Librat e zakonshem , mbrojne nje subjekt te caketuar . Libri filozofik mbron dy subjekte njeheresh , objektin dhe shembujt .
Do te vijojme te komentojme sythat e librit te Terziut , aty ku kemi ndalur nga pjesa e pare e kumteses .
Jetos .
Per kete nocion , autori permend nje varg , te kenges se folklorit tone . Ky varg thekson : “Robi plaket , kur do vete . “ eshte shprehje e drejtperdrejte . Pleqeria eshte nje nga semundjet e moshes . Me qe kemi sqaruar se semundja eshte me orgjine mendore , e tille eshte dhe pleqeria.
Poezia , kenge e tokes arberore
Ne kete objekt behet krahasimi midis gurit dhe zjarrit . Guret jane produkt i tokes , ku njerzit ndertojne jeten .Guri dhe zjarri , kane nje marrdhenie , qe lidhet me vete prejardhjen . Edhe guret jane produkt i nje djegije .Vec kesaj , te dy keto objekte i ka afruar muza popullore . Te dy , plotesojne nje unitet mjedisor te jetes mbi toke
Kamjelle ,
Eshte mbetja e kercellit te grurit apo misrit , pas korrjes . Ne shumicen e vendeve , quhet hamull . Njeriu ka gjetur menyra , per te mos u bere te rrezikeshme keto mbeturina . Aplikohet djegia e hamulles . vete hiri , eshte pleh mineral , per token . Eshte gjetur menyra , per t’u bere e dobishme.
Klinai .
Vjen nga italishtia , do te thote shtrirje e rehateshme . Kolltuku i ndertuar me dru , mbuluar me lecke , rehatohet ne te njeherazi si kolltuk , per ngrenie .
Koha
Eshte nje objekt rrotullame . Kuti e shtypur , nga te tria anet . Nuk ka asnje shprese kthimi . E kaluara leviz shpejt, qe te mos duket risi . Koha eshte ecja – ikja .
Koha dhe cikli .
Ky nocion mbeshtete nga nje ese , qe me shume se naracion , eshte lirike e ndjere dhe e shkruar me pasion . Autori , ne avion , eshte duke lexuar librin e L. Stanit , “Koha , per nuse “ . Ciklet e kohes perseriten , vetem ne kalendar .
Koherence dhe kohezion.
Autori i librit , na i sqaron , kete nocion , ne nje studjo , ne Angli , shkrimtari i jep pese keshilla te vlefeshme . Arritja me e madhe eshte te keshe koherence dhe kohezion . Per kete problem , Heminguei ka shkruar : “ Ne jemi te tere cirake , ne nje zanat , qe askush nuk eshte mjeshter . “
Kohezioni eshte , kur pjeset e nje texti i referohen njera tjetres . Koherenca eshte , kur pjeset lidhen llogjikisht .
Komoditet dhe Komotitet .
Qeverrisja e vetvetes me kulture eshte art . Me 11 janar 1946 , Asambleja kushtetuse e shpalli Shqiperine Republike . Ne kete qeverrisje te vetvetes , mbeten ata , qe dhane direktiven dhe ata , qe mbajten pushtetin . Filluan te grabellojne vetveten . Atehere nuk ka me fitim . Kur perfundon , ne gllaberimin e vetvetes , perfundon ne pavionin mjekesor . U ngaterrua fjala , komoditet , me fjalen me komotitet (mpirije ) .Mos lejoni , qe shpirti i juaj , te mbete i mpire . Synoni nje dashuri te bukur , qe kerkon sakrifice .
Komoditet dhe akomodim .
Keto dy veprime jane zgjeruar shume . Njerzit shpenzojne , per jete komode . Rehatohen , ne vilat e tyre , apo ato te turizmit . Jane dy alterrnativa te lidhura ngushte . Keto zhvillime , kane sjelle shpenzime te medha , ne jeten urbane te c’do vendi . Pushimet duhet t’i sherbejne perteritjes te energjive te punes. Komoditeti eshte mall, ose sherbim cilesor .
Kompleksi
Ne kete syth autori flet, per nje pune , qe kryhej ne Elbasan , nga miqte e tij . Trajtimi i problemit ka lidhje me ballafaqimin me idete filozofike , te Shopenhauerit ., sepse perditeshmeria e njerzve , eshte objekt i filozofise moderne . Jetojme ne kohen e kompleksit te artit , na lejon te shofim kushtet e vendosura nga ekonomija .
