Selman Ruzhdie , Pjesa / 2
Ne kampin e femijve rober , ne Uskib ( Pallati i kujtimeve)
Mbas disfates katastrofike te fiorentinasve , ne detin Egje , Turqit e zgjeruan pushtimin . Firanca ende nuk e paguante haracin e femijve , por turqit mendonin , se me kohe kjo do te ndryshonte . Konsolidimin e pushtimit , turqit e fillonin me femijte . Femijte e vendeve pushtuse , mbaheshin ne kampe te posacme , ku edukoheshin me frymen osmane .
Pushtimi i vendit i sejcilit shtet , duhet vinte nga vete femijte e tyre . Kampi uskid , sic emertohet nga vete autori , merrej me edukimin e femijve, te trojeve jasht Perandorise , per t’u paisur me nje kulture tjetersoj , per te adhuruar Perandorine , madje ta krahasonte ate me fuqi te mbinatyrshme dhe te perjeteshme.Vetem Sulltani perfaqesonte perandorine , qe zgjerohej nga dita ne dite .
Kampet e te rinjve , ne zonat e pushtuara , si tradite e vjeter e pushtusve , eshte percjelle ,nga shekulli ne shekull , me te njejten forme dhe per te njejtin qellim . Ja si na i pershkruan autori yne , kete fenomen perandorak : “ C’do vit njesite e rekurtimit me dhune , leviznin neper perandorine e zgjeruar , per te vjele taksen e devishmese , haracin e femijve , pra per te marre djemte me te fuqishem dhe te zgjuar , me te bukur dhe per t’i kthyer ne skllever , ne vegla te dishuruara te Sulltanit . Parimi I Sulltanit ishte Qeverrisje permes metamorfozes . Do tju marrim bijte me te mire dhe do t’I shndrojme rrenjesisht . Do t’I detyrojme tju harrojne dhe do t’I kthejme ne force , qe do tju mbaje nen thundren tone . Sundimi do t’u vije vete nga femijet tuaj te humbur dhe vijon ne “Uskyb” , ku niste ky proces , fliteshin shume gjuhe , por kishte vetem nje uniforme , teshat me poture te rekrutit gjerman “ . ( F 195 )
Krijimi I kampeve te tilla eshte nje nga format e kolonializimit , qe me sa duket , eshte produkt i mendjes osmane . Ne menyre , kaq te organizuar dhe kaq perfekte , ka krijuar keto kampe , ku mbaheshin djemte e zgjedhur fiorentinas , me te gjitha te mirat , qe ofronte koha . Pervec trajtimit ushqimor dhe te veshies , merrnin mesime , nga petagoge te famshem . Nga ky lloj “arsimimi “ , delnin jenicere te afte dhe besnike te Sulltanit . Kete fenomen te ketyre kampeve e ka zbuluar Ruzhdia , si nje romancier i holle , qe i hyn realitetit , ne detaje me te holla te ekzistences . Nuk e kam pare kete menyre pushtimi , me ndonje shkrim tjeter .
Jeta kish vertetuar se keta jenicere , me tjeter vendlindje , kane qene me te ashper ne lufte , madje dhe kunder bashkeatdhetarve , nga kishin ardhur . Kjo ishte qeverrisje e metamorfozes . Ne roman , ka shume shembuj , te suksesit prej metamorfiozes .
Metamorfoza ,nuk eshte strategji vetem e kesaj perandorie . Te tere pushtusit , propoganden dhe tjetersimin e tradites , e nisin nga femijte . Le te kujtojme marrjen peng , nga Sulltani , te djemve te Gjon Kastriotit . Ata femije te Pricit shqiptar trajtoheshin ne Pallatin sulltanor nga mesus te specializuar , per te rrenjesur ne ndergjegjen e femijve idene e pathyshmerise te perandorise . Ceshtj a e dyte e asaj pseudo edukate ishte te harronin sa me pare dhe ne menyre te pa kthyshme atdheun e origjines .Kjo arrihej , nepermjet mirembajtjes dhe edukimit shkollor .
