( Romani i Paulo Coehlo”Zahiri “ – hymnizon dashurine )
Perpara se te trajtoj problemet madhore , qe romani “Zahiri“ te romancierit te famshem brazilian Paulo Coeho , le te njohim pakgjera nga jeten e ketij romancieri pelegrin , qe e njef jeten , kur provon c’do segment te saj . Ky romancier nuk shkruan nga kabinetet hermetike , por ne udhe e siper , bashke me personazhet e romaneve te shumte , qe vijon te shkruaj .
Ka lindur ne Kryeqytetin e Brazilit , ne vitin 1947 . Vijon te shkruaj romane , te nje problematike kohore . Romanet jane perkthyer ne 60 gjuhe te botes . Jane shitur mbi 75 mije kopje . Ka ndermarre udhetime , ne shumicen e kryeqyeteteve te botes ,. Ka ndermarre udhetime me mjete , me kuaj me kembe , ne shkretetire . Eshte shoqeruar me te tera shtresat , perfshire dhe tribute endacake . I ka intervistuar endacaket dhe te braktisurit , duke zbritur ne niuvelin e tyre jetesor dhe kulturor . Eshte shkrimtare , pa sqime . Nuk I ben hyzmet fantazize . Nuk I pyet personazhet si ndihen , por ulet ne nivelin e tyre .
Di te komunikoi edhe me shtresatr e larta te shoqerise , duke perfshire presidentin e Kazakastinat . Romani “Zahir “ , eshte shkruar , duke cfrytezuar nje literature te gjere , qe nga Tokio , deri te lirikat “kur e pa deshirushmja te njerzit do te arrije “ te Nursullah Nazarbaev . Eshte cfrytezuar nje literature e gjere , te ngjashme me librin e famshem “ Udhetim ne Islam “ .
”Zahir “ , pervec roman eshte nje veper shkencore e mbeshtetur me literaturen perkatese .
Paragrafet e “Zafirit “ , po t’i shtrydhesh , del nje veper shkencore e bazuar ne nje bibliografi , qe na bind se krahas vlerave artistike , romani eshte nje veper shkencore , te ciles mund t’i referoherosh , per te ballafaquar artistiken me realitetin edhe kur realiteti eshte i ashper , sic esht e fjala , per jeten e endacakeve dhe te pelegrineve .
Ne fund te fundit , “Zafiri” eshte shkrirja ne nje te vetme e jeteve te shtress se larte , qe perfaqesohet nga shkrimtare dhe intelektuale dhe nga antipodi i kesaj shtrese , qe perfaqesohet nga njerez te uritur , ne udhetimet rraskapitese te shkretetires , midis dunave , qe duken dhe zhduken , bashke me pelegrinet , qe ja kane falur jeten rrastesive te shkreterises , me te madhe te Globit .
Nepermjet romait , autori , na meson se jeta nuk eshte as shesh me lule , as pengese e pa kaperxyshme , per te arritur objektivin , qe i ve vetes njeriu i c’do pozicioni ekonomik dhe kulturor . Njeriu i guximshem i tejkalon tabute , qe jane pengese e dashurise se paster njerezore . Celsi i zgjidhjes te te tera problemve , eshte dashuria .
Dashuria e ben njeriun me krahe , duke ja sheshuar rrugen e se arthmes te parafytyuruar , nga sejcili personazh .
Boshti kryesor i romanit , eshte real , natyrisht I idealizuar dhe I pershtatur , per mentalitetin e arthem te botes , ku jetojne sot personazhet . Perpara se te kryejme ndonje analize , le te tregojme shkurtimisht , permbajtjen “Zafirit “ , qe mund te konsiderohet kryevepra e Pablos , deri me sot , sepse krijimtaria e tij nuk ka shterur . Ne shqip , romanin , na i ka sjelle “Toena “ , me perkthysin , Durim Tace . Botim i vitit 2006 .
Personazhi kryesor , i “Zafir “ nje shkrimtar I njohur europjan , I dhene teresisht , pas nje romani te ri , qe provizorisht e ka titulluar “Kohe , per te grisur , kohe , per te qepur “. Te shkruash nje roman , eshhte nga punet me te veshtira ne bote . Shkrimtari eshte totalisht i dhene, pas romanit . Ka edhe perkrahjen e gruas se tij , qe ka profesionin gazetare , e specializuar si kronikante lufte .