Kon .
Autori na pershkruan nje stan , ku ujku beri kerdine . Qeni leh , per ndonje kocke . Askush nuk e shan . Dialekti i syve sot ka ngelur ne parlament . Qeverria eshte jasht shume halleve te popullit . Kjo ndodh , per dite . Eshte nje Kon ne sy .
Kornize .
Per kete syth , autori na ka sjelle nje ngjarje , ne Shtermen te Elbasanit . Cfaqej premiera e filmit , “ Udhetim ne vitet e lindjes “ Kyj film sherben si urekalimi , midis te shkuares dhe te tashmes .
Kopshti begate njerezor .
Pershkruhet nje kopsht ne gji te natyres , nen shkelqimin e diellit. Tregimi mbyllet me shprehjen suprize : Ku mbeti kenga ?
Krimi me shkrimin .
Eshte nje metafore tregimtare . Flitet , per nje mur guri , me gur dhe zhavor. Pritej dimer dhe dolli pranvere . Nuk mund te kuptohet shkrimi , sa vete shikimi . Zbret shkrimi i sakatuar , nga nje kohe e zymte . Ikja nga vetja eshte ajo , qe bera realisht . E verteta me ka folur ndryshe . Shkrimi eshte vete jeta dhe enderra.
Dualiteti profesionist i kohes .
Jepet nje ese , per te kaluaren e hidhur moniste . Dualizmi na pat pushtuar koken . Kjo eshte permbajtja e esese metaforike , qe mbeshtet sythin ne titull.
Koregjimi me koregjimin .
Per te ndricuar kete titull filozofok , jepet nje ese . Ngjarjet zhvillohen , pas mekatit te Adamit dhe te Eves. Nje nga pasardhesit , eshte nje poet , qe ben jete nate me zhurme . Zhurma , ngriti nga varri te vdekurit e gjalle .Mesimi , qe del : Nje kopse e keputur , nuk ngjitet kurre , ne vendin e saj .
Ne admirim .
Nje e re flet , per natyren , qe na rrethon , te kopshti i begate njerezor . Mesimi : Gjithcka duhet te analizohet ne hapesire dhe ne kohe . Hapesira dhe koha jane nocionet baze te filozofise .
Kozmonollogji inerte .
Te huajt kane shkruar , per entitetin shqiptar . Burimet ku u mbeshteten ishin te diskutushme . Ne shume krijime bie ne sy njeanshmeria subjektive . U quajt primitive , gjithcka shqiptare . Shqiptaret kane treguar aftesi shtetformuse , me rrastin e Kosoves . Ka shume cilesi , qe shqiptaret i klasifikon njerez te perparuar . Mikpritja shqiptare shpreh kulture . Traditat nenkuptojne te djeshmen . Eshte e domosdoshme te plotesojne traditen me kulturen perendimore . Krijimi i shtetit te Kosoves dhe protestat , per nje jete me te mire , flasin , per nje thyerje te zhurmes kozmonollogjike dhe krijimi i nje morali te ri . Sqarohet ceshtja shqiptare , qe c’do here eshte zgjidhur ne disfavor te shqiptarve . Ekzistojne bibliotekat , muzeumet , auditoret , si garanci e zhvillimit njerezor shqiptar , simbas modelit europjan .
Krize .
“Demokracia eshte ne krize “ , ka shkruar “Fridom hause “ ne vitin 2018 Perse ? Sepse nuk aplikohen zgjedhjet e lira e te ndershme. Sundimi i ligjit eshte nen sulm dhe terheqje , ne nivel global . Kjo gjendje mbeshtet nocionin krize .
Kultura e peshtirjes .
Ne kete ese trajtohet problemi filozofik te ironise dhe dyfytyresise , se disa njerzve , ndaj problemeve te shoqerise . Zhdukja e tradites , nuk eshte menyre , per t’i hapur rruge te perparuares . Lipset te mbeshtesin njera tjetren .
Kungraja e demokracise .
