Prof. Dr. Fejzulla Berisha: QEVERISJA NË KOSOVË NË KRIZË

QEVERISJA NË KOSOVË NË KRIZË: ANALIZË SHKENCORO-POLITIKE MBI MANGËSITË STRATEGJIKE DHE PASOJAT GJEOPOLITIKE

Harvard University, Cambridge–Boston, USA

Prof. Dr. Fejzulla Berisha

Qeverisja e fundit në Kosovë ka shkaktuar një krizë të thellë institucionale, me pasoja të menjëhershme për shtetësinë, sigurinë, politikën dhe marrëdhëniet ndërkombëtare. Ky punim synon të analizojë 19 dështimet kryesore të kësaj qeverisjeje duke përdorur rasti dhe ilustrime konkrete, duke u bazuar në dokumente zyrtare, deklarata ndërkombëtare dhe ngjarje historike të regjistruara.

1. Marrëveshja e Ohrit: Precedent i Rrezikshëm për Shtetformimin

Marrëveshja e Ohrit (27 shkurt 2023) u pranua  pa transparencë dhe debat parlamentar. Neni 7 parashikon “arrangements for self-management” për komunitetin serb, që krijon një model de facto autonomi territoriale.

Rast konkret:– Në mbledhjen e Këshillit të BE-së, Gabriel Escobar dhe Miroslav Lajçak deklaruan publikisht se dokumenti përfaqëson një “Asociacion me kompetenca ekzekutive”, duke e interpretuar si rrezik për unitetin territorial të Kosovës.– Qeveria nuk ndërmori asnjë veprim kundërshtues.

Konsekencat: Krijim i një strukture etnike me kompetenca territoriale, e papajtueshme me Kushtetutën (neni 3).

2. Degradimi i Partneritetit me SHBA: Tension i Paprecedentë

Kosova përjetoi përplasje diplomatike me SHBA-në në mënyrë që nuk është parë më parë.

Raste konkrete:– Ambasadori Jeffrey Hovenier deklaroi se “Kosova nuk po i merr parasysh këshillat tona. Ka pasoja.”– Pjesëmarrja e forcave kosovare në stërvitjen ndërkombëtare “Defender Europe 23” u pezullua.– Programet e MCC për fazën e dytë u ndaluan, duke vonuar projekte energjetike me miliona euro.

Konsekenca: Sanksionet diplomatike më të rënda që SHBA ka vendosur ndaj Kosovës.

3. Sanksionet e Bashkimit Evropian: Izolim i Paprecedentë

Në qershor 2023, BE vendosi masa ndëshkuese ndaj Kosovës.

Raste konkrete:– Fondet për IPA III u ndaluan në disa segmente kritike.– Kosova u përjashtua nga takime ndërinstitucionale të rëndësishme.– U bllokuan projektet e Kornizës së Investimeve në Ballkanin Perëndimor.

Pasojat: Një precedent historik negativ për vendet që aspirojnë në status kandidati.

4. Dështimi në Këshillin e Evropës dhe Organizata të tjera

Në maj 2024, votimi për anëtarësim në KiE u pezullua.

Raste konkrete:– Franca, Gjermania, Italia dhe Spanja kërkuan që Asociacioni i Komunitetit Serb të themelohet para pranimit të Kosovës.– Ministrja Donika Gërvalla u largua nga Strasburgu pa mbledhje votash.– Aplikimet e Kosovës në Interpol, UNESCO, OSBE dhe Partneritetin për Paqe mbetën të ngrira.

5. Skandali i “Provave” për UÇK-në: Dëmtim Global

Deklarata e ministrit serb Ivica Daçiq në OKB:“Falënderoj ministren Gërvalla për dokumentet që ndihmuan zbardhjen e krimeve të pretenduara të UÇK-së.”

Rast konkret: Transmetuar në të gjitha agjencitë ndërkombëtare, ky veprim:– Dëmtoi imazhin e Kosovës në arenën globale.– U përdor si narrativë nga Serbia në Gjykatën Speciale.– Ndikoi në perceptimin ndërkombëtar për Luftën Çlirimtare.

6. Kauzat e Rreme dhe Spektakli Politik

Shembuj konkretë:– Lufta kundër korrupsionit filloi me spektakël, pa asnjë rast madhor të ndërtuar nga prokuroria.– Shfaqja e xhipave të zinj në çdo paraqitje zyrtare si simbol i pushtetit, jo i shtetit funksional.– Slogani “Bashkimi Kombëtar” u përdor si marketing elektoral, ndërkohë që diplomacia me Shqipërinë u paralizua.

