ORA NË QOSTEK
Në kujtim të tim babait tim të dashur, Dail Terziu
Fatmir Terziu
Atje, mbi shtëpinë dykatëshe me teliz dhe dalje të dyanshme, që s’dihet se prej kurrë, dy Lisa të bëshëm e rrënjëmëdhenj bënin rroje moteve. Dy mollnja të shastisura krekoseshin dy herë në të korra e në të vjela mbi dhe nën këto lisa. Koha matej me një orë. Dhe gjithnjë koha zverdhej tek ora e florrinjtë e Gjyshit tim që varej në qostek. I puthiste akrepat mbi shenja romake, gjë që tregonte se ato gatiteshin dy herë në të njëjtën kohë mbi Raduç, e shkrepeshin mbi Stugarë, sikur në të tyren donin të mateshin me forcën e burrave dhe grave të zonës më begatore, më të bukur e më të sinqertë, që kohërat e kishin pikëtakuar mbi gurë të latuar, çekic, plumbçe e mastar e mbi ngjyrat që vardisnin e ujdisnin gratë mbi tezgjah.
“Por mollnjat, si mollnja” – thoshte gjyshi nga ana tjetër e oxhakut për rrufetë e jo vetëm kaq… Mollnjat e zeza ishin në garë. S’dihej me se e me kë, me këdo e me gjithçka…, ndoshta dhe me orën e bukur e të trashëguar dyqind vjeçare të gjyshit, e ndoshta të mbajtur edhe prej stërgjyshit tim. Ora varej mbi qostek dhe shkundej sa herë që lëviznin duart mbi shajak e mbi fije…
Shquheshin njerëzit e kësaj shtëpie si mjeshtra të tirqeve, xhubletave, astareve të mëndafshta, dhe sinori u kishte falur atyre pikërisht majën më të lartë, Gaborin, që të vëzhgonin të gjithë njësoj e më mirë, sikurse shpendi krahëmadh e i fuqishëm me sqep të përthyer, që bënte folenë e tij në atë vend, linte shkas aty nga pika më e lartë, t’i ndiqnin me sy e të masnin hapat e kohës me orë, për miq e armiq. Se të tillë kishte shumë e shumë, në kohëra, e në mote të ndryshme…
Kisha dëgjuar të thuhej shpesh nga goja e tij “mos na lëntë Zoti pa miq e pa armiq! Pa miq, se na mbyllet dera dhe pa armiq, se na mbyllen sytë… e nuk e shohim dot orën në qostek”…
Shtëpia e Gjyshit qëndronte gjithnjë e hapur. E hapur në ato mote me mollnja të ndrshme, se në mëvetësinë e saj të bashkëngjitur kishte Dyqanin, që kishte në zemër të tij mallra nga shtete e vende të ndryshme. Dhe kush nuk kishte trokitur atje. Kush nuk kishte pirë kafenë me xhezve të argjendta dhe kush nuk e kishte dredhur duhanin me fatfun në atë kuti dhe në atë tabaka të papërshkueshme nga bukuria dhe gdhendja artistike në të. Dhe rrugët shpesh kshin vetëm një përgjigje: “Po shkojmë tek Terzinjtë!”
Dhe atë ditë ashtu ishte. Të gjitha rrugët atje të shpinin. Aty ishin nisur burra dhe gra mbi mushka e kuaj, atje ishin nisur të njohur e të huaj, … atje. Atje ku Gjyshi tashmë kishte zgjatur për të fundit herë dorën e tij të dhuronte me shpirt e me bekim atë orë të trashëguar. Dhe sikurse kishte ndodhur, ora i falej dhe i dhurohej pinjollit më të ri, trashëgimtarit të denjë për atë fis, për atë familje, për ato gurë, për ato mure, për atë shtëpi…
E ndodhi të isha unë. Unë që disa herë e kisha syxixëlluar atë orë që shkëlqente e tëra në qostekun e Gjyshit. U afrova dhe loti, që kishte bërë detyrën e tij mbi të djathtë, kërceu dhe bëri rikoshetë me kapakët e orës, që tashmë kishin arsye të tjera të mbanin frymën e njeriut, që e kishin dëgjuar me plotë nëntëdhjetë vite jetë. Kaq ndodhi. E gjitha ishte një transfertë e pashkruar. Vetëm sytë e atyre, normalisht më së shumti të dy djemve të tij të dashur, babait tim dhe xhaxhait, kishin arsye të përcillnin me lotë këtë skenë.