Per kete syth eshte perdorur nje fragment nga tragjedia “Pirrro “ e E. Haxhiademit . Kjo veper hedh drite mbi filozofine e catise , si shtrese mbajtese prej druri , qe mbulon ndertesen . Ky kulm mbeshtete nga nje tra qe quhet Kungraja . Ne menyre figurative , kungraja shpreh vrasien e demokracise . Demokracia duhet te mbrohet nga vendi ku eshte cenuar .
Kuqaleshi/e.
Me levizjen demokratike , me kete mbiemer cilesor emertoheshin te tera format e extremizmit te majte . Ne te njejten kohe mbetet nocion filozofik i gjithe levizjes .
Lej- lek
Jepet nje ese sinptomatike , per nje shpend , qe u gjend ne Cinar . Mbi kete shpend u bene diskutime pa fund , nga te pranishmit , per kategorizimin zoollogjik te shpendit , qe kishte rene , per here te pare Mbas bisedimesh u saktesua se ishte thjesht nje lej-lek . Morali i fabules eshte i thjeshte : nepermjet diskutimeve konstruktive , zbulohet e verta .
Lindpisi Covid19.
Stignmatizohet lufta , gjat pandemise , si nocion filozofik . eshte perpjekje , per ruajtjen e shendetit kolektiv. Jeta e vertet shqiptare , perkon me piken me te madhe te ktheses historike , qe lidhet me lindpisin Covid 19 .
Loja e sistemit .
Per kete nocion filozofik , jepet nje ese , ku protogoniste eshte nje grua , nga shtresat e ulta shoqerore , qe kerkon te hyje me force , ne zyrat e ligjit te shtetit . Polici e ndalon . Ajo bertet : “Jemi te barabarte perpara ligjit! .“ jashte po demonstrohej , nen parullen :” Kjo eshte loje esistemit “ .
Luku .
Eshte nje ese , ku thuhet se , kur do te vije ajo kohe , qe njerzit te paraqiten me lukun natyral , pa maske . Te jeshe nen maske , eshte mungese e theksuar lirie .
Madheshtia .
Si ne te tera sythat , eshe ne kete syth perdoret nje ese , qe nxjerr ne pah madheshtine . Po cila eshte kjo ? Madheshtor , ne univers eshte dielli , perballe erresires dhe te ftohtit .
Mahnitja ,
Sipas tregimit , qe shoqeron kete syth , eshte emocioni i pare , qe cfaqet me pamjen , leximin , shikimin , perballe nje fenomeni te rralle . Eseja perfundon me shprehjen : Jeta eshte nje film , ku mahnitja mahnitet .
Matriarkat .
Per kete syth sherben nje ese , ku pershkruhet matriarkati si sitem historik . Eseja perfundon me fjalet : Fjala Nene dhe matriarkti , jane nocionet e para ekzistenciale te botes . Burri , qe lindi nga nje grua , qe quhet Nene , e ka te veshtire te fali ate qe e lindi . Protestat ndaj matriarkatit , kane dhene perfundime ekuivoke.
Mizeria .
Dashuria dhe urrejtia , mbeten te verbera , aq sa edhe tisi qe ndjell zilija dhe xhelozija . Te dyja sjellin pasiguri dhe trishtim . Eseja , qe shoqeron kete syth lidhet me demet e medha , qe isjellin jetes normale , keto dy cilesi te demshme , qe i mbart njeriu .
Natyrisht .
Esseja qe shoqeron kete nocion filozofik , lidhet me sjelljet e njerzve , qe duhet te jene ne pajtim , me natyren , qe na rrethon .
Supozimi .
Nocioni i ketij sythi , lidhet me problemin e studimit te figurave te antikitetit , per te njohur ato , duhet te veme ne jete supozimin krijus .
Perkthimi , per Homerin .
Kryemjeshtri i linguistikes shqiptare , Petro Zhei , ka shkruar vepra te thella dhe te verteta . Perkthimi i Homerit , me fantazi , kaperxen shekujt .
Virgjili dhe leximi i Homerit .
Punimet e Virgjilit lexohen lirshem . Ato kane kaluar edhe ne balladat shqiptare , sic eshte rrasti i Duruntines .
Ndergjegja .
Eshte pjese e fait . Ky eshte percaketimi me i sakte , per psikiken dhe vullnetin .
Ndervaria .