7. Presidenca si Noter Partiak

Raste konkrete:– Presidentja refuzoi dekretimin e ambasadorit të propozuar nga ministrja e saj e jashtme.– Shumica e emërimeve në këshillin e sigurisë, diplomaci dhe kabinet janë të njëanshme politikisht.

Pasojë: Humbje e neutralitetit kushtetues dhe degradim institucional.

8. Bllokimi i Kuvendit për 8 muaj

Janar–Gusht 2024:– Më pak se 10 seanca të rregullta.– Nuk u miratuan ligje madhore.– Kuorumi mungoi 70% të kohës.

Pasojë: Kriza më e gjatë institucionale që nga viti 2014.

9. Përçarja Kombëtare dhe Rajonale

Raste konkrete:– Në Maqedoninë e Veriut, partitë shqiptare u ndanë për shkak të qasjes së qeverisë.– Në Shqipëri, marrëdhëniet ndërqeveritare u ftohën; për herë të parë në 20 vjet, takimet u pezulluan.– Diaspora shqiptare në Gjermani e Zvicër polarizohet sipas linjave partiake.

10. Radoiçiqi, Veteranët dhe Dëshmorët

Raste konkrete:– Kryeministri ka relativizuar publikisht rolin e Marko Radoiçiqit.– Invalidë dhe veteranë u larguan nga lista e përfituesve.– Shtresa më e sakrifikuar e shoqërisë u trajtua si “barrë financiare”.

11. Rikthimi i Listës Serbe në Veri

– Lista Serbe rimori të gjitha komunat veriore

– Struktura ilegale mbeti e paprekur, duke krijuar precedent për destabilizim të veriut.

Rast konkret: Zgjedhjet e vitit 2024/2025 rikthyen të njëjtin model politik, pavarësisht aksioneve policore.

12. Skandalet në Energjitikë dhe Rezervat Shtetërore

Raste konkrete:– Martin Berishaj hetuar nga Sllovenia për qindra mijëra euro të paarsyetuara.– Rezervat shtetërore të ushqimeve dhe produkteve strategjike u zhdukën, me vlerë miliona euro.– Kontratat energjetike u dhanë pa tender të hapur për operatorë të lidhur politikisht.

13. Politizimi i Policisë dhe AKI-së

– Drejtori i Policisë u shkarkua për refuzim të urdhrit politik.

– AKI akuzohet për përgjime ndaj figurave opozitare dhe gazetarëve kritikë.

Pasojë: Cenim i proporcionalitetit dhe lirisë së shprehjes (neni 55, Kushtetuta).

14. Degradimi i Lirisë së Medias

– Prej 2021–2024, qindra sulme verbale nga zyrtarë të lartë ndaj gazetarëve.

– Gazetarët Visar Duriqi, Berat Buzhala, Vehbi Kajtazi, Rid Berisha dhe të tjerë janë sulmuar publikisht.

Pasojë: Liria e mediave në nivelin më të ulët që prej shpalljes së pavarësisë.

15. Zero Njohje Ndërkombëtare të Reja

– Gana dhe Siria: njohje të trashëguara, jo të iniciuara nga qeveria aktuale.

– Qeveria nuk ka arritur të sjellë njohje të re në arenën ndërkombëtare.

16. Eksodi i Popullsisë Aktive– 2021–2024: mbi 220 mijë qytetarë aplikuan për viza pune në Gjermani.– Ritmet më të larta të eksodit socio-ekonomik në 20 vitet e fundit.

17. Stagnim Zhvillimor: Zero Projekte Madhore

– Asnjë autostradë e re.– Asnjë projekt energjetik i rëndësishëm.– Asnjë reformë arsimore apo shëndetësore me rezultat konkret.

18. Rrethi i Dyshimtë i Personazheve në Vendimmarrje

– Roli i Dejona Mihalit në vendimmarrje nuk është sqaruar.– Mimoza Kusari-Lila e lidhur me skandale energjetike, pa hetime të thelluara.

Pasojë: Cenim i etikës dhe integritetit publik.

19. Shantazhi ndaj Gjyqësorit

– Kryeministri ka referuar prokurorët si “të korruptuar” pa vendime gjyqësore.

– Gjyqtarë të caktuar janë ekspozuar publikisht, duke dëmtuar pavarësinë e sistemit .

 KOHA E LLOGARIDHËNIES

Qeverisja aktuale do të mbahet mend për:– përçarje kombëtare,– dështim diplomatik,– izolim ndërkombëtar,– stagnim ekonomik,– autokraci institucionale,– rënie të standardeve demokratike,– shkatërrim të besimit me aleatët,– humbje të shpresës së qytetarëve.

Historia nuk fal. Ajo regjistron. Koha e llogaridhënies po