Prof. Dr. Fejzulla BERISHA: Mbajtja e Seancës për Qeverinë me të Gjitha Premisat është Jokushtetuese

Prof Dr Fatmir Terziu
3 hours ago
4 min read

Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

1. Kushtetuta si kufi i veprimit shtetëror dhe institucional

Në çdo sistem demokratik, Kushtetuta nuk është vetëm akt juridik, por garanci e rendit dhe legjitimitetit shtetëror.

Ajo përcakton kufijtë e pushtetit politik, mënyrën e konstituimit të institucioneve dhe ndan qartë kompetencat ndërmjet tyre.

Në Republikën e Kosovës, Kushtetuta e vitit 2008 është rezultat i një procesi unik historik — lindur mbi bazën e Pavarësisë së 17 shkurtit 2008 dhe Opinioni Këshillimor i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (2010), që e përcaktoi qartë se pavarësia e Kosovës nuk shkelte të drejtën ndërkombëtare.

Në këtë kuadër, çdo veprim institucional, e aq më tepër mbajtja e një seance për formimin e Qeverisë pa bazë kushtetuese, cenon parimin e legalitetit dhe sovranitetin e përfaqësuar përmes institucioneve legjitime.

2. Kuadri juridik i formimit të Qeverisë

Kushtetuta e Republikës së Kosovës, në nenin 95, e përcakton qartë procedurën e formimit të Qeverisë:

Presidenti i Republikës mandaton kandidatin për Kryeministër nga partia apo koalicioni që ka fituar shumicën në Kuvend.
Kandidati i mandatuar paraqet programin dhe përbërjen e Qeverisë për votëbesim.
Nëse nuk merr besimin e shumicës së deputetëve, Presidenti emëron një kandidat tjetër.
Nëse edhe ai dështon, shpallen zgjedhje të reja.

Ky është proces zinxhiror dhe i pandërprerë kushtetues, që nuk mund të anashkalohet apo zëvendësohet me “konsensus politik” apo “interpretim pragmatik”.

Në këtë mënyrë, çdo seancë për votëbesim qeveritar pa mandat të rregullt nga Presidenti, pa konstituim të plotë të Kuvendit apo pa certifikim përfundimtar të rezultatit zgjedhor, është shkelje e drejtpërdrejtë e rendit kushtetues.

3. Jurisprudenca e Gjykatës Kushtetuese: Rasti KO103/14 dhe parimi i fituesit të zgjedhjeve

Në rastin KO103/14 (viti 2014), që lidhet me krizën paszgjedhore ndërmjet LDK-së, PDK-së dhe VV-së, Gjykata Kushtetuese dha një vendim themelor që krijoi precedent të detyrueshëm:Kjo nënkupton se:

-pa konstituim të Kuvendit;

-pa verifikim të shumicës;

-pa mandatim formal nga Presidenti,

nuk mund të zhvillohet asnjë seancë për formimin e Qeverisë.

Në praktikë, ky parim është respektuar në disa raste:

-në vitin 2017, Presidenti Thaçi mandatoi kandidatin nga koalicioni PAN si fitues zgjedhjesh;

-në vitin 2019, Presidenti Thaçi mandatoi kandidatin e Vetëvendosjes si fitues absolut;

-në vitin 2021, Presidentja Osmani mandatoi përsëri kandidatin e partisë fituese në përputhje me certifikimin e KQZ-së.

Ky kontinuitet dëshmon se legjitimiteti qeveritar buron vetëm nga rezultati zgjedhor dhe mandatimi kushtetues, jo nga marrëveshje politike të përkohshme apo improvizime procedurale.

4. Shembuj ilustrativë nga praktika ndërkombëtare

Në vende të tjera demokratike, situata të ngjashme janë zgjidhur përmes respektimit rigoroz të Kushtetutës dhe jo përmes improvizimeve politike.