Ne esene , e ketij sythi sqarohen nocionet : njgjyrimi politik i komunikimit , ngjyrimi i kultures se komunikimit ne teresi , te tilla jane karakteristikat , per nje liber te botuar , ose te lexuar . Keto nocione quhen te ndervarura . Ndervaresia ne jeten e perditeshme globale , eshte fenomen i hasur ne c’do hap .
Negociata .
Huazimi i detyruar i ndihmave , realizohet me negociata.Presupozon te njejten ghuhe , te njejtat kushte . Nje nder veprimet kordinative , mbeten negociatat , per gjuhen , per kufijte , per luften e tj te ngjashme .
Neneshtrim .
Kjo ese percaketon dy partnere , nga te cilet njeri dominon . Kuptohet tjetri neneshtrohet . Neneshtrimi eshte fatura e nje shoqerie , qe destinohet , per te vdekur . Fjala neneshtrim perdoret gjeresisht , ne shkrimet per politken dhe diplomacine .
Ngerc .
Nje moment kyc , qe pengon zhvillimin harmonik , te nje programi shoqeror .
Ninfa , qe foli heret .
Per kete nocion eshte shkruar nje ese , qe sqaron titllin filozofik . Eseja titullohet “Trirema e poezise joniane “ . Behet fjale , per nje aktivitet poetik , ne juge te vendit . Emri eshte huajtur nga mitollogjia . Nje njeri nga bashi i anies , thirrte me ze , per nga bregu , per te ngritur Tri rema . Jane bashkuar natyralisht te dyja fjalet dhe shpreh nje veprim praktik te detarise se lashte .
Normal i ri .
Norma dhe normal , jane me prejardhie latine dhe perkthehen “Pingul “ . nenkupton zhvillimin natyror te c’do situate dhe zgjidhje problemi .
Oken pije , piken mos e derdh .
Eseja , qe shoqeron kete syth , tregon se Bota gjithnje eshte nen rrisk . Per ta zvogeluar ose eliminuar kete rrisk , ndihmon kultura e konsumatorit . Kjo eshe pjese e kultures sociale . Natyra kursimtare eshte pjese e kultures njerezore . vete proverbi shpreh bujari dhe natyre kursimi .
Open .
Me kete ese eshte zhvilluar nje mendim , qe ka lidhje sa me politiken , aq dhe me ekonomine . Eshte nje fjale , qe perdoret shpesh ne biseda dhe vecanerisht ne medija , Eshte bere pjese e fjalorit politik . I perket gjuhes angleze dhe ka kuptimin “Hapur “ .
Nga armiqesite nderkufitare ballkanike , tre shtete , Serbi Shqiperi , Maqedonia e veriut , bene nje marrveshje shume dimensionale , qe u quajt” Ballkani i hapur” .
Paritet .
Eshte fjale me prejardhije nga latinishtja dhe do te thote
“ Te barabarte “ . Eshte shprehje , qe eshte perdorur shopesh ne gjuhen diplomatike , gjat luftes se ftofte . Ka pasur kuptimin ne barazimin e armeve atomike dhe ato te cfarrosjes ne mase . Merret me mend , kur ka vene shenjen e e barazimit me armatimet , te tera barazimet e tjera , jane plotesisht te mundeshme .
Eseja , qe shoqeron kete nocion , ben fjale , per paritetin kulturor , artistik etj. te kesaj natyre .
inekzistente.
Patriotizmi .
Ne Kosove patriotizmi ka rrenje te thella . Patriotizem i flakte u manifestua ne luften e Spanjes . Njerzit , qe luftojne , per prosperitetin e kombit te tyre , shprehin qendrim patriotik te flakte . me te tera keto shembuj , eshte e pasur eseja , qe shoqeron kete syth te ketij nocioni filozofik te rendesishem .
Pentimento .
Per kete nocion , pak te njohur , autori ka destinnuar nje ese te gjate , ku fillon me spjegimin e fjales . Orgjina eshte nga fjala italisht pertino , qe do te thote te pendohesh , te nderrosh mendje . Njeriu , qe pendohet , manifeston nje karakteristike shume pozitive , ne jeten e perditeshme . Populli ka nje proverbe , per kete subjekt . Njeriu i penduar , thote populli ,eshte gjysem i shpetuar . Kemi parasysh njeriun , qe nuk eshte i imunizuar nga gabimet .
Persosur .
