Prof. Dr. Fejzulla Berisha: Profili i një lideri të kompletuar

Kadri Veseli – Personalitet Historik i Luftës dhe Paqes: Arkitekt i Lirisë Institucionale, Shtetndërtimit dhe Dinjitetit Kombëtar të Republikës së Kosovës

Profili i një lideri të kompletuar në arkitekturën politike, ushtarake dhe institucionale të shtetësisë së Kosovës

Shkruar nga: Prof. Dr. Fejzulla Berisha

I. Nevoja për figura udhëheqëse në tranzicionin historik të një kombi

Në historiografinë e kombit shqiptar, sidomos në segmentin modern të luftës për vetëvendosje dhe shtetformim të Kosovës, vendin qendror e zënë ata personalitete që nuk e konceptuan angazhimin politik si instrument pushteti, por si mision për të drejtat kombëtare dhe ndërtimin e shtetit modern. Kadri Veseli përfaqëson një arketip të veçantë të këtij modeli, duke sintetizuar në mënyrë të jashtëzakonshme tri dimensione themelore: angazhimin çlirimtar, vizionin institucional dhe përfaqësimin dinjitoz të sovranitetit kombëtar.

Në një fazë ku shqiptarët e Kosovës përballeshin me një regjim shtypës dhe me një sistem ndërkombëtar që për dekada e kishte pranuar realitetin kolonial serb mbi Kosovën si status quo, Veseli u shqua si një ndër arkitektët e qasjes inteligjente dhe efektive për të tejkaluar këtë padrejtësi historike, duke qenë një nga figurat qendrore në organizimin e rezistencës së armatosur dhe më vonë, në themelimin e rendit demokratik institucional.

II. Arkitekti i inteligjencës çlirimtare: nga struktura informative e UÇK-së në ndërtimin e kapaciteteve strategjike

Roli i Kadri Veselit në kuadër të UÇK-së, veçanërisht përmes drejtimit të strukturës së brendshme të informimit dhe sigurisë të kësaj organizate, përbën një pikë referimi në studimet e sigurisë dhe të inteligjencës strategjike në kontekstet e luftërave asimetrike dhe të çlirimit kombëtar. Kjo strukturë, nën drejtimin e tij, nuk ishte një njësi e zakonshme informative, por një organizëm i sofistikuar që kombinonte mbikëqyrjen, analizën strategjike dhe bashkërendimin logjistik të veprimeve të UÇK-së, duke shërbyer si katalizator për mbrojtjen e strukturës nga infiltrimi, sabotimi dhe spiunazhi.

Kjo përvojë përbën një precedent të rëndësishëm për ndërtimin e kapaciteteve të inteligjencës në shtetet e reja që kanë dalë nga konflikti. Në rrafshin teorik të së drejtës ndërkombëtare, aktiviteti i tij ishte në funksion të të drejtës për vetëvendosje (ius cogens), e njohur si normë imperative që e tejkalon edhe parimin e sovranitetit territorial të shteteve ekzistuese. Në këtë kuptim, Veseli luajti një rol të dyfishtë: si mbrojtës i sovranitetit në formim dhe si garant i sigurisë kombëtare në rrethana të jashtëzakonshme.

III. Nga liria në paqe: roli në tranzicionin demokratik dhe legjitimitetin e institucioneve të pasluftës

Pas intervenimit të NATO-s dhe çlirimit të Kosovës, sfida kryesore e elitës çlirimtare ishte kalimi nga struktura guerile në institucione legjitime të shtetit demokratik. Kadri Veseli ishte ndër të parët që e kuptoi këtë nevojë historike dhe kontribuoi në tranzicionin e butë nga legjitimiteti ushtarak në atë institucional. Në këtë kontekst, ai u angazhua për të ruajtur vijimësinë politike dhe morale të luftës çlirimtare, duke e shndërruar atë në kapital demokratik për ndërtimin e shtetit.

