Le të lexohemi…, ndoshta japim më shumë dritë
Nga Fatmir Terziu
Ora tingëllon me një këmbëngulje të butë elektronike. Gjashtë orë nga ndarja e mesnatës. Zgjimi në një kuti. Ja si duket Parajsa në mëngjes. Silueta që më hap sytë duket e glazuruar nga shiu i ngrirë. Gjithçka duket si një mjegull xhami. Syri ndjek përditësinë, fytyra të thyera, rroba të zhubrosura, aroma e McDonald's. Një britmë vjen nga apartamenti ngjitur. Dikush bërtet me një zë të dyfishtë të pakuptueshëm dhe qeni i plakut të verbër matanë rrugës urinon me një shprehje fajtore dhe të gjymtuar nga shtrëngimi i uzdës në gojën e tij. Është e hënë, vetëm pak orë më parë ishin pjesë të asaj që ne vazhdojmë ta quajmë ditë pushimi.
Qeni i plakut shtrëngon litarin dhe qeni bashkë me të duhet të kalojë rrugën për në lavanderinë publike. Duhet të fusë rrobat në kazanin e përbashkët të nikelit dhe të pretendojë se kupton thekset që i tështijnë në veshë nga të katër anët e botës. Pastaj, në mënyrë të padukshme, gjen momentin e paqes, duke fshehur vetullat nën kapelën pa formë. Një çast, sa për njëqind. Një çorape i rrëshqiti mbi kokë dhe i qëndron si një abazhur i thurrur. Të tjerët, ata që nuk e njohin e injorojnë dhe kujtojnë sipas traditave se është ndonjë dordolec i ngritur nga ndonjë spektakël karnavalesh si një mbrojtje e përkohshme kundër shikimit të kalimtarëve. Pas gjithë kësaj ai gjen udhën për Kishë. Aty lutet… A mund ta njohë dikush tjetër atë?
Lagjja nuk është e madhe. Kthimi i banorëve të saj pas të dielës nxjerr në rrugë të gjitha mbeturinat e fundjavës që lamë pas. Gazetat e përziera me lecka, lecka nga rrobat e dikurshme pas njëqind përdorimesh, lecka të shkelmuara nga fatet e tyre mes koshave të plehrave, thjesht se janë të dala nga moda. Trotuari, në vetvete është si një leckë e shkelur, është shtrati i të dënuarve të rrahin asfaltin me taka e këpucë, apo dhe me atletike të ndryshme. Të paktën mirë që ka vetëm qiell lart, kështu që shpirtrat e tyre mund të ngrihen dhe të kthehen në mënyrë të lirë nga normaliteti i përgjithshëm, i mërzitshëm.
Agimi sidoqoftë, qetëson pak pastërtinë. Vetëm një pikë. Sa për të turbulluar gënjeshtrat e shtresuara duke përparuar nëpër pluhur. Pjesa tjetër duket e dehidratuar nga mungesa e lotëve. Sidoqoftë Lagja flet shumë gjuhë. Por, ka vetëm një zyrtare. Në atë gjuhë kur kujtohet dikush të flet edhe për përjetësinë. Dhe ti bën sikur e dëgjon. E dëgjon dhe ia kthen me të urtë, duke e falenderuar. Por ti që ke lexuar, nuk mund të heshtësh nga brenda. Hesht në sipërfaqe, sikurse është heshtur dhe heshtet… „Edhe në Bibël përjetësia përjashtohet“, shkruan Faruk Myrtaj tek tregimi „Natyra ka rënë“, një tregim i përfshirë në vëllimin me tregime „Ndershmëria vetëm“ (Milosao, 2016). dhe aty për aty të kujtohet se vetë „natyra është e korruptuar, e tjetërsuar, natyrë e rë. Në mendimin biblik, jetojmë në ekzil“. (fq 5). Por Myrtaj nuk. elë me kaq. Ai shton se 'nëse ndjehesh ca pak i trishtuar, mund të besosh edhe më gjerë: bota e tërë është nisur të mërgojë për tjetërkund“ (po aty). Dhe kështu mendja ndjek syrin që takon plakun e verbër, kur kthehet nga Kisha. Unë mundohem ta përshëdes, për aq sa i duhet përshëndetja një Njeriu, që nuk ta sheh dhe nuk ta njeh fytyrën, për aq sa nuk e di që gjuha dhe mimika janë dy gjëra ndryshe në komunikim. Sidoqoftë ai pranon të përshëndes. Dhe më përshëndet. Hyj në botën e tij, sikurse hyn Myrtaj tek tregimi i tij, dhe nënkuptoj se „në moshë të tilla besohet se njerëzit janë në paqe me jëtët që kanë bërë“ (Myrtaj, 6).
