Prof. Dr. Fejzulla Berisha: Personalitetet që hynë në historinë e kombit shqiptar

Historia e kombit shqiptar është një histori e rezistencës, kulturës dhe vizionit politik. Që nga lashtësia e deri në ditët tona, ky komb ka nxjerrë personalitete të shquara të cilët me veprimtarinë e tyre ushtarake, politike, diplomatike, letrare, shkencore dhe fetare kanë hyrë në historinë tonë kombëtare si themelues, mbrojtës dhe përfaqësues të identitetit shqiptar.

Më poshtë paraqitet një panoramë enciklopedike e figurave kryesore që shënuan epoka në zhvillimin historik të shqiptarëve.

I. Antikiteti dhe Mesjeta e hershme

-Teuta (shek. III p.e.s.) – Mbretëresha ilire që guxoi t’i dalë përballë Romës në mbrojtje të shtetit ilir. Pavarësisht humbjes, ajo mbeti simbol i dinjitetit dhe qëndresës së gruas shqiptare.

-Agroni dhe Genti – Mbretër të Ilirisë që përpiqen ta ruajnë pavarësinë politike dhe kulturore të ilirëve.

-Shën Jeronimi (347–420) – i lindur në Stridon, përkthyes i “Biblës” në latinisht (Vulgata), i përfshirë nga Kisha në panteonin e shenjtorëve.

-Gjergj Kastrioti – Skënderbeu (1405–1468) – Heroi Kombëtar i shqiptarëve, udhëheqësi që për 25 vjet organizoi rezistencën europiane kundër Perandorisë Osmane. Fitorja e tij në betejën e Krujës (1450) e futi Shqipërinë në historinë europiane si mbrojtëse e qytetërimit perëndimor.

-Marin Barleti (1460–1512) – humanist e historian, autor i veprës monumentale për jetën e Skënderbeut, e cila përhapur në gjithë Evropën, e bëri heroin shqiptar figurë universale.

-Pjetër Bogdani (1625–1689) – autor i “Çeta e profetëve”, vepra e parë madhore teologjike dhe filozofike në shqip; organizator i kryengritjes shqiptare kundër osmanëve më 1689.

II. Epoka e Rilindjes Kombëtare (shek. XVIII–XIX)

-Ali Pashë Tepelena (1740–1822) – sundimtar i fuqishëm shqiptar, që krijoi një principatë pothuajse të pavarur në Janinë, duke i bërë shqiptarët faktor rajonal.

-Naum Veqilharxhi (1797–1846) – ideolog i hershëm i Rilindjes, autor i Abetares së parë shqipe (1844), duke vënë bazën e arsimit kombëtar.

Frashërllinjtë:

-Abdyl Frashëri (1839–1892) – ideolog i Lidhjes së Prizrenit, themelues i platformës politike të shtetit shqiptar.

-Naim Frashëri (1846–1900) – poet kombëtar, që me “Bagëti e bujqësi” dhe “Histori e Skënderbeut” lartësoi gjuhën dhe identitetin shqiptar.

-Sami Frashëri (1850–1904) – autor i manifestit politik “Shqipëria ç’ka qenë, ç’është e ç’do të bëhet”, themelues i mendimit politik shqiptar.

-Jeronimo de Rada (1814–1903) – poet arbëresh, me “Milosaon” solli romantizmin shqiptar.

-Ismail Qemali (1844–1919) – kryeudheheqësi i shpalljes së Pavarësisë më 28 Nëntor 1912.

-Hasan Prishtina (1873–1933) – prijës i kryengritjeve shqiptare të Kosovës, vizionar i bashkimit kombëtar.

-Isa Boletini (1864–1916) – luftëtar simbol i trimërisë kosovare, pjesëmarrës aktiv në aktin e Pavarësisë.

III. Pavarësia dhe shtetformimi (shek. XX)

-Luigj Gurakuqi (1879–1925) – firmëtar i Pavarësisë dhe reformator i arsimit shqiptar.

-Fan S. Noli (1882–1965) – kryeministër, përkthyes e shkrimtar, themelues i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, personalitet i demokracisë kombëtare.

-Ahmet Zogu (1895–1961) – Mbret i shqiptarëve (1928–1939), themelues i institucioneve moderne të shtetit.

-At Gjergj Fishta (1871–1940) – poet kombëtar, autor i “Lahutës së Malcís”, që e ngriti epikën shqiptare në nivel botëror.

-Mid’hat Frashëri (1880–1949) – kryetar i Ballit Kombëtar, publicist dhe mendimtar i shquar.

-Enver Hoxha (1908–1985) – udhëheqës i Shqipërisë për gati pesë dekada; figurë kontradiktore që la gjurmë të thellë në historinë moderne shqiptare.

-Eqrem bej Vlora (1885–1964) – historian, diplomat dhe publicist, dëshmitar i kohës së Pavarësisë.

IV. Periudha bashkëkohore – Kosova dhe çështja kombëtare

-Adem Jashari (1955–1998) – Komandant legjendar i UÇK-së, i rënë me familjen në Prekaz; u bë simbol i sakrificës për liri.

-Ibrahim Rugova (1944–2006) – Presidenti i parë i Kosovës, udhëheqës i rezistencës paqësore, i quajtur “Gandi i Ballkanit”. -Liderët e UÇK-së: Hashim Thaçi, Ramush Haradinaj, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi – udhëheqës të luftës çlirimtare.

-Heronjtë e Kosovës: Zahir Pajaziti, Agim Ramadani, Fehmi dhe Xhevë Lladrovci – dëshmorë që e shndërruan sakrificën në ideal kombëtar. -Arben Xhaferi (1948–2012) – politikan dhe mendimtar shqiptar në Maqedoni, vizionar i çështjes kombëtare në trojet jashtë Shqipërisë.

V. Sintezë përfundimtare

Figura të tilla si Teuta, Skënderbeu, Frashërllinjtë, Ismail Qemali, Fan Noli, Adem Jashari dhe Ibrahim Rugova nuk janë vetëm personalitete të një kohe të caktuar, por themele të historisë kombëtare.

Ata mishërojnë tre shtyllat e mbijetesës shqiptare:

Rezistencën ushtarake (Skënderbeu, Isa Boletini, Adem Jashari)

Idenë politike e shtetformuese (Abdyl e Sami Frashëri, Ismail Qemali, Rugova)

Trashëgiminë kulturore e shpirtërore (Naim Frashëri, Gjergj Fishta, Fan Noli,Hashim Thaqi),etj.

Historia jonë kombëtare nuk është histori individësh të veçuar, por histori sakrifice dhe vizioni, ku çdo brez ka dhënë figurat e veta për mbijetesën dhe afirmimin e shqiptarëve në arenën ndërkombëtare.