top of page

Inteligjenca






Për 45 vjet njerëzit iu nënshtruan një testi, njësoj si me kafshët në laborator. Çlirimi i enegjisë së tyre, kur dolën në liri e u përhapën nëpër botë, tregoi se testi ishte i gabuar. Diktatura nuk ishte mjaft e zgjuar për të kuptuar sa të zgjuar ishin njerëzit. Njësoj si shkencëtarët që nuk e dinë sesa të zgjuara janë kafshët.

Flitet për veçantinë e njerëzve në krahasim me speciet e tjera. Për shembull, në të kaluarën, shkencëtarët kanë pohuar se "vetëm njerëzit mund të mësojnë të përdorin mjete" dhe "vetëm njerëzit janë të vetëdijshëm", vetëm për t'i hedhur poshtë më vonë këto pretendime.

Në të vërtetë, përfundime tilla të gabuara kanë ardhur shpesh nga testet, dhe shkencëtarët sapo kanë filluar të kuptojmë shtrirjen e plotë të aftësive të kafshëve. Themi se vetëm njerëzit mund të bëjnë këtë apo atë, duke iu referuar çdo gjëje nga shikimi në të ardhmen; vetëm njerëzit mendojnë përpara dhe të qenit të shqetësuar për të tjerët; vetëm njerëzit kujdesen për mirëqenien e të tjerëve, për të bërë pushime, apo se vetëm njerëzit e njohin kohën e lirë; pretendimet nga më qesharake, si p.sh. se njeriu është e vetmja kafshë që skuqet, ose që duhet të ndjejë turp. Lista vazhdon e vazhdon dhe ndryshon çdo dekadë, duke pasur parasysh se sa e vështirë është të provosh një negativ. Kredoja e shkencës eksperimentale mbetet se mungesa e provave nuk është dëshmi e mungesës. Nëse nuk arrijmë të gjejmë një kapacitet në një specie të caktuar, mendimi i parë duhet të jetë 'A kemi neglizhuar?' Dhe e dyta duhet të jetë 'A i përshtatej testi ynë specieve?'

Një ilustrim domethënës përfshin gibonët, të cilët dikur konsideroheshin primatë të prapambetur. Gibbonët u paraqitën me probleme që u kërkonin atyre të zgjidhnin mes kupave, fijeve dhe shkopinjve të ndryshëm. Pas një testi, këta primat dolën keq në krahasim me speciet e tjera. Përdorimi i mjeteve, për shembull, u testua duke hedhur një banane jashtë kafazit të tyre dhe duke vendosur një shkop afër. Gjithçka që duhej të bënin për të marrë bananen ishte të merrnin shkopin për ta afruar. Shimpanzetë e bënë këtë pa hezitim, ashtu si edhe shumë majmunë. Por jo gibbonët. Kjo ishte e çuditshme duke pasur parasysh se gibbonët (të njohur edhe si 'majmunë më të vegjël') i përkasin të njëjtës familje me tru të madh si njerëzit.

Në vitet 1960, një primatolog amerikan, Benjamin Beck, përdori një qasje të re. Gibbonët, të njohur si ‘brachiatorë’, lëvizin nëpër pemë duke u varur nga krahët. Duart e tyre, të cilat kanë gishta të mëdhenj dhe gishta të zgjatur, janë të specializuar për këtë lloj lëvizjeje; duart e gibonit veprojnë më shumë si grepa sesa si organe të kapjes dhe ndjesisë së shumicës së primatëve të tjerë. Beck, duke kuptuar se duart e gibonit e bëjnë të pamundur marrjen e objekteve nga një sipërfaqe e sheshtë. Në vend që të prezantonte fije të shtrira në sipërfaqe, siç ishte bërë më parë, i ngriti ato në nivelin e shpatullave të kafshës, duke i bërë më të lehtë për t'u kapur. Pa hyrë në detaje, detyra kërkonte që kafsha të shikonte me kujdes se si lidhej një fije me ushqimin dhe - gibonët - i zgjidhën të gjitha problemet shpejt dhe me efikasitet, duke demonstruar të njëjtën inteligjencë si majmunët e tjerë. Performanca e tyre e dobët e mëparshme kishte të bënte më shumë me mënyrën se si u testuan sesa me fuqitë e tyre mendore.

19 views0 comments

Shkrimet e fundit

fjalaelireloadinggif.gif
bottom of page