Kështu mes asaj që mundohet të më thotë Plaku i verëbër, që mban qenin e tij në pragun e gjerë të Kishës, dhe leximit tim në memorje, gjej sërrish diçka që më bashkëngjit. „Një dorë dhè, ia hedhim kutdo në vendlindjen time, si lamtumirë të më-në-fundme“ (Myrtaj, 6). dhe unë ndjek imazhin nën vetulla, ku rrjedha i jep dritëhijes një shtysë tjetër. Ai nis të më rrëfehet, dhe të më gërryej në një pyetësor ndryshe. E keni pyetur ndonjëherë veten pse e doni vendin tuaj, dheun tuaj? Jo shtetin. Vendin e Shqipërisë. Pra e ka të saktë vetë Myrtaj mëdyshjen në gjuhën e Plakut të verbër, me të cilin unë gjej pikën e ngjizjes së mendimit tek dallimi „soul“ (shpirt) dhe „soil“ (dhe) (fq 7).
Sa herë që përpiqem t'i përgjigjem vetes, në mendjen time ndërthuren një mijë arsye. Dielli, natyra, miqtë, rakia, kosi, folklori. E megjithatë nuk është ashtu. Ndoshta e aspiroj veten time që para se të flisja vetëm një gjuhë, kur shija e gjuhëve ndodh të jetë ndryshe, dhe ndoshta kohën kur më zgjohesha në mëngjes nga tingujt e kambanave ortodokse, që mbushnin Ullishten me oshëtimë. Tani kam rehati, ora elektronike më kujton me mirësjellje në agim se dita ime do të ecë paracaktuar, me kalime të shkurtra mes punës, blerjeve dhe kujtimeve të pa ëndërruara.
- E dini, ka mbetur në ju diçka e egër dhe e pazbutur nga atdheu juaj i mëparshëm, vuri në dukje i shqetësuar Plaku i verbër, për çfarë shërben kjo dashuri e vjetër? Pse nuk gjeni një destinacion të mirë, mjaft me këtë mendje që ju kthen pas…! A do të ishte më lirë të kalonit verën atje? Më thuaj, nëse ka zbritje, mund të më interesojë edhe një ofertë edhe mua Plakut të verbër dhe qenit tim udhërrëfyes?
Plaku i verbër është me origjinë iraniane. Ai nuk e njeh gjuhën e të atit dhe mendon se është anglez. Ai ka rrëmbyer të gjitha qëndrimet praktike që shoqëria e rregullt i ka ngulitur, dhunti për gjëra të volitshme, … e asnjë herë nuk ankohet. Ai ka qenë vetëm dy herë në Iran dhe nuk mund të habitet pse të afërmit e tij janë kaq të lumtur për të.
- Më flasin persisht! Është sikur presin që unë t'i kuptoj! Njerëzit sot duhet të jenë qytetarë të botës dhe të komunikojnë në anglisht! Sa të modës së vjetër janë këta iranianët! Dhe pastaj në shaka e sipër, sikurse di ai, në të njtën hapësirë ku dheut i peshojmë njësoj, unë, qeni i tij udhërëfyes dhe vetë Plaku i verbër ndeshim gjuhët. Gjuhët na duhen njësoj në komunikim. Dhe në leximin tim të „Natyra ka rënë“, një tregim i përfshirë, sukrse e citova në vëllimin me tregime „Ndershmëria vetëm“ kuptova se „tashmë isha në të njëtën gjatësi vale me të, në mirëkuptim të plotë… anglishtja… më në fund, ishte e mjaftë për tu kuptuar“ (fq .
Dhe ndërsa ora të zgjon, të shëtit më pas në tërsinë e lejueshme të distancës që të lidh e të ndërlidh me botën që të rrethon, ndjen se ti shëtit edhe brenda vetes, po së njëtës, „vetes ndryshe, vetes tjetër, vetes së largët“ pra vetes ose vetvetes që është po ajo (fq. 9). Kështu është vetvetja edhe „Midis orës 5 dhe 6 të mëngjesit“ duke udhëtuar me gjuhën e bukur të cilën e shtjellon Myrtaj në këtë tregim të dytë të këtij vëllimi, po ashtu në të gjthë atë që udhëton vetë jeta se „tek e fundmja, kjo ishte jeta“ (fq 21). me këtë kuptim jete është dhe filozofia e tregimit „Babai fshihet dalëngadalë“ (fq 23-29), apo dhe „Diçka e shpëtuar në Varkën e Noes“ (fq 30-37). Para se të mbaroja „Mongolë që vijnë e vdesin në Amerikë“ edhe pse është para faqeve që pushton tregimi „Vetëm për të ndershmit“ syri dhe mendja shkuan përsëri tek Lagja, aty tashmë është ajo, Ajo-ja e madhe që gërvisht xhamin me mëndafshin e saj të tejdukshëm.