E njejta gje ndodhi me pushtimin fashist . U organizuan te rinjte , ne nje organizate me emrin “Xhovenenca “ dhe pjestaret , dergoheshin ne Itali , si ” balila” . Vizitonin perandorine e Emanuilit, ku binte ne sy zhvillimi industrial i Italise se kohes . Po monizmi? Monizmi i interrnote familet , bashke me femijte e djepes . Diferencimin e bente , ne perjashtimin nga arsimi i larte i femijte , me prejardhje te dyshimte plitike . Pranonte te ulte kualitetin e shtreses intelektuale , se sa te jepte te drejta studimi , jasht kritereve politike . Fjala vjen , ne drejtesi u cuan maturante , pa note mesatare , por me garanci politike . Monistet nuk ishin pushtuse , por etjen , per pushtet e kishin nje lloj , me pushtusit . Zgjedhjen , per postet e lara e kryente perseri neper perzgjedhjes nga zyrat e kuadrit. Fillonte me pozicionet e ulta , deri ne Byrone Politike . Shumica e e byroisteve , ishin nen nivelin e inteligjences se pergjithshme te popullit . Me sa shifet , monizmi krijonte shtrese intelektuale , me te dobet se perandoret osmane , qe kishin krijuar shkolla dhe merrnin arsim elitar, nje prej te cileve ishte kampi Uskib . Edukimi monist , po thuaj ishte masiv , punesimi behej me zgjedhje si dhe arsimi i larte .
Kadetet e shkollave te tipit “Uskib “ , paten nxjerre ushtarake te shquar , qe me bemat e tyre kane shenuar shembuj besnikerie te pa shoq ndaj Sulltanit . Tregohet nje e pizod , ne nje lufte te pa barabarte , nje deve u rrezua , por ngarkesa e saj ishte me 60 mije momnedha ari , qe u derdhen , ne perruan afer .
Komandanti i operacionit vendosi roje me shpata te nxjerra dhe eruajti te pa prekur thesarin .Monedhat e numeruara , ishin aq sa tregonte fatura . Pas kesaj ngjarje , Sulltani e beri te ditur se kishte besim me shume te ky hero , se sa te njerzit e tij te gjakut .Ne roman jepen shembuj “ heroizmi ‘” te strategeve te pergatitur ne keta kampe . Ishin te vendosur dhe me ambicje te shquara ushtarake , per zgjerimin e Perandorise dhe per sigurine civile brenda saj .
Ja si pershkruhen ,disa nga menyrat e funksionomit te shkollave dhe pak nga bemat e ketyre “heronj “ te Perandorise : “ Pasi mblidhnin haracin e femijve ( Pallati i kujtimeve ) , e conin ne Stamboll dhe ua ndanin famileve te mira , turke , ku femijte duhet te sherbenin dhe te mesonin gjuhen turke . Pastaj vinte stervitja ushtarake . Ne fund djemte e pergatitur ushtarakisht dergoheshin ne repartatert e jenicereve . Turq nuk qene , por te huajt , u bene shtylla kryesore e Perandorise turke . Ishin burra te armeve . femije pa femijeri .
“ Princ Vladi , pinte gjskun e viktimave . Kokat viktimave i ngulte ne hunj . Nga qe kishte pire shume gjak te burrave dhe te grave , kishte fituar aftesi te cuditshme , kunder vdekjes . U priste hunden burrave dhe grave dhe ja conte princit , ne Hungari , per mburrje . … Vladi e kishte djegur dhe rrrafshuar krejt Bullgarine . La pas toke te djegur , puse te helmuara , bageti te therura . Njerzit e ngullur ne hunj , 25 mije , formonin nje gardh , ne kufijte e qytetit . Per te tilla zhvillime trodnitese , Sulltani , u shpreh : Te kam krah te djathte , baraz me djemte e mi . Ketej etutje , ti do te keshe emrin , Pasha Arkali turku .“
Keto jane pak nga mizorite , qe kryen jeniceret e “Pallateve te kujtimeve “ , qe u rriten me perkujdesje te vecante nga Sulltani . Romani eshte shume i ngarkuar me epizode , qe besohet shumica jane produkt i fantaziae te shkrimtarit .
