon dhe i përdor në favor të saj.

Konteksti i Rendit të Ri Strategjik Botëror

Rendi i ri global po ndërtohet mbi disa shtylla kryesore:

-Multipolariteti – ShBA, BE, Kina, Rusia, India, Turqia dhe fuqitë rajonale po synojnë të krijojnë ekuilibra të rinj.

-Rikthimi i politikës së fuqisë – lufta në Ukrainë, tensionet në Lindjen e Mesme dhe rivaliteti në Indo-Paqësor dëshmojnë se e drejta ndërkombëtare shpesh është në hije përballë interesave të mëdha gjeostrategjike.

-Aleancat fleksibile – shtetet po krijojnë partneritete të ndryshme sipas interesave momentale, shpesh duke anashkaluar organizatat tradicionale multilaterale.

-Ballkani si zonë strategjike – rajoni vazhdon të shihet si pikë kyçe për ndikim nga fuqitë e mëdha, për shkak të pozitës gjeografike dhe historisë së tensionuar.

Në këtë panoramë, Kosova është një rast testues për rendin botëror: një shtet i ri, i mbështetur nga demokracitë perëndimore, por i penguar nga Rusia, Kina dhe aleatët e Serbisë në arenën ndërkombëtare.

Kosova dhe Diplomacia Pasive

Diplomacia e Kosovës shpesh është reduktuar në:

-pritje të vendimeve të fuqive të mëdha,

-reagime pas zhvillimeve,

-mungesë lobimi të koordinuar,

-strategji të dobët në raport me organizatat ndërkombëtare.

Për pasojë, edhe pse Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë në vitin 2010 e legjitimoi shpalljen e pavarësisë, Kosova nuk arriti të kapitalizojë këtë moment në mënyrë të organizuar. Mosanëtarësimi në OKB, UNESCO, INTERPOL dhe vonesat në integrimet euroatlantike janë tregues të një diplomacie që ka munguar në proaktivitet dhe vendosmëri.

Nevoja për Diplomaci Aktive dhe Proaktive

Në rrethanat aktuale, Kosova duhet të ndërtojë një doktrinë të re diplomatike mbi tri shtylla:

1. Lobim i organizuar dhe i vazhdueshëm – krijimi i rrjeteve diplomatike, ekonomike e akademike për njohje të reja dhe anëtarësim në organizata.

2. Përdorimi i diasporës si forcë diplomatike – mbi 1 milion shqiptarë të Kosovës në Evropë dhe SHBA janë një instrument i fuqishëm për promovimin e interesave shtetërore.

3. Koordinim i plotë me aleatët strategjikë – në veçanti me SHBA-në, BE-në, Gjermaninë, Britaninë e Madhe dhe vendet që kanë interes për stabilitet në Ballkan.

Kosova nuk duhet vetëm të reagojë ndaj presioneve, por të propozojë iniciativa rajonale, të ofrojë modele bashkëpunimi dhe të shfaqet si faktor i paqes e stabilitetit.

Diplomacia Inteligjente dhe Soft Power

Diplomacia moderne nuk mbështetet vetëm në marrëveshje politike, por edhe në fuqinë e butë (soft power):

-promovimi i arsimit, kulturës dhe trashëgimisë,

-diplomacia digjitale dhe imazhi ndërkombëtar,

-fuqizimi i marrëdhënieve ekonomike dhe investimeve,

-përdorimi i sportit dhe kulturës për legjitimitet global.

Në këtë drejtim, Kosova duhet të ndërtojë një narrativë të re, ku të paraqitet si histori suksesi e demokracisë, multietnicitetit dhe integrimit euroatlantik.

Kosova si Test për Rendi i Ri Botëror

Kosova është më shumë se një çështje kombëtare shqiptare: ajo është një provë për demokracinë ndërkombëtare. Nëse Kosova mbetet jashtë organizatave ndërkombëtare për shkak të bllokadës së fuqive të mëdha, atëherë kjo do të dëshmonte se rendi i ri botëror nuk bazohet në të drejtën dhe parimet, por vetëm në interesat e fuqisë.

Prandaj, diplomacia aktive e Kosovës duhet ta shtrojë çështjen jo vetëm si problem bilateral me Serbinë, por si sfidë për sistemin ndërkombëtar: a do të triumfojë e drejta e popujve për vetëvendosje, apo logjika e forcës së fuqive të mëdha?

Kosova ndodhet në një moment historik vendimtar. Nga diplomacia pasive e së kaluarës, ajo duhet të kalojë në një diplomaci aktive, proaktive dhe inteligjente, të aftë të ndërtojë aleanca, të fitojë njohje, të garantojë anëtarësim ndërkombëtar dhe të vendosë veten si faktor i domosdoshëm në Ballkan.

Në rendin e ri strategjik botëror, vetëm shtetet që dinë të përshtaten dhe të veprojnë me guxim fitojnë vendin e merituar. Për Kosovën, kjo është jo vetëm mundësi, por domosdoshmëri historike.