Lidhur me kete subjekt , autori jep nje ese shume specifike. Nje student , nuk kenaqej me krijimet e tij . Drafti i pare nuk eshte i persosur . Njeriu duhet te kembenguli , qe te nxjerri nga dora vetem punime te persosura . Kur kjo nuk ndodh ,nje pushim , midis punes , eshte shume i domosdoshem . Piktoret , kompozitoret, pas nje pushimi aktiv , kane nxjerre vepra te persosura . Vepra e persosur , te jep kenaqesi dhe eshte po kaq frymezuse .
Policefale .
Eseja , qe shoqeron kete nocion filozofik , lidhet me qeverrisjen . Qeverrisja gjithmone eshte shumefishe , sepse ka kontroll te pare nga disa kendshikime . Qeverrisja dyfishe eshte , c’do qeverrisje e zakonshme . Kemi qeverri qendrore dhe vendore. Pushteti demokratik , eshte i ndare , ne pushtet gjyqesor , ekzekutiv , dhe pushteti i shtypit . Fjale , per fjale do te thote , shume koke . Vjen nga greqishtja . Pushteti ne nje dore , eshte tiranik . Shqiponja me dy koke , perfaqeson fuqine e sundusit. Kete shprehje te sundusit , shqiptaret e kane marre nga Roma e vjeter .
Porropi .
Eshte fjale , qe perdoret ne te dy gjuhet , shqip dhe maqedonisht . Kjo fjale parashef shkaterrim me themel . Ndoshta e ka origjinen nga perroi- perrua . Kur perrejte dalin nga shtrati bejne shume zhurme dhe marrin c’do gje qe gjejne perpara , sepse zbresin nga pika te larta te terenit malor , ose kodrinor . Ato deme , qe sjell perroi nuk i shkaketon as lumi , qe zakonisht eshte i qete .
Primitive .
Behet fjale , per vjetersi . Mund te flasim , per shtepi te vjeter , per rrobe te vjeter , per veper te vjeter . Cdo send i ri , ka dhe te kunderten e vet , e ndodh nga se kalojne shume vite te ekzistences te sendit . Flitet edhe per doktrine te vjeteruar, sic flitet dhe per vere te vjeteruar . Ne rrastin e veres , dallojme nje karakteristike shume specifike . Sa me e vjeter , aq me e shtrenjte eshte vera .
Prirja dhe tendenca .
Nje prirje eshte ndjenje e ndergjegjeshme . Tendenca eshte deshire e vetvetishme . Gete ka thene : “ Prirja , per gezim e shprese eshte lumturi . Prirja , per deshperim e frike , eshte fatkeqesi e vertete . “
Qasja
Per kete subjekt , autori , ka shkruar nje ese , per nje shkrimtar . Vepra e ketij shkrimtari , shkrimi dhe qasja ndryshe zene vend , krahas pasionit . Ne liber , jane pershkruar dhe shembuj te tjere , per subjektin qasje .
“Quo Vadis “
Nje roman i shkruar nga polaku H. Sienkeëiez , eshte perkthyer ne pesedhjete gjuhe . Pershkruan jeten e nje cifti ne Rome. Romani meritoi Nobelin. Disa vepra kane kete titull , qe perkthehet , “Ka tym“ . Jane tymra te kohes te perandorit , Nero .
Rebelimi
Per kete subjekt te librit , autori , ka destinuar nje ese te gjate , ku ndricohet gjithe subjekti , ne studim . Ky nocion u thellua ne shekullin e tetembedhjete , si akt i armatosur , kunder qeverrise . Ne kulturen e rebelimit , c’do akt kunder qeverrise eshte i inkurajuar . Ne Ballkan , akti i rebelimit , ka marre nje kuptim disi ndryshe nga etimollogjia e kesaj fjale .
Rehati
Subjektivizmi eshte aspekt i pashmangshem i gjendjes shpirterore . Natyrshem njerzit , kerkojn e te gjene ngushullim te rehatia . Pertacia eshte predispozite e natyres. Rehatia , kerkohet si ndjenje e clodhjes dh e kenaqesise .
Romantiket .
Jane shkrimtare me afer pershkrimeve te natyres . Shkrimtari arberesh Dara , ja kaloi De Rades , jo me probleme anesore , por me unitetin dhe harmonine e vepres .Mitikja eshte e lidhur gjithnje me natyren . Vepra dhe detyra shkrihen ne nje te vetme si qasje romantike .
