Mexhid MEHMETI: KRONIKË POETIKE E DHIMBJES DHE QËNDRESËS

(Vështrim kritik për librin e poezive”Grushtim kohësh” të Bilall Maliqit)

Libri poetik “Grushtim kohësh” i Bilall Maliqit, i botuar në Prishtinë më 2024, përfaqëson një nga zërat më të angazhuar të letërsisë bashkëkohore në trevat e Luginës së Preshevës. Me një gjuhë relativisht të pasur e të ngjeshur me simbole, metafora dhe ndjenja, ky libër është më shumë se një përmbledhje poezish — ai është një dëshmi historike dhe emocionale për një popull që ka kaluar nëpër dhimbje, padrejtësi dhe që ka ruajtur dinjitetin përballë kohërave të vështira.

Tematika: Koha si dhimbje dhe histori

Që në titull, poeti shpall një akt poetik dhe filozofik: “grushtimin” e kohës, pra kapjen e saj për fyti, si një mekanizëm i dhunshëm i padrejtësive. Koha në këtë vepër shfaqet si një entitet që mallkon dhe bart plagë:

“Kjo kohë / Nga të zezat u grushtua / Dhe pikoi lot të zi”.

Në këtë koncept të gjerë të kohës ndërthuren tematikat kryesore të librit: malli për vendlindjen, dhimbja kolektive e një populli, zhgënjimi nga politika, plagët kombëtare (si Çamëria, Srebrenica), dhe humbja e identitetit shpirtëror.

Gjuha dhe stili: ndërmjet brutalitetit realist dhe ndjeshmërisë lirike

Stili i Maliqit është i veçantë: ai ndërthur një lirizëm të fuqishëm me një gjuhë brutale dhe goditëse, duke krijuar një kontrast të qëllimshëm. Poezitë përshkohen nga një figuracion i dendur: metafora, personifikime, simbolikë kombëtare, ku plisat, zogjtë, lotët, errësira, gurët, hija dhe zjarri bëhen bartës të kuptimit dhe emocioneve të përthelluara.

Fjalori është i përzgjedhur me ndjenjë dhe me një qëllim të qartë emocional: të revoltojë, të ngacmojë ndërgjegjen dhe të nxisë reflektim. Vargu është i lirë, por i përpunuar, me një ritëm të brendshëm që ndjek frymën dhe tensionin poetik.

Mesazhi: letërsi që vë në lëvizje

ndërgjegjen

Maliqi nuk shkruan poezi për t’i dhënë zë shpirtit të trazuar; shkruan për të ngritur akt proteste poetike, për të grushtuar padrejtësinë, heshtjen vrastare dhe për të vënë në pah absurditetin e realitetit të përditshëm. Poezia “Nuk qenka fajtor” ironizon me një sarkazëm të hollë moralin e shtrembëruar të shoqërisë moderne, ndërsa te “Çamëri” apo “Në atë vend (Srebrenicë)” ndjejmë një elegji të përkryer për të zhdukurit, të nëpërkëmburit, për tokat e harruara.

Poezia e Bilall Maliqit është edhe kujtesë kolektive: për Preshevën, për luftërat, për ikjet, për plagët që nuk mbyllen. Në këtë kuptim, ajo bëhet dokument shpirtëror i një realiteti që përpiqet të mbijetojë përmes fjalës.

Struktura e librit: një cikël i artikuluar në pesë shtresa emocionale

Libri ndahet në pesë cikle që nuk janë titulluar veçmas, por që përmbajnë një linjë të qartë përshkruese: nga reflekset personale deri te dhimbja e kolektivit, nga dashuria e zhgënjyer te etika e zhveshur publike, nga përmallimi atdhetar te utopitë e shpëtimit. Poezitë më të forta në këtë strukturë janë ato që përbëjnë një poemë të heshtjes së dhunshme: “Fjala e fundit”, “Te Përroi i Ki-shës”, “Në lëpiza të durimit”, “Në tunelin e shpëtimit”, “Në pritje”.

Poezia si dëshmi identitare dhe

akt rezistence

Poeti shfaqet edhe si ruajtës i kodit kulturor e kombëtar, ku shenja si plisi, Presheva, Çamëria, Karadaku bëhen toponi poetike dhe identitare. Ai nuk u shmanget temave politike dhe morale, por i jep atyre një formë të gdhendur artistike, që e bën poezinë të qëndrojë mbi momentin dhe të jetë gjithnjë aktuale.

Konkluzion: një libër që flet me zë të lartë

në heshtjen kolektive

“Grushtim kohësh” është një vepër që lexuesi nuk mund ta kalojë pa u ndalur. Është një libër që gru-shton kohën, por më shumë se kaq, grushton ndërgjegjen e njeriut modern që ka harruar të revoltohet. Poezia e Bilall Maliqit është e kthjellët, e drejtpërdrejtë, e thellë dhe e vërtetë.

Ajo nuk synon të zbukurojë, por të ndriçojë plagën.

Kjo vepër, pa hamendje, e rreshton poetin Maliqi në radhën e zërave më autentikë të letërsisë shqiptare në Luginën e Preshevës, duke dëshmuar se fjalët janë mjeti më i fuqishëm i qëndresës.

Mexhid MEHMETI,

Fushë Kosovë,

Fundqershor 2025