top of page

Fjala tretet, e shkruara mbetet



Kjo fjale e urte latine , eshte nje porosi e perjeteshme , per brezat , qe duhet te ndjejne pergjegjesine , e te lenit te pervojes , per pasardhesit .Sejcili brez , ka nje pervoje, qofte dhe negative , por ka pergjegjesine morale , te njoftoi besnikerisht , ate c’ka ndodhur me brezin e tij , ne aspektin kultural , moral , pronesor dhe politik . Botusit jane personalitet , qe i sherbejne kesaj veprimtarie sa morale aq dhe atdhetare . Nje botus te shquar , e kemi midis nesh . Eshte Fatmir Terziu , qe boton letersi , kulture , politike , ekonomi , ne dobi te lexusve ne atdhe dhe ne diaspore .

Perpara pak kohesh , specialisti i bujqesise , Koço Mosko, qe ka nje begraund te shquar teoriko- praktik , me kerkonte mendim , si ta organizonte punen , per te terhequr bashkepunetotr , ne bllogun e vet kompjuterik . E keshillova te mesonte nga F. Terziu . Nuk di se c’beri , vec di , qe bllogu i tij ka botime te rendesishme teotike- praktike , qe i sherbejne dhe do vijojne te sherbejne edhe ne te arthmen , per Zhvillimin bujqesor . Nje nisme te tille e mori pak kohe me pare specialisti Gjovalin Gjelloshi . Ky themeloi nje portal , me emrin “Drini“ . Ky portal zevendesoi me sukses , mungesen e shtypit teknik bujqesor ne Shqiperi . Nje nismetar i rendesishem , i portaleve teknike eshte specialisti vetern a i agronomise , Veli Hoxha qe po boton , ne dy dekada , revisten “Kurora e gjelber “ . Kjo reviste e shumengjyreshme sponsorizohet nga biznesi i pylltarise Lezhe dhe eshte , pa diskutim botimi me serioz i pylltarise dhe pjeserisht i bujqesise , gjat tranzicionit te gjate dhe po thuaj shterp , ne botime teknike .

Bie ne sy mungesa e botimeve teknike , ne te gjitha deget e ekonomise dhe posacerisht te bujqesise , qe ka qene dhe mbetet dega kryesore prodhuse e ekonomise shqiptare . Ky boshllek do te kete koston e vet ne prodhim .

Kete boshllek e ka pare me sy kritik Fondacioni KEA . Ne vitin 2003 , mori persiper te botoi librin voluminoz dhe me pergjegjesi “Historia e bujqesise dhe e agroindustrise shqiptare “ . Autoret pergjegjes te botimit , jane kujdesur , qe te ingranojne ne kete ndermarrje te madhe fondin shqiptaro-amerikan te zhvillimit . Per kete pjesmarrije flet ne faqen e pare , perfaqesusi i fondit , Klod Friman II, qe e prezanton veten njeri te letrave .

Ne hartimin e kapitujve te librit , jane perfshire 27 autore , me grada shkencore , qe kane trajtuar kapitujt , simbas perkatesise te formimit shkencor te sejcilit . Midis tyre , permend edhe Moikon Zeqon , qe ka shkruar kreun “lashtesia e bujqesise , ne trevat shqiptare “ . Jane gjithsej 14 kapituj , nje prej te cileve trajton bujqesine ne Kosove , qe rrokin volumin , prej 618 faqesh . Parathenia eshte shkruar nga ek. Agrar Shkelqim Agolli , qe eshte njekohesisht kordinator i botimit . Redaktore letrare eshte Arta Zoga . recezente , jane 10 veta , kryesisht i perkasin , klasifikimeve te larta te gradave shkencore . 16 jane bashkeppunetore , qe perfaqesojne firmat me te shquara te shkencave bujqesore shqiptare .

I shkrova te gjithe kete informacion te kopertines , qe lexusi te orientohet , per nje botim , nga me seriozet , qe eshte shkruar , per bujqesine , ne te gjitha kohrat , qe njihet shteti shqiptar dhe ai kosovar . Ka qene nje botim i vlefshem dhe i munguar , per dy dege te rendesishme te ekonomise prodhuse shqiptare , bujqesine dhe agrobiznesin . Flitet se do te zhvillohet vendi, nepermjet turizmit , por industria turistike , nuk mund te mbahet ne kembe , pa keto dy dege te rendesishme te ekonomise prodhuse . Bujqesia dhe agrobiznesi konservojne c’do rreze te diellit mesdhatar , qe gezon vendi yne , i administruar shumicen e kohes nga diktaturat dhe situata ne lufterat kufitare, qe kane qene te pa nderprera .