Rrenjet , damaret , fijet .
Keto fjale , kane te bejne me lidhjet e gjakut . Autori pershkruan nje pinjoll te nje fisi , qe shprehet : Nuk pyes per njeri , nuk dua tja di etj.... Faktikisht rrenjet dhe damaret i kemi nga kohe te tjera . Ikja nga rrenjet dhe damaret , eshte rebelim biollgjik dhe shpirteror .
Rrjedha .
Eseja e ktij sythi spjegon prejardhjen gjuhesore dhe faktike te kesaj fjale . Eshte shprehja me e zakonshme , kur shprehemi : “Duhet pritur rrjedha “ ose “Rrjedha do te jete shpetimi yne” , si dhe shprehja :” A mund te qendrojme kunder rrjedhes ?” .
Rrjedhejetes .
Per kete subjekt autori ka shkruar nje ese simetrike . Personazhi kujton nje prralle te gjyshes , qe njihej si e semure mendore . Me gjith ate e mban mend c’do fjale . Femija evoloi ne jete nga nje femije kurreshtar , ne nje njeri te pjekur , ne te tere problematiken e jetes. , por ne rrugen e tij ndihet ndikimi jetdhenesi , nga para ardhesi. Rrenjet hedhin bisqe te reja , rriten filiza .. Rrjedh jeta .
Sperthiket .
Eshte perpjekja e nje njeriu , per te gjetur materjale ne intrrnet , per nje shkrim te ri . Merr kuptimin , per te qene aktiv dhe energjik .
Shembelltyre kulturore .
Kemi te dhena , per njeri me aftesi shkrimore dhe fotografike . Jeta kulturore e tij eshte realisht nje shembelltyre kulturore per te rinjte . Kjo eshte permbajtja e esese , qe sqaron kete syth .
Shultine .
Per te sqaruar kete syth , autori i librit , ka perdorur si shembull , nje poezi te veten , te botuar kohe me pare .
Po e transkiptoj poezine e Terziut :
“Ne rritemi / Ne ngrihemi /
Ne thahemi / Ne vishkemi /
Ne Ndjejme / Etj...
Perdorimi i peremrit , ne , perben nje pakt , per te na afruar me nje kohe tjeter .
Stili dhe elementarizmi .
Eseja , ne sqarim te ketyre nocioneve eshte e gjate , sepse i tille eshte dhe mbetet subjekti stil . Kur behet fjale , per artet , jane disa . Ndahen nga njeri tjetri , nga stili i artistit . Kur shkruajme , per nje te vertet te harruar , kemi te bejme me elementarizmin .
Spite .
Vjen nga anglishtja dhe ka kuptimin e nje deshire , per te lenduar dike , qe kthehet ne mani . Si shembull autori , ka perdorur nje bisede te nxehte te Kryeministrit Edi Rama , me tre gazetare , ne emisionin , “Dritare “ . Autori i librit , na i shtjellon diallogun dhe evidenton perpjekjet e Kryeministrit , per te shtpur mendimet e gazetarve ne studijo . Ketu behet fjale , per faktorin e jashtem ( Kryeministri ) , ne shtypjen e mendimit te tjetrit .
Tastjere
Per kete syth , autori , ka permendur nje monolog , per poezine . Artisti perlotet , kur reciton poezi . Kjo ndodh, se ndan jeten me qenie te gjalla , jo me ekrane dhe me- tastjere .
Tedenca .
Kur sodisim nje fotografi , marri disa mesazhe : jeta shtjellohet , hamendesohet , mendohet . Te tre keto hamendesime quhen tendence .
Te pafjalet .
Njerzit kerkojne fjale te mira . Shpesh , nga fjalet , qe degjojme , pason ne heshtje , reflektojme .... Mbetemi pa fjale ... Kjo eshte permbajtia filozofike e ketij subjekti , ne kete syth .
Tjetersimi .
Per kete syth , autori , jep nje mesazh nga veprimtaria e vet . Te ardhurit ne Elbasan , kerkonin miqesi te vertet . Keto thirrje behen grimca te nje shoqerie te re . Kjo shoqeri e re kerkon tjetersimin .