Momente te vecanta te romanit i konsulton me gruan Ester , sekretaren e tij , Marie dhe me nje shoke , me origjine nga Kazakisini . Jeta ecen , sipas asaj , qe eshte parathene dhe te tere ndihen ne pozicionin e duhur jetesor . Djali nga Kazakistani , eshte epileptik . Ka marre mjekimet e duhura , por persieri perjeton kriza . Eshte e provuar shkencerisht se epileptiku , gjat krizes , parashikon te arthmen , si do te ndodhi . Kjo menyre parashikimi , emertohet ”Zehir “ , nga ku ka marre emriun romani . le emertojme, “Parashikim “.
Ne nje dite epileptiku parashikoi nje ngjarje te rende , qe do te ndothte brenda kesaj famije dhe dy miqve , si te ishte e porositur , per pak dite u zhduk gruaja , Eskir e shkrimtarit . Zahiri e parandjeu se ajo pat shkuar ne frontin e luftes , ne Afganistan , ku shkruante kronikat nga lufta . Rruga kalonte nga Kazakistani , rruga reale e mendafshit . Rruga me e populluar e kohes . Kohe luftrash , udhetimet ishin te veshtira , por shkrimtari nuk ndihesh i qete , pa takuar Estirin e tij te dashur , qe e kishte edhe personazh te romanit te tij , me titullin enigmatik , “Kohe per te grisur , kohe , per te qepur “ .
Nuk mund ta parafytyronte jeten i vetem , shkrimtari . Ekstiri , kishte mendime te pjekura per luften dhe paqen . Ndermori udhetimin tragjik ne rrugen e mendafshit , midis vujatjesh mbinatyrore . Rrugetoi si hipi , dhe me hipite . Rruge me rreziqe natyrore dhe nga perdorusit e rruges . Udhetonin fise nomade , endacake dhe njerez te braktisur . Udhetim me kembe , me karroce , me kal . Udhetim me plot rreziqe, por asnjehere , nuk u terhoq nga mendimi , per t’u takuar me Esterin . Zefiri tregonte se rruga nuk do te perfundomte me sukses , por shkrimtarin e udheheq dashuria , me shme se parashikimi i Zahiirit , qe e beson ne shumnicen dermuse te rrateve . Nuk i beson as Bankes se favovorreve , ku eshte aksioner . Mohon simbolet me te rendesishme te jetes , per hir te romanit dhe te dashurise te pa kufishme per Esterin e rebeluar .
Perfundimi?
I pa parashikuar , por une , nuk do tua cfaq para kohe …Te vuani edhe ju , si c’do lexus , qe ka lexuar “Zahirin “ .
Autori e ka dhene zgjidhjen ne faqen 428 nga 435 faqe , qe ka krejt libri .Te rralla jane zgjidhje te tilla . Dore per dore , mjafton te dini se mbyllja e ketij romani eshte befasuse , sa nuk mund ta kini besuar , po qe se ua thoshte dikush , vec autorit .
Pablo eshte me origjine nga Brazili , por jeten e ka kaluar dhe vijon te jetoje , midis kryeqyteteve , te Europes perendimore . Eshte poliglot dhe perdor lirshem , specifikat e gjuheve te tabuve endacake , ne c’do paralel te Globit . Nga kjo specifike , besohet sa vuajne perkthysit e tij , perfshire dhe Durim Tacen . Une nuk do te bej komentin e librit , sic e kerkon metoda e nje persiatje te zakonshme . Do shkruaj vetem fjali te shkeputur nga paragrafet . Shumica e librit , perbehet nga batuta , ne forme proverbash , sic do ta vreni vete . Fjalite e “Zahir “ , ngjasojne me poemat .Si ne c’do rrast te citimeve , kam vendosur thojzat dhe faqen , ku gjendet fraza ne romanin , qe analizojme . Kete metode e kam ndjekur , sepse romani i Paulos , eshte i zberthyer , qe ne gjenneze . Shumica e frazave , perngjasojne me proverbat , fjalet e urta , postulatet .