Une kam qene nje specialist i vijes se pare ne prodhimin bujqesor dhe blegtoral , per periudhen , qe pershkruan ky liber , i munguar , ne historine e te dy shteteve tona . E vecanta , ne veprimtarine time , eshte fakti , qe kam debutuar ne lemin e gazetarise dhe jam autor i shume librave me tematike bujqesore , qe i ka pranuar dhe vleresuar lexusi i kualifikuar . U zgjata disi , ne kete pershkrim te veprimtarise time , sepse do te zgjerohem ne ndonje kritike , mbi kete liber , me prestigj te larte teknio- shkencor . Qellimi im eshte, qe ne rrast ribotimi , te mbahen parasysh keto pak vrejtje , qe edhe kur nuk prekin thelbin e problemit, i sherbejne nje ribotimi dinjitoz .

Kapitulli l , per bimet e arave ka autor , Shkelqim Agollin , qe eshte ekonomist agrar. Shkelqimi njihet si nje ekspert , qe ka kryer pune te nivelit te larte , gjat monizmit . Nuk vihet as nje hije , ne aftesite etij profesionale , por nuk eshte agronom . Nuk ngre problemin se sythi nuk eshte i plote , nga te gjitha pikpamjet , por formalisht , kete syth , duhet ta shkruanbte specialisti me i shquar i prodhimit bujqesor . E permend njerin prej tyre , Akademik Mentor Permetin , qofte dhe dikush tjeter , por perfaqesus i bujqesise , saktesisht i agronomise . Rreth agronomise , vertiten gjithe format e tjera te prodhimit , qe nga frutikultura , mbrojtja e bimeve , zooteknia , madje dhe vete shkenca e perpunimeve industriale , qe ze nje ven dte gjere , ne liber .

Ne veshtrimin e pare fenomeni i mesiperm , te krijon pershtypjen se Z. Agolli , u ka bere thirrje agronomeve , te shkruanin sythin , me te rendesishem te librit , por nuk ka pranuar askush . Eshte ulur , per ta shkruar vete . Ne ja njofim aftesite Z. Shkelqim , por brezat e rinj , as e kane njohur as do ta njohin , duke krijuar bindjen se i gjithe libri volluminoz , eshte produkt i nje nervozizmi midis specialisteve dhe redaksise prestigjioze . Sythat e tjere , jane shkruar nga autoret me te mire , qe ka pasur vendi , madje eshte bere kujdes , qe te kombinohen edhe brezat e autoreve . Pjesa kryesore e ketij libri i ka rrahur me shume pergjegjesi dhe profesionalizem problemet , qe kerkon titulli .

Nuk perben hollesi te pa nevojshme te bej nje krahasim te faqeve te librit , qe jane destinuar , per bimet e arava , qe quhet bujqesi e mirfillte dhe nga ku e kane zanafillen te tera deget e bujqesise , ndoshta dhe vete pylltaria.

Bujqesia e bimeve te arave , te perpunuar nga Z. Agolli , eshte shtjelluar ne gjithsejt 18 faqe ( 125- 143 ) . Agro-industria eshte shtjelluar ne 68 faqe ( 337 – 405 ) . Si mund te justifikohet ky dispropocion ? Ka dhe me . Duke shtuar pemtarine me 18 faqe dhe blegtorine me 79 faqe , volumi i agro industrise , eshte i pa justifikuar si dege ndihmese , jo produktive indipedente .Mund te arsyetohet , se nuk eshte deciziv numuri i faqeve . Lexusi nuk mund ta lejoi nje dispropocion te tille , kur ka aq shume antare redaksie , redaktore etj .

Ne nje syth te vecante shkruhet per Ministrat , qe kane drejtuar bujqesine . Eshte nj e syth i munguar , ne te tera botimet shqipetare para ardhese . Kjo ka ndodhur , per shakakun e censures se eger te zbatuar nga shteti monist . Nje syth I pa njohur , eshte sythi mbi jetshkrimet e te tere ministrave , qe kane drejtuar bujqesine shqiptare , kete zeje , qe ka barazpeshuar jeten e shqiptarit , ne lufte dhe ne paqe . Fillohet me Pandeli Calen e Ismail Qemalit dhe mbzllet me Agron Duken e tranyicioniot demokratik .