Ora tashmë ishte në një trup tjetër. Dhe ai ishte trupi im. Ishte zakon, që ora duhej mbajtur me kujdes. Dhe duhej trashëguar…, por ja që …, ja që koha në të cilën ajo tashmë kishte ndërruar udhën e saj, kishte dhe arsye të tjera, kishte arsye që shkonin deri në dhimbje…
Atë vit u fejua motra ime. Dhe koha e kishte prurë në skenë të “traditës” së re orën e dorës, e mjaft gjëra të tjera. Por ora e dorës gjendej vetëm në tregun e zi, vetëm atje ku ndonjë nga shoferët e Albatransportit shisnin orët e sjella kontrabandë dhe fshehurazi, ato orët “Omicron”; “Darwill”, apo dhe të tjera dhe ato bliheshin vetëm me flori.
Kështu i kishte ardhur edhe fati i këputur në mes… orës në qostek…
“Do të blejmë tre ora me të dhe kështu do të kesh orë edhe ti, dhe zgjidhim dhe hallin që kemi…” Kështu dëgjova të më thuhej dhe…, fundja unë isha thjesht një djalosh atëherë, fjala ime kishte dhe s’kishte vendim apo dhe të kundërtën. E kështu u bë. U gjet njeriu i parë.
“Ai afron dy ora dhe jo tre, sepse thotë se nuk është flori gjel, apo monedhë tjetërlloj e florrinjtë!”
Më urdhëruan të mos e dëgjoja atë se do të gjenim një të dytë. Dhe i dyti u gjend shpejt.
“Ai më afroi dy orë dhe një magnetofon…”
Përsëri m’u tha se nuk ishte e përshtashme dhe duhej të prisnim një të tretë.
I treti, katërti, i pesti… i dhjeti … u gjendën, por të gjithë jepnin jo më shumë se një orë.
Atëherë dikush na sugjeroi të shkonim dhe t’ja jepnim një grumbulluesi të vlerave të vjetra dhe gjasat ishin se atje tek ai, të paktën do të merrnim diçka të mirë dhe jashtë frikës. E kështu u bë. Atje gjetëm një derë të vogël… në atë derë të vogël mes një rrugice të vogël të kalldrëmtë nga shkrimi i shkujdesur i dorës mbi një teneqe të rrudhur, mësoje se ishte një specialist … po, pra specialist…
Dhe specialisti, si specialist, që në fillim … që në fillim ngriti pak syzet, e pastaj pak këndvështrim më shumë në atë stroftë gjysëm të errët e të vogël e më në fundi dihati dhe foli:
“Kjo është një kryevepër e vërtetë. Si është e mundur, që ka ekzistuar kjo? ... kjo ka vlera të jashtëzakonshme!”
Dhe unë menjëherë ngriva sytë tek im Atë . Im Atë, buzëqeshi dhe më shtrëngoi dorën. Kaq u desh që të dilnim nga ajo strofkë e vogël dhe e gjysëmerrët e specialistit, por të ndryshonim çehrren tonë. Im Atë ende nuk ma lëshonte dorën: “Unë e kisha paramenduar se gjithnjë vlera e vërtetë vjen dhe e gjen kur ti këmbëngul dhe e kërkon, se ajo nuk vdes, por trashëgohet…”
“Trashëgohet?!”- pyeta unë, disi me një shtesë habie.
“Po!” – u përgjigj menjëherë im Atë.
Ndërsa zëri specialistit që dukej se shtonte hakërrimin e trokamava të hapave tona në rrugicën e ngushtë të Kalasë dukej sikur na ndiqte nga pas: “Ata që e kuptojnë vlerën e kësaj ore, le të kujtojnë dhe vlerën tuaj … e kështu do t’ju vlerësojnë gjithmonë…”.
“Ora duhet të mbetet në qostek” – tha im Atë, po, po duhet të mbetet në qostek…E nesër … nesër do t’ia dhurojmë nipit, … stërnipit… stër e stërnipave…”
Unë tashmë isha bërë një me çukamën e Orës së Madhe, e cila krihej mbi xhamllik dhe bënte garë me orën në qostek, ndërsa duart e mia e shtrëngonin tashmë akoma e akoma më shumë.