Torba .
Autori i librit na jap nje ese , qe ka brenda vetes , kete fjali : “Ndotja shetit me torben , ne krah te Kryeministrit . Torba sjell grykesi . Vetem torba rikujton .
Transfiksim .
Nepermjet kesaj eseje , mesojme se kur vizitojme , ose bisedojme , per Kullen Eifel , kujtojme Parizin . Kjo mbrekulli , me la me goje hapur . Ky eshte transfiksimi :” Me goje hapur” .
Trupi .
Trupi eshte eshte larg asaj , qe mendon truri . Vete njeru e vlereson , si e ka veshur trupin , me kulturen semantike . Vetem ai qe e perdor veshjen , e njef kulturen e trupit te vet .
Tutela nga pseudoaktiviteti.
Pseudoaktiviteti eshte perhapur ne menyre alarmante . Eshte perfshirje e mundur , per njerzit , qe kane tejkaluar tutelen . Duhet forcuar besimi , qe pseudoaktiviteti te kthehet ne liri , sic duhet .
Thengjijte .
Ata jane zjarri , qe djeg me shume , simbas proverbit shqiptar , thengjilli i mbuluar , djeg perveluar .
Ujesi .
Sa uje ka nje roman , novele etj.. Kjo metafore , na meson se sa uje jetesor eshte i domosdoshem , per jeten . Uji tjeter , eshte ujesi . Uji eshte kryefjala. Ne se ne nje planet ka jete , kjo kondicionohet nga prezenca e ujit .
E gjitha per tjetrin .
Eshte nje ese , kur koleget vleresojne punimet e njeri tjetrit .Gjithcka i perket kolegut . Nje mardhenie te tille , pershkruan autori , per mardheniet e tij me shkrimtarin , Eshref Ymeri .
Problemi Dah .
Dah eshte poet dhe pilot britanik . Eshte i famshem , per botimet , per femije , por ka pas bere vleresime rraciste , per hebrejte . Familja , kerkoi falje publike tridhjete vjet , pas vdekjes se poetit . Kuja i sherben kjo ndjenje faljeje ?
Iku 2020 , po e arthmja si shifet ?
Brexit , ndodhi ne ne Janar 2020 . Qytetaret e BE , nuk do te kene te drejten te udhetojn lirshem ne MB. E drejta e levizjes , presupozon punesim , por kjo tashme kufizohet .
Kjo lufte vazhdon .
Zbulimi i vaksinave anti Covid 19 , u be tema kryesore e shtypit . Eshte me te vertete ngjarje historike , por eshte edhe nocion filozofik , per kete syth .
Politika moderne .
Kriza energjitike dhe ushqimore , ka prekur Shqiperine . Shoqeria civile veproi ne menyre te organizuar dhe pati sukses . E vuri qeverrine ne pune , per te lehtesuar pasojat e krizes .
Rikujtohuni , per ne .
Shtresat ne nevoje , ne Shqiperi , bejne thirrje , per te treguar vemendje ndaj tyre , ne situatat e krizes . Shteti , qe humbet vemendjen ndaj shtresave ne nevoje , nuk ben hije , per ekzistencen e vet .
Zgjim .
Autori i librit jep nje ese , ku behet fjale se se bashku me shokun e vet ndoqen nje koncert , me titullin , Zgjimi . Behej fjale , per zgjimin e fjales . Te jepte kuptimin , qe fjala eshte e sigurte . Shenomeni dhe mua , shqiptonte fjala. I duhet dhene ndal periudhes toxike .
Zgjumje .
Do te thote te enderosh pa fjetur . C’fare shifet ne nje zgjumje ? Pershkruhet gjithcka , qe i ndodhin njeriut ne nje dite .
Vetem nje gje .
Kjo shprehje perdoret sa here shtrohet pr diskutim nje problem i madh . Kur themi nje gje , eshte gjeja , qe rregullon mardheniet ne jete .
Letersi .
Autori i librit , flet , per frymezimin , qe e pushton , gjat nje vizite ne natyren e virgjer te maleve tona .
Halianthus .
Eshte nje ese , per letersine , ku truri dhe pena , jane mjetet e punes. Letersia eshte nje lule dielli madheshtore , ne boten globale. ( Haliamjuths – emri shkencori lulediellit ) .
Zgrip .