E vtmja vrejtie , qe me lindi , si lexusit , kur lexon kete syth eshte fakti , qe Ministrat , nuk kane lojtur rol te barabarte . Fjala vjen Ministri Mehdi Frasheri , nuk mund te krahosohet me asnje nga ministrat , por ne vecanti me ministrat e diktatures enveriste . Medi Frasheri fali ciflikun e familjes ne Xhafzotaj dhe e beri Institut Zooteknie , qe veproi , per 60 vjet . Ky xhest nuk shkruhet ne liber . Cili burre eka bere kete xhest sa bujar dhe atdhetar ? Ai nuk ishte thjesht ministri , Mehdi , por atdhetari i fisit Frasheri te Permetit .

Te falje pronen ne ate kohe , ishte xhest , qe nuk e bente dikush , qe nuk i ngjante djemve Frasheri . Duhesh te mbahej tjetre qendrim , ndaj ministrimit te Hysni Kapos dhe ndryshe te trajtohej ministrimi i Themie Thomait. Hysni Kapo mba pergjegjesi sa vete Enveri , per kolektiviyimin dhe kolapsin total te fashatit shqiptar . Per Hysniun flitet sa dhe per Mehdiun . E pranon historia kete ?

Deri sa eshte marre persipoer te shkruhet historia , duhet te gjykohet se nuk vihet shenja e barazimit , midis protogonisteve , qe shkruhet . Sejcili nga keta , ose ka vene ndonje gur , ne ndertesen e bujqesise , ose kane hequr dy gure . Jane shkruar shollat , qe kane ndjekur dhe emrimi ne postin e larte Po thuaj dalin te barazuar ministri shkencetar Jakov Milaj , me ministrin bariun-lab , Hysni Kapo . Pa tjeter duhet te rikonceptohet ky syth . Ribotimi i dhe rikonceptimi i disa sytheve , duhet te ndryshohet rrenjesisht . Besoj se shumica e lexusve jane me mendimin tim . Nuk behet fjale , per nje liber xhepi , por per histori rrenjesore .

Ndonje lexus , mund te me kritikoi , duke me thene se kyj nuk eshte liber politik . Ne kete rrast , ju pergjigjem . Po qe se nuk eshte liber politik , mos shkruani , per Ministrat . Ministrat , jane te deleguar te forces politike , ndersa Hzsni Kapo , ishte vete Partia e kolektivizimit , qe solli kolapsin e bujqesise dhe te fshatit shqiptar . Politika te del perpara , ne c’do rrast . Duke u trembur nga politika , vetem shtremberojme realitetin , sic ka ndodhur ne disa sytha te kesaj “historie “.

Pak me siper permenda ministrimin e Themie Thomait . Kjo ministre , vinte nga shtresat e ulta . Rezltatet e saj ne prodhimin bujqesor , jane si dita me Naten , me mInistrimijn e Hysniut . Ne ministrimin e Hysniut , Shqiperia perjetoi zine e bukes . Hzsniu ka qene personi me i afert i Enverit dhe , sic thuhet , Enveri nuk bente asgje , pa pyetur Hysniun . Keto diferincime , qe rekomandoj , nuk jane pathos politik , por realitet . Nuk kemi pse i druhemi realitetit .Ministrimi i Hysniut , duhet te ishte cilesuar sikurse ishte : faqja me e zeze e bujqesise se monizmit .

Dicka me pak mund te thuhhet , per bashkeshorten e dyte te Hyniut , Viton . Asnje veper e rendesishme agroindustriale , nuk mbahet mend , ne ministrimin e saj . Ne ate kohe flitej se Enveri e emeroi Ministre , per te harruar dhimbjen , per vdekjen e Hysniut . Kjo nuk mund te shkruhej , por kishte plot deshtime te tjera te asaj kohe , qe plotesonin jetshkrimin negativ te kesaj ministre te pa merituar , kur kemi paraszsh , qe asgje nuk e lidhte me kete ministri te komplikuar . Ajo ishte thjesht , mesuese , nuk ka vend per ta merituar ate kolltuk ministror .

Sythi ministror i “historise “ eshte i pa konceptuar historikisht , por eshte shkruar si pralle e njemije e nje neteve . Vete ish ministrat ta kishin shkruar , do ta kishin bere qepaze njeri tjetrin , per vet ekatrahurat , qe krijuan ne bujqesine moniste dhe ate post saj .

