Prof. Dr. Fejzulla BERISHA: Qeveria Gjithëpërfshirëse

Qeveria Gjithëpërfshirëse: Kompromis i Domosdoshëm për Dalje nga Kriza dhe Rrugëtim drejt Stabilitetit në Kosovë

Kosova sot gjendet përballë një prej momenteve më delikate të historisë së saj shtetërore. Bllokada institucionale, e cila ka prodhuar vakuum politik e institucional, nuk është vetëm krizë e brendshme parlamentare, por një rrezik serioz për stabilitetin e rendit kushtetues dhe funksionimin normal të shtetit. Në kushte të tilla, kërkesa për një qeveri gjithëpërfshirëse nuk është më zgjedhje politike, por një domosdoshmëri kushtetuese, politike dhe shtetërore.

Ky model i qeverisjes ka qenë i pranishëm në shumë shtete në tranzicion ose në kriza të thella politike, ku kompromisi i gjerë ka shërbyer si garanci për stabilitetin, shmangien e bllokadës dhe krijimin e një kulture konsensuale të vendimmarrjes. Për Kosovën, e cila gjendet në një kontekst të brishtë ndërkombëtar dhe me një armiqësi të hapur nga Serbia, qeveria gjithëpërfshirëse është mjet i mbijetesës demokratike dhe ruajtjes së paqes sociale.

Dimensioni Kushtetues

Kushtetuta e Republikës së Kosovës nuk e ndalon formimin e një qeverie gjithëpërfshirëse. Përkundrazi, parimet e saj themelore mbi pluralizmin politik, ndarjen e pushteteve dhe përfaqësimin proporcional të qytetarëve ofrojnë hapësirë të mjaftueshme për këtë model.

-Neni 4 i Kushtetutës garanton ndarjen e pushteteve, por kërkon edhe bashkëpunim ndërinstitucional. Në mungesë të këtij bashkëpunimi, ndarja e pushteteve shndërrohet në paralizë shtetërore.

-Neni 65 i jep Kuvendit rolin qendror në zgjedhjen e qeverisë. Në rast bllokade, detyrimi i deputetëve është të gjejnë kompromisin, e jo ta thellojnë krizën.

-Neni 2 i Kushtetutës thotë se sovraniteti i takon popullit. Nëse partitë politike nuk e realizojnë këtë sovranitet përmes institucioneve funksionale, atëherë bie legjitimiteti i tyre.

Pra, një qeveri gjithëpërfshirëse nuk është shkelje e parimeve demokratike, por mjet i përkohshëm për të garantuar funksionimin e rendit kushtetues.

Dimensioni Politik

Kriza aktuale parlamentare e Kosovës tregon se partitë nuk po arrijnë të krijojnë shumicën e nevojshme për formim qeverie. Në këto rrethana, qeveria gjithëpërfshirëse:

Ul tensionet politike – duke përfshirë të gjitha forcat politike në vendimmarrje, shmangen përplasjet e ashpra mes pozitës dhe opozitës.

Rrit besimin qytetar – qytetarët e ndjejnë se zëri i tyre, përmes partive të ndryshme, është pjesë e qeverisjes.

Krijon unitet kombëtar në raport me sfidat e jashtme, sidomos në dialogun me Serbinë dhe proceset integruese në BE dhe NATO.

Shembuj të tillë janë parë edhe në vende tjera:

-Shqipëria (1997) pas krizës së firmave piramidale, ku u formua një qeveri gjithëpërfshirëse për të stabilizuar vendin dhe për të organizuar zgjedhje të reja.

-Maqedonia e Veriut (2001) gjatë konfliktit etnik, ku u arrit Marrëveshja e Ohrit dhe u formua një qeveri konsensuale që përfshinte palët e përfshira.

-Irlanda e Veriut përmes Marrëveshjes së të Premtes së Mirë (1998), ku qeverisja konsensuale mes komuniteteve katolike dhe protestante u bë kusht i paqes.

Dimensioni Juridik

Nga perspektiva e së drejtës publike dhe të drejtave të njeriut, qeveria gjithëpërfshirëse përbën një garanci për:

-Funksionalizimin e të drejtës për përfaqësim politik (neni 45 i Kushtetutës).

-Shmangien e diskriminimit politik dhe institucional, pasi të gjitha grupet kryesore marrin pjesë në pushtet.

-Stabilitetin ligjor dhe institucional, duke garantuar që vendimmarrja nuk mbetet peng i krizave elektorale apo të koalicioneve të brishta.

Dimensioni Ndërkombëtar dhe Diplomatik

Partnerët ndërkombëtarë – SHBA, BE dhe NATO – kërkojnë stabilitet në Kosovë. Ata janë të vetëdijshëm se bllokada e gjatë institucionale dobëson pozitën e Kosovës në raport me Serbinë dhe dëmton procesin e njohjeve të reja ndërkombëtare.

Përmes një qeverie gjithëpërfshirëse:

-SHBA do të ketë partnerë stabilë që kuptojnë domosdoshmërinë e shmangies së veprimeve destabilizuese.

-BE do të ketë palë serioze për të avancuar agjendën e reformave dhe integrimit evropian.

-NATO do të ketë garanci politike për sigurinë rajonale dhe për funksionimin e KFOR-it.

Qeveria gjithëpërfshirëse nuk duhet parë si dorëzim i parimeve demokratike, por si instrument demokratik i mbijetesës shtetërore në kushte krize. Ajo është kompromis i domosdoshëm për të:

-Shmangur vakuumin kushtetues;

-Siguruar funksionimin e shtetit;

-Krijuar unitet politik përballë sfidave të jashtme;

-Forcuar marrëdhëniet me aleatët ndërkombëtarë;

-Përcaktuar rrugën drejt stabilitetit dhe zgjedhjeve të reja demokratike.

Prandaj, në vend të polarizimit, klasa politike e Kosovës duhet të tregojë maturinë shtetërore dhe të ndërtojë një qeveri gjithëpërfshirëse, si garanci për stabilitet, paqe sociale dhe përparim demokratik.