Nje ese kuptimplote e sqaron , kete element filozofik . Te degjosh , duhet t’i hapesh veshet mire . Te jeshe i gatshem c’do dite , ndryshe je ne zgrip .
Zodjaku .
Eshte shenja e bricjapit , por eseja e shtrin me gjere dhe i jep kuptimin e jetes reale.
Zhurme dhe shtriqje .
Autori jep nje ese , ku spikat aforizmi : Koha nuk mjafton dhe perseri koha eshte e pa mjaftushme ,edhe ne se nuk duhet te vdesesh ne enderr , dikush duhet te zgjohet heret ose von , por te zgjohet .
Cikli i (mes)jetes
Ky nocion shoqerohet nga ese metaforike e shkurter , por sinjifikative . Eseja perfundon me shprehjen: “ Per c’fare tjeter duhet te merakoset e enesermja , Per ciklin e ( mes) jtes ? “
Nga lart , nga atje lart .
Vjeshte . I shof kurrizin vetvetes . E gatshme , per t’u ngjitur lart. Atje lart , drejt qiejve . Shiu po i shqep zerat e teperta . Kjo eshte eseja , qe percjell kte syth . Ese teresisht alegorike :Jane shkrimet , per emisjonet e televizionit .
Ëhatshp
Bisedat me Nenen jane te shenjta , por nderkohe Tv. jep lajmet per Covidin , per BE. Nena i flet nga ana tjeter e hapesires kozmike : Bir , nuk eshte zeri yt ky . Kush flet me ty ? Edhe ne dashurine prinderore , ka hyre teknollogjia .
Artefatet .
Eshte nje tregim , per , nga natyra e qete e pyllit . Vrehet nje krimb , qe eliminote milingonat , te cilat brenin bisqet e rrenjeve te drureve . Krimbi i mistershem i Gravures , krijonte nje re tymi , qe mbulonte gjethet . Milingonat nuk i rezistonin , kesaj reje . U bene bashke me krimbin , harabelat , cafkat , ne mbrojtje te pyllit . U be nje aleance midis vendesve dhe te ardhurve , qe vizitonin pyllin e kohes dhe te pershperitjeve . U lajmeruan te gjithe se krimbi i Gravures , mund te behej nje artifat global .
Kjo ese metaforike e mbyll librin , me natyre filozofike te Prof. Dr. Fatmir Terziut . Me kete liber ne mendimin filozofik , filozofia si dije dhe instrument midis shkencave , pagezohet shqip . Ne kemi nje perpjekje tonen kombetare te ciles do t’i referohen dijetaret , gjat rruges se tyre , per themelimin e letersise filozofike .
Ne fund te ketij libri ndodhet nje pasthenie e shkruar nga profesor Bujar Kapllani . Ka analizuar krejt librin , por nga ana letrare . Realisht libri ka permbajtje te gjere letrare . Kryesisht per te argumentuar nocionet filozofike . E pare ne kete hulli , eseja e profesor Bujarit eshte e plote dhe gjithperfshirese , ne aspektin letrar . Nuk duhet anashkaluar fakti , qe pagezimin , libri “Paritete “ e ka ndryshe . E ka filozofik.
Sic kemi argumentuar , me siper , filozofia lot rrol kordinus . Ne se autori i “Panfletet “ do te ishte matematikan , shembujt kryesor , do t’i merrte nga matamatika . Ky difekt , ne se mund te quhet i tille , eliminohet , duke pasur nje liber manual te filozofise shqiptare , qe do te unifikonte shembujt argumentus , per kohen , hapesiren , materjen dhe ndergjedjen. Te tjeret do te benin filozofi , ne perkatesi me specialitetin .
Ndoshta ne nje te arthme te afert , ky liber mund te kthehet ne manual , per shkollat , mjafton t’i shtojet nje parathenie e gjate , mbi rrymen filozofike te Shopenhauerit , qe aktualisht njihet zyrtarisht si filozofi me i madh kohor . Brenda librit , petagoget dhe studentet gjejne materjal te mjaftushem , ne argumentimin filozofik . Natyrshem esete dhe te gjithe argumentet duhet te perpunohen nga ana pedagogjike, ne se libri do te kthehet ne manual mesimor .
Studjus, Illo Foto , ne NY – Prill 2022