Nje syth i vecante i eshte kushtuar peshkimit . Jemi vend me shume ujra te brenshme dhe detare . Nuk mund te pretendohet se peshkimi do te jete nje dege simbolike e prodhimit bujqesor . Keshtu u trajtua , vecanerisht , pas shembjes se diktatures . Ne vitet e para te demokracise , kjo veprimtari pejetoi pkolaps te plote . Arsseja nuk ishte se nuk ishte rentabel , por duhej te cvvrleresoheshin objektet , per privatiyim . Keshtu ndodhi ne shume privatiyime te ketij sektori . U desh , qe te vinte ne nje biznes te shendetshem , Gjergj Luca dhe aktualkisht , kemi nje peshkim me fytyre tjeter , ashtu sic duhet te ishte me kohe , industria e peshkimit , ne vendin tone te pasur me ujra te embel dhe te kripur . Nga menyrat me te turpshme te ish qeverrive dhe ministrave te tranzicionit, mbetet dhenia e sinjalit ‘Sos “ , per peshkimin . Sythi i peshkimit , eshte trajtuar me llustrimin , qe karakterizon shume sythe te kesaj “Historie “ .

Nje tyth i rendesishem i librit , mbetet ai , mbi kontributin e specialisteve te bujqesise , ne zhvillim shkencor te bujqesise shqiptare . Ketij sythi i jane rezervuar gati 50 faqe .

Per mendimin tim , ky eshte sythi me I dobet , I librit , qe rregullisht duhet te ishte ekunderta . Per jetshkrimin e specialisteve eshte permbajtur skema absurde : Ka filluar pune ,ketu , eshte transferuar prej ketu , ka shkuar aty . Kaq . Rroli I specialisteve te bujqesise ne diktature , eshte ai , qe nuk mund ta parafytyrojne dot te dy autoret e ketij sythi . Nuk mund te shkruhet per specialistet , me tempin e jetes te Ministrave

Ne rrast se u kaperxye prodhimi , ne menyre te ndjeshme , roli ishte I specialisteve te bujqesiose , qe u trajtuan ne menyren me diskriminuse nga dikatura . Kur flitet per jeten nen diktature , ajo , qe ndryshonte ishte vetem heroizmi i specialisteve te bujqesise , qe paguheshin me dite-pune kooperativiste dhe mbanin mbi shpaqtulla planin e prodhimit , per te evituar urine , ne fshjataresise kooperativiste . Specialisti nuk paraqitej thjesht te zyra e kuadrit , por pervishte llerret dhe zbatonte shkencen ne prodhim , qe nuk mund ta benin as drejtusit injorante te fshatit , dhe as Ministrat , qe i sherbenin me perunjesi diktatures .

Specialistet e bujqesise u demaskuan , u burgosen , u interrnuan , dhane jeten ne veshtiresite e fshatit shqiptar , fshati i percuduar ne bote , ku fshatari nuk mbante as pula ne qymez . Kam shkruar nje libetr , per kete problem dhe e kam titulluar “Specialistet e bujqesise – Krenari e shqiperise “ . Ishin te tille , sepse jetonin dhe punonin , ne fshat , pa rruge , shpesh pa drita , pa dite pushimi , pa kushte dhe ne fund , merrnin rogen me pak se gjysma e roges te c’do homologu te tyre ne qytet.

Si mund te shkruaj “Historia juaj “ , nje syth kaq mosperfilles ndaj punes te kesaj shtrese te pervojtur dhe heroike ?

Nuk e kam perfunduar opinionin tim , kritik , per librin volluminoz , por edhe vetem , per mangesite ne sythin , per specialistet , ky liber ka te mete te pa falshme , qe nuk eshte thjesht gabim rutine .

Nuk kam asnje vrejtje , per sythin , qe trajtohet zhvillimi I bujqesise ne Kosove , syth I shkruar nga Bashkim Kabashi . Natyrisht bujqesia moniste kosovare , ka pasur disa ndryshime thelbesore , qe rrithnin nga sistemi I vetadministrimit titist . Nuk behet krahasim .