Ajo ndez ujin e nxehtë dhe derdh xhelin e lëngshëm në vaskë. Një aromë ekzotike me nuanca të Dubait, që vijnë deri në hapësirën poshtë derës sime. Dhe ashtu bën që syrin ta ndjek. Ndiqe, po s'pate punë o sy… Por dora vendos të shkruaj atë që prodhohet nda ushqimi që i jep syrit ajo veprimtari dhe pastaj nga ajo që merr syri për të ushqyer trurin.. Pastaj hoqi mbulesën e saj jopersonale dhe qëndroi lakuriq nën llambë. Mermer e bardhë. Priftëreshë e Dashurisë. Nuk ka rëndësi se sa burra e kanë pasur atë. Bukuria i duron të gjitha. Koha dhe mosha. Dashuria dhe përbuzja. Dhjetë minuta relaksim. Një pilulë rozë. Pikërisht dy orë shkëputje nga realiteti. Errësirë dhe gjumë pa ëndrra. Fustani i vogël varet në një varëse rrobash përballë. Errësira dhe silueta noton drejt Parajsës në mjegullën e zgjimit si një fantazmë e humbur pa skicave të mishit. Ajo po vishet. Pastaj ajo ndez Skype dhe qëndron përballë imazhit të pikselit hyjnor, të paarritshëm, të vetëm.
- Je verbuese! I thotë dikush, të gjithë në këtë natë do të bien kur të të shohin. Ju jam mirënjohës që më doni…
Për sa kohë je gati të më duash?
- Përgjithmonë - përgjigjet ai - është e kotë të numërosh përjetësinë.
Ajo pastaj mbyll me kujdes derën e banesës së saj. Zbret shkallët e rrëshqitshme, me erë të keqe, të lyer nga shiu dhe urina e kalimtarëve që pijnë tërë natën në Pubin përballë. Kalon vjedhurazi përmes daljes. Dhe ecën në rrugë. Një mbretëreshë e natës, e ndjekur nga oborrtarë të dehur.
- Hej - fishkëllen qyteti pas saj - telefono kur çmimi të bie përgjysmë.
Do të thërrasë. Ajo patjetër do të telefonojë. Na duhen edhe para për dasmën. Dhe për atë përjetësi pas saj, ku ajo dhe klienti i ri do të bëjnë dashuri. Derisa të vërtetën e shëmtuar ta kthejnë në një gënjeshtër të bukur. Dhe derisa vdekja t'i ndajë ata.
Sinjali i gjatë përballë e ndan atë në dy gjysma të paarritshme. Një shpirt i shurdhuar nga britmat dhe një trup që punon pa dështuar. Jo, nuk dua. Asgjë, asgjë… është e hënë. Një gungë zemre i ngec në fyt. Ajo duhet të flejë një natë të qetë para se të kthehet në veshjen e asaj rrobeje të mistershme... Për të pastruar çdo gjurmë të vetes. Para se të jetë e mumifikuar me grim. Para se të gjithë ata që ajo kalon në rrugë duan ta blejnë atë?! Dhe në këtë pikë shkoj tek „Vetëm për të ndershmit“. I takoj në të njëmbëdhjetë faqet e tregimit të Myrtaj dhe i ndjek deri sa hyjnë në „Muzeun e Njeriut“, ku ska asnjë ngut për tu shpjeguar (fq 69).
Tregimi nuk është refuzim. Nuk shkon as të zbërthejë se kush janë të ndershmit, dhe as të ndalet më shumë prapa bezes së kuqe të vendosur vetëm për të ndershmit. Tek të ndershmit është vetë diskursi, në të cilën zbrazëtia po qetësohet dalëngadalë si një shenjë filozofike e tërsisë që mbetet në thelbin e saj, foleja e vetë ndershmërisë. Foleja është e rëndësishme, këmbëngul narrativi. Ne do të kemi gjithçka kur të kthehemi tek ajo fole. Kjo fole e mban gjallë atë që ne e quajmë jetë. Një lidhje e largët me pafajësinë. Pjesa tjetër janë „Plakat e Nobelit“. Nuk mungojnë „Filma me luftë e dashuri“. „Burgu i ri“. „Shpellë e dashur“. „Kur njeriu e rrëfen dashurinë e tij si të bletëve“. „Mbreti i huaj“ ... „Atë orë të fundit muzike“.
Të tjerat huazoini nga dashuria e bletëve. Fundja „kjo është të dashurosh, të rrosh vetëm për kaq, kur „kaq“ është e tëra… (fq 156). Ia kthej faqen e fundit dhe Plaku i verbër ka harruar të shkoj në Kishë, ndërsa qeni si kafsha më besnike e tij e shtyn, e shtyn dhe ia bën naftën orës elektronike të graduar të shoj veshët e tij. Ai kërkon të dëgjoj e dëgjoj shumë e shumë. Këto tregime nuk kanë nevojë për sy, drita e tyre hyn pa kufi.