Ne nisje vendos poezine e fameshme te antikitetit “ Kthimi ne Itake “
“Mos ki frike , nga Lestigonet dhe Ciklopet , as nga Posedonet Emocioni kurre nuk do ta braktisi shpirtin tend “ ( Kthimi ne Itake Nga Kostandin Kavafis )
Ne arabisht Zahir do te thote i dukshem i pranushem , si dicka , qe nuk mund te kaloi , pa u vene re ( F11)
“ E akuzoj se ajo e ka zili pavaresine time “ ( 43 )
“Ne se do te jesh I vemnshem ndaj sinjaleve , do te mesosh gjithcka , qe e ke te nevojshem , per te hedhur hapin tjeter “ (f 50 )
“ Artisti i madh nuk eshte kuptuar ne kohen e tij ”. ( F53 )
“Enderra ime nuk eshte pensioni , por lufta intrigante , qe perfaqesohet nga jeta , nga pushteti , nga lavdia . “ ( 55 )
“Ti e di , qe me detyrohesh , per dicka . megjithse une nuk kerkoj kurre asgje “( 57 )
Per adhurusit e kryqit : “ Edine mire , qe ka qene nje istrument torture , por e barazojne me nje simbol fetar “ (67 )
“Zehiri im , ka nje emer , Ester” : ( 78 ) “ Beja gjithcka , pervec asaj , qe duhet te beja ; te shkruaja nje liber “ ( 83 )
“Kur pushova , se qeni ky , qe jam , gjata vetveten “ ( 116 )
“ Qenia e nje libri , ne krye te klasifikimeve , me bente te punoja dite nate “ ( 120 )
“Zhan D’Ark , virgjeresha e Orleanit , u be komandate ushtrise , qe ne shtatembedhjet vjec , sepse degjonte zera , qe i tregonin strategjine , per te thyer anglezet “(197 )
“Antaret e tribuse , luftonin , per ushqim , duke vrare ne fillim femijte dhe grate si qeniet me te dobta “ ( 202 )
“ Edhe pse isha i sigurte , per dashurine ndaj Esterit , dashurohesha lehtesisht me gra te tjera . Loja e joshjes , eshte nje nga gjerat me interesante , qe kur ekziston bota. Une jam i afte te dua dhe te ndjej mungesen e dikujt . Shume e quajne dashuri , por eshte lenda e pare , prej te ciles eshte krijuar bota ” (222 )
Ai vdiq , ndersa , po jetonte “ ( F 226 ) _ eshte shprehje , per njerez , qe jetojne pa qellime , pa ideale . Vazhdojne te hane , te vishen , te ecin mbi toke . “ Perpara se te takoja ate , duhet te gjeja vetveten “ ( 234 ) “Dukej sikur gjithcka ne bote , ndothte kete cast “ ( 238 )
“Gjerat te ndodhnin , ne kohen e duhur dhe te clirohesha nga pushteti i Esterit “ ( 239 ) “ Ne bote ekzistonte vetem realiteti , qe jetonim . Feja ishte shpikur , per te mashtruar . “( 246 ) “ Nje genjeshter e perseritur shume here fillon te besohet si e vertete . “ ( 249 ) “A nuk te vjen turp , qe shkon dem jeten tende ?”( 251 )
“ Pime kur , na na pihet , fleme kur na flihet , askush nga ne s’ka zgjedhur skllaverine . Ndihemi krenar, edhe pse ju mendoni se jemi te mjere . “ ( 253 )
“Me pyeti , cili ishte qellimi im? Ai i te gjitha qenieve njerezore , mbushja e botes me energjine e Dashurise . “ (259 ) “ Sa me shume kerkonte vetveten , aq me shume ndihej e vetmuar “ ( 265 ) “ Te gjithe e kemi nje pushtet , qe nuk e perdorim kurre .” ( 266 ) “ Per te jetuar ne menyre te plote , duhet te jeshe ne levizje te vazhdushme . Askush nuk mund ta kaloi jeten ne udhetim te vazhdushem . Nuk mund ta besh fizikisht , vec ta rrealizosh ne planin shpirteror . Kur dashuria rritet , ne rritemi bashke me te “ (269 ) .
Ne tabelen e tribuse , lexohej “Hyr te tregosh historine tende te vjeter dhe te mesosh nje te re . “( 275 ) Me sa duket mesohet dhe nga tribuja .
“ Ka thene se dija te kombinoja , tekniken me intuiten , disiplinen me dashurine . “ ( 287 ) “Lereni energjine e dashurise te qarkulloi , nga jashte brenda , ng abrenda jashte .” (311)
Gjate nje takimi publik , shkrimtari duhet te sforcohet te sqaroi nje univers dhe jo te kerkoi te spjegoi vepren e tij . “( 318 )
“ Me mire te keshe uri se sa te ndodhesh vetem . Me mire te hash nje gjysem , se sa te ndukesh nje te tere , por i vetem . “ (321 )
“ Nje bote pa te marre , do te ishte kaos . “ (341 )
Kur martohemi jemi te autorizuar te marrim ne zoterim trupin dhe shpirtin e tjetrit “. ( 344 ) . Ajo , qe mendojne te tjeret eshte me e rendesishme , se ajo , qe ndjejme ne . “ ( 245 ) ” Duhet te kujtojme te verteten e vetme , dashurine dhe te jetojme sipas ligjeve te saj . “ ( 351 ) “ Ne bejme , sikur jemi te forte , pikerisht se jemi te dobet .