Ky rol është i rëndësishëm për studiuesit e procesit të “transformimit të lëvizjeve të armatosura në aktorë politikë”, një fenomen i analizuar gjerësisht në shkencat politike dhe të së drejtës tranzicionale. Veseli kontribuoi në ruajtjen e unitetit të brendshëm të ish-luftëtarëve dhe në ndërtimin e një sistemi politik që reflektonte pluralizmin, por ruante kohezionin kombëtar.

IV. Kryeparlamentari reformator dhe arkitekt i shtetit ligjor

Në mandatin e tij si Kryetar i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Kadri Veseli e orientoi këtë institucion drejt standardeve të demokracive të konsoliduara perëndimore. Në vend që ta shndërronte parlamentin në një arenë konfrontimesh sterile, ai e ktheu atë në një institucion funksional të kontrollit demokratik, ligjshmërisë dhe përfaqësimit të qytetarëve.

Nën udhëheqjen e tij, u miratuan ligje kyçe për forcimin e shtetit ligjor, reformat në drejtësi, zhvillimin ekonomik dhe integrimin evropian. Ai ishte zë i fuqishëm kundër korrupsionit dhe në mbrojtje të interesit publik, duke inicuar platforma të reja të transparencës dhe llogaridhënies. Veseli nuk ishte vetëm administrator i procesit parlamentar, por vizionar që e shihte këtë institucion si themel të rendit kushtetues dhe instrument të zhvillimit kombëtar.

V. Përballja me drejtësinë ndërkombëtare dhe mbrojtja e të vërtetës historike

Dhomat e Specializuara të Kosovës, të njohura si Gjykata Speciale, paraqesin një sfidë të re për drejtësinë tranzicionale dhe për parimet e barazisë në të drejtën penale ndërkombëtare. Në këtë kontekst, Kadri Veseli, si një nga të akuzuarit, është bërë simbol i qëndresës së denjë, pa urrejtje, por me dinjitet dhe vendosmëri për të mbrojtur karakterin legjitim të luftës së Kosovës.

Qasja e tij nuk është individuale, por përfaqëson një parim: mbrojtjen e luftës së drejtë për liri, sipas standardeve të së drejtës ndërkombëtare humanitare dhe të Kartës së Kombeve të Bashkuara. Ai ka afirmuar se drejtësia nuk mund të ndërtohet mbi përjashtime etnike dhe se një tribunal që gjykon vetëm një etni, nuk mund të jetë as drejtësor, as etik, as universal.

Në këtë sfidë, Kadri Veseli shfaqet si mbrojtës i sovranitetit juridik të Republikës së Kosovës dhe i narrativës historike të drejtë të kombit shqiptar, duke e kthyer përballjen e tij në një akt përfaqësimi moral, historik dhe kombëtar.

VI. Trashëgimia dhe profili i një burri shteti

Trashëgimia e Kadri Veselit nuk kufizohet në kontributin e tij në luftë apo në detyrat shtetërore që ka mbajtur, por shtrihet në kapacitetin e tij për të krijuar sinergji mes idealit kombëtar dhe realpolitikës moderne. Ai ka dëshmuar se një luftëtar mund të jetë njëkohësisht vizionar, se një politikan mund të jetë burrështetas, dhe se një lider mund të ruajë etikën morale edhe në kohët më të vështira.

Në traditën e liderëve historikë që i shërbyen kombit pa e uzurpuar atë, Veseli qëndron si figurë e rrallë që i dha Kosovës jo vetëm një pjesë të lirisë, por edhe një model të qeverisjes, të mbrojtjes së dinjitetit dhe të bashkëjetesës institucionale. Në analizat historike dhe juridike të së ardhmes, roli i tij do të zërë një vend të veçantë si ndërthurje e luftës së drejtë, paqes së qëndrueshme dhe shtetndërtimit të dinjitetshëm.

Kadri Veseli është një personalitet që nuk i përket vetëm një periudhe të historisë, por të gjitha fazave themelore të shtetësisë së Kosovës. Kontributi i tij është i matshëm në termat e të drejtës për vetëvendosje, të zhvillimit institucional dhe të ruajtjes së narrativës historike. Ai mbetet figurë e pandashme nga historia moderne e Kosovës – jo si mit, por si model konkret i një lideri të kompletuar.