Ruzhdije , nuk ka arritur te jete plotesisht i krahasushem me klasiket . Ne kete diference , do te permend vetem nje dukuri , qe bie ne sy te c’do lexusi . Rushdie , e ka pjese te stilit te tij tregimtar , perdorimit e fjalorit vulgar , qe klasiket e kane krejtesisht te perjashtuar . Do te thoni , qe nuk eshte vetem Ruzhdie , qe perdor , kete fjalor , por shumica e shkrimtareve kohore , duke e justifikuar se jane mardhenie , nga ku lind jeta . Shume dakort , por ka shume menyra , qe t’i zbutesh keto kakafoni .
Njerezimi , me kohe i ka emertuar me shume pseudonime fjalet vulgare . Ka krijuar nje fjalor paralel per te eliminuar banalitetin , ne biseda serioze , qe perbejne shumicen e kohes te jetes njerezore, kryesisht familjare . Ruzhdie , eshte shkrimtar i madh dhe nuk ka nevoe te behet interesant , me fjalorin banal . Perdorimi i ketij fjalori , eshte fakt . E kam vrojtuar ne 100 faqe , ka perdorur 5 fjale te fjalorit vulgar . Eshte shume edhe po te ishte nje rrast i vetem . Ruzhdies nuk I mungon fjalori . Ai zoteron nje fjalor te larmishem dhe specifik , per c’do fenomen dhe kategori njerzish . Ka pershkruar situata erotike shume te nxehta , pa perdorur asnje fjale vulgare , por aq sa ka perdorur , mendoj se eshte rastesi , ose pa kujdesi . Vepra e tij , nuk ka nevoje te mbeshtet ne artifice vulgare.
Shumica dermuse e lexusve , nuk pajtohen me fjalorin banal , duke u shprehur se x shkrimtar, ose Y shkrimtar kane vendosur te na mesojne shkencen e riprodhimit , qe vete jane injorant , ne kete shkence .
Shkrimtare medioker shqiptare , kane filluar , perdorin fjalorin banal , duke u bere krejt snobe . Pata rrastin , te lexoja nje liber te nje mediokri . Kur pashe se perdorte fjalirin me banal , qe mund te parafyryrohet , nuk e vazhdova leximin , jo per librin , por per snobiznim e cfrenuar te autorit shqiptar . Rilindasit tone , dhe shkrimtaret e tjere te shquar , nuk kane perdorur te tille fjalor. Klasiket jo se jo . Ku i gjeten keto modele te tregimit, keta shkrimtare te rendomte ?
Eshte e pa mundur te analizohet potenciali shkrimor i Ruzhdies , ne nje trajtese , kaq te shkuter sa kjo , qofte dhe ne dy pjese, sic e kam ndare une . Vepra e Ruzhdies eshte enciklopedi, ne kuptimin e volumit she shumllojsherise tematike . Eshte me shume se enciklopedi , kur kemi parasysh dhjetra , princer , perandore , obortare , shebetore te te disa kategorive , harreme perandoresh , shtepi publike , prostituta , kurtizana , eunuke , detare , magjistare , tregetare , spekullante , kurkubina , pirate , ushtarake sejcili personazh ka rolin e tij . Nen pene demonjake te mjeshtrit Ruzhdie , te tere keto kategori njerzish dhe profesionesh , jane kthyer ne emerus te perbashket ne kete jete te larmishme , ku nuk ka te tepert . Sejcili na eshte dhene me te tere koloritin artistik . Illo Foto / Studjus , ne NY.