Skandal ndodh me sythin e rendesishem “Bujuqesia shqiptare e periudhes se tranzicionit ( 1991- 2001 ) . Ky syth permbledh reformat e shtetit postkomunist . Reforma me e rendesishme eshte “Ligji mbi token bujqesore “. Autoret e ketij sythi , rreken te miratojne ne parim dhe ta argumentojne “Ndarjen ne tokes sipas frymeve “ . Shtypi , Partite dhe specialiste te vecante e kane kritikuar , kete ligj famekeq . Keta experte , e perkrahen , deri sa ky ligj u mirtua ne kuvend dhe e ktheju vendin ne shesh beteje , per pronen . Me kete ligj famkeq u mohua pronesia mbi token dhe u shpiken “pronaret e rinj”, ne vend te pronareve legjitime . Kete lloj ligji nuk e pat shkuar neper mend as Lenini , dhe as Marksi . Ky lidgj e ktheu vendin ne shesh beteje te prones dhe ende , prona nuk ka vajtur tek i zoti , qe eshyte ligji universal i prones kapitaliste .

Nuk pretendoj te them fjalen e fundit , per nje liber , me kaq rendesi historike dhe shkencore . Jane thjesht mendimet e mija , me atributet , qe ispjegova gjat kumteses time . Jane organet kopetente , qe do te gjykojne cila do te jete “Historia e vertet e bujqesise shqiptare , e ndare nga agrobiznesi , qe jane natyra krejt te ndryshme te prodhimit . Bujqesia zhvillohet ne natyren e gjere , ku rrezia e diellit eshte faktor baze i prodhimit .

Sic mund te gjykohet nga kjo kumtese , libri , qe analizuam ka materjale me shume vlere , por ka dhe mjaft mangesi , qe sido-kudo , ja ulin vleren , per titullin dhe volumin , qe ka , me synim te nje libri te plote akademik .

Ajo , qe bie ne sy , ne vrejtjet dhe gabimet , qe kam evendetuar ne kete kumtese kritike , eshte fakti , qe autoret serioze dhe punetore , nuk i falin vetes gabime , qofshin ato edhe minimale . Gabimet i bejne expertet , qe mbivleresojne veten dhe i quajne te lehta detyrat , qe marrin persiper . Baza e punes humultuse dhe shkencore , sikudo ne shkence dhe ne prodhimin e gjere , pergatitja e personelit expert lot rolin baze . Ata qe quheshin specialiste , tani i quajne expert . Per t’u bere kopetent i profesionit experti duhet te lexoi pa pushim , te pergjithesoi dhe te shkruaj edhe vete , kur ta ndiej veten te afte .Fjala e shkruar ne leter , nuk ka ndonje ndryshim rrenjesor , nga ajo e gdhendur ne gur .

Ne pamje te pare bujqesia dhe deget e saj , duken te thjeshta , sepse ato i kane realizuar edhe fshataret pa shkolle . Eshte krejt e kunderta . Shkencat bujqesore , i perkasin shkencave biollogjike te aplikuara . Sic eshte nje toke sot , nje livadh ose nje lope , nuk eshte neser , nen efektin e mjedisit rrethus . Nuk ka shabllone ne bujqesi . Kjo kerkon , pune dhe fantazi krijuse . E njejta gje duhet te thuhet , per personelin menazher , qe merren me pjesen ekonomike te bujqesise . Detyra e tyre eshte edhe me e veshtire , se krahas biollogjise , duhet te pergatitenme nivel te larte dhe per anen financiare .

Shembullin e pa aftesise te personelit menazherial , e pame , kur analizuam kapitullin e ligjit te tokes . Expertet presupozohej te parqesnin nje ligj toke , krejt ndryshe nga ai i miratuar . Populli ben fajtor politikanet , qe nuk jane pa faj , por ta themi midis nesh , fai kryesor eshte i experteve . Sado brutale dhe fodulle te jene polikanet e sotem , nuk jane as si Enveri , as si Mehmeti dhe Hysniu . Jo vetem jane me te shkolluar , por vete sistemi dhe metoda e punes ne demokraci , kerkon ballafaqim dhe diskutim te gjere , pa ato distanca autoritare , qe ishin metode pune e sistemit autokratik . Strukturat e arsimit te larte bujqesor , do te bejne mire ta shofin , kete ”Histori “ , me synimin , per ta permiresuar , ne sythat , qe calojne . Bujqesia shqiptare meriton nje Histori te nivelit me te larte shkencor te mundshem .

Illo Foto – Studjus – Ny – Korrik 2022






19 views0 comments

Comments


Shkrimet e fundit

fjalaelireloadinggif.gif
bottom of page