I Jemi dorezuar realitetit “ ( 353 ) . E si mund te shpenzoja pese minuta te ekzistences time dhe te degjoja lajmet mbi rebelet dhe Presidntin haitjan . “ ( 356 ) . Une nuk isha asgje dhe kjo me dukej e mbrekullushme “. ( 357 ). Shkruaj , sepse ndaj emocionet e mija me te tjeret . ( 360 ) Ndjej te flas , per historine time te vertet , te ndahem , prej saj . “ ( 361 ). “ Fillova te ze kohen e lire . Te krijoj nje bote , ku isha i lumtur . Me benin shoqeri shkrimtaret dhe librat e tyre . “( 363 ) .
Pjesa tjeter , tetedhjete perqind , perfaqesohet nga “Tabakate ". ( 372 ) . Te gjithe jane te afte te rreshqasin , mbi gjendjen e politikes aktuale , ose mbi problemet , qe duhet te perballoi kultura . “ ( 376 ) . “ Do te thote te jeshe nje instrument i dashurise dhe jo padron i saj , eshte me interesante dhe me pak e ngaterruar . “ ( 377 ) “Gjendia financiare eshte nje tabu , me e madhe se sexi . “ ( 379 ) . “Realiteti I dukshem , nuk eshte nje shkence e sakte . “ ( 381 ). “ Vdekja eshte nje tabu e madhe sa dhe paraja” ( 383 ) .“ Nuk po kerkoj te qep dicka , qe eshte grisur .“ (386 )
“Eshte e vertet , ndjenja e parase , zbret nga qiejt . “ ( 398 ) “Bota e pa dukshme cfaqet gjithne ne boten e dukeshme . “ ( 399 ) “Qofsh i mirepritur ti nomad , qe pershkon stepen . Mirsevjen ne qiellin , qe eshte gjithnje i kaltert” .
Perpara se shoket te gatuanin , une rashe ne nje gjume te thelle . “ ( 410 ) . “Vaji eshte prodhimi , me i rendesishem, pas kripes . “ (411 ). Hyjnoria gjendet ne c’do vend dhe ne c’do kohe . “ ( 412 ) . “ Stuhia nuk eshte nje sinjal . Eshte vetem nje pasoje e shkaterrimit te detit Aral . “( 415 ). “ Ti ke nje mision ne toke : T’u mesosh njerzve te harrojne historine e tyre vetiake , te hapen sa me shume drejt dashurise , si energji e paster hyjnore . “( 417 ) .
Ketu i mbyll komentet e ketij romani , qe e ka shkruar nja autor , qe jeten e ka vene ne prove te dashurise njerezore . Besoj se jemi te nje mendimi , qe komentet e mija do te ishin te zbeta , ndaj ligjeratave te shkeputura , nga paragrafet origjinale te librit “Zehiri “.
Eshte shkrimtar qe vazhdon te jetoi me honorare . Te jep pershtypjen se ka ardhur ne kete bote , si perfaqesus i dashurise te perjeteshme midis njerzve.
Si mbyllet romani?
Personazhi , qe udhetoi kaq gjate dhe midis kaq rreziqesh , e gjeti Esterin e dashur , pas kaq vujtjesh , si pelegrin.
Ester ishte , ne nje klase , duke dhene mesim , per gazetarine e luftes .
Nuk munguan shperthimet emocionale , per te dy . Esteri i tha se ishte tre muaj shtatzane !
Kete fraze e shqyptoi me nje gjakftosi feminore . Kete realitet e pranoi autori i romanit “Kohe per te grisur , kohe , per te qepur “ , qe ishte burri i munguar , prej nje viti . Vetem pyeti me ke e ka realizuar shtatzanine . Me nje rrastesor shume te edukuar dhe idealist , u pergjig Esteri . Te dy vijuan te shijionin takimin e mirepritur .Eshte roman , ku eshte personifikuar dashuria emocionale njerezore, qe nuk ka pengese , qe e denatyron . Jeta eshte dhene , per ta jetuar si te vije . Jetohet , “per te grisur dhe per te qepur “, jasht uniformitetit te diktuar nga te tretet .
Illo Foto , Studjus , ne NY . Nendor 2022 .