Rasti i Gjermanisë (Bundesrepublik Deutschland)

Në Gjermani, nëse Bundestagu nuk arrin të zgjedhë Kancelarin në tri raunde votimi, Presidenti Federal shpall zgjedhje të reja. Asnjëherë nuk mbahet “seancë alternative” për formimin e qeverisë pa procedurën kushtetuese të votëbesimit sipas nenit 63 të Grundgesetz-it.

Rasti i Italisë

Në Itali, ku shpesh ka kriza të zgjatura qeveritare, Presidenti i Republikës zhvillon konsultime të gjera, por asnjëherë nuk pranon seancë parlamentare për formim qeverie pa dekret formal të mandatimit.

Rasti i Greqisë (2009–2015)

Në rastet e krizave politike, Presidenti grek thërret konsultime me partitë parlamentare; por çdo veprim ndërmerret vetëm pas mandatimit zyrtar.

Ky parim është universal: legjitimiteti nuk buron nga rrethanat, por nga Kushtetuta.

5. Rrethanat aktuale në Kosovë: mungesë e premisave kushtetuese

Në kontekstin aktual, nuk ekziston asnjë bazë kushtetuese për mbajtjen e seancës për formimin e Qeverisë, për këto arsye:

-Kuvendi ende nuk është konstituar plotësisht;

-nuk ekziston shumicë e certifikuar apo marrëveshje politike e formalizuar;

-Presidentja nuk ka bërë mandatim kushtetues të kandidatit për Kryeministër;

-disa subjekte politike janë ende në proces ankimor në Panelin Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa (PZAP);

-dhe Gjykata Kushtetuese është ende në pritje për verifikimin e ligjshmërisë së procedurave.

Këto rrethana e bëjnë çdo seancë të thirrur për “formim qeverie” akt të pavlefshëm juridikisht dhe politikisht jokushtetues.

Nëse një seancë e tillë mbahet, çdo vendim që del prej saj mund të rrëzohet nga Gjykata Kushtetuese dhe të cilësohet si shkelje e parimeve të ndarjes së pushteteve dhe sovranitetit të Kuvendit.

6. Pasojat e veprimit jokushtetues

Mbajtja e një seance të tillë ka pasoja serioze:

-Krizë institucionale: Kuvendi dhe Qeveria humbin legjitimitetin kushtetues.

-Rënie e besimit ndërkombëtar: Partnerët strategjikë si SHBA dhe BE e interpretojnë si mungesë të stabilitetit dhe seriozitetit institucional.

-Precedent i rrezikshëm: krijon model ku “politika” zëvendëson “Kushtetutën”, duke u kthyer në anarki parlamentare.

Përçarje ndërinstitucionale: midis Presidencës, Kuvendit dhe Gjykatës Kushtetuese.

Në të kaluarën, vende si Ukraina (2010) dhe Maqedonia e Veriut (2016) kanë përjetuar kriza të ngjashme kur qeveritë u formuan jashtë rendit kushtetues — dhe pasojat ishin bllokim politik, zgjedhje të reja dhe humbje besimi ndërkombëtar.

7. Ligjshmëria si themel i demokracisë

Kushtetuta e Republikës së Kosovës është akt i sovranitetit qytetar dhe garanci e stabilitetit institucional.

Çdo veprim që anashkalon këtë rend, qoftë edhe për qëllime politike apo taktike, e çon vendin drejt destabilitetit juridik.

Mbajtja e seancës për formimin e Qeverisë pa bazë kushtetuese nuk është shenjë demokracie, por simptomë e krizës së respektit ndaj ligjit.

Në fund të fundit, Kushtetuta nuk njeh interpretime politike — ajo njeh vetëm zbatim të drejtë.

Prandaj, çdo përpjekje për të mbajtur seancë qeveritare pa mandatim kushtetues është jo vetëm jokushtetuese, por edhe e dëmshme për rendin demokratik dhe imazhin ndërkombëtar të Republikës së Kosovës.