I perkas brezit , qe jeten aktive ja perkushtova bujqesise kolektive te monizmit . Kontribuam ne ate sektor jetik te Shqiperise me pak toke bujqesore , per fryme , ne Europe dhe me gjere . Me teper se gjysma e shqiptarve , e kane pas lidhur jeten me bujqesi . Me sa kam informim , ky raport sot ka zbritur ne 45 % . Ne c’do rrast, bujqesia shqiptare do te punesoi direkt dhe indirekt pjesen me te madhe te fuqise puntore aktive dhe jo aktive. C’kam parasysh me punesim indirekt ? Kam parasysh punetoret e grumbullimit , klasifikimit , perpunimit , tregetimit, etiketimit dhe importit te prodhimeve bujqesore, pa bere fjale , per mbeshtetjen eskluzive , te industrise se turizmit .Po qe se dhe keto pozicione , do t’i klasifikojme me prejardhje bujqesore , bujqesia puneson , ndoshta 55 % te fuqiae aktive te punes , ne Shqiperi .Kjo do te mbetet shifer konstante .
Per fat te mire , une kam punuar, ne shumicen e kohes , ne ish fermat shteterore dhe , se fundi , ne Drejtorine e pergjitheshme te ketyre fermave , qe jane pranuar si pjesa me e zhvillur e prodhimit bujqesor te asaj koje dhe me gjere . Si pensionist , jam munduar te gjej mundesi te azhornimit me te dhenat e bujqesise post moniste . Ne fakt , pritej dhe pretendohet me shume , qe bujqesia post moniste e privatizuar, te jete shume me e perparuar se bujqesia e kolektivizuar dhe aq me keq , e kolektivizuar deri ne qelize , sic ishte bujqesia moniste shqiptare ; krej ekstremise , krahasuar me homologet boterore .
Faktikisht , ka pasur dhe vijon te kete nje terr informativ , mbi zhvillimimn bujqesor shqiptar postmonist . Shtypi , merret pak me kete pjese te jetes se vendit dhe mungon kryekeput nje shtyp bujqesor , i domosdoshem , per jeten biollogjike te kombit . Ka mbijetuar revista online “Kurora e gjelber“, qe trajton, kryesisht , problemet pyjore . Kjo reviste kualitative , ka mbijetuar e sponsorizuar nga Pyjoria Lezhe dhe , perpjekjet individuale te specialisti te shquar, agronomit-gazetar , Veli Hoxha .
Bujqesia , pyjet dhe peshkimi , qe permblethtas , quhen , bujqesi, trajtojne jeten mbi toke , perjashto jeten biollogjike te njeriut . E nenvizova biollogjike , se ajo detrermionon jeten e gjithe qenieve te gjalla , qe transformojne ne energji kinetike produkktet ushqimore .
Shtetasit , vecanerisht expertet e te tera fushave , duhet te informohen , per zhvillimin e bujqesise te vendit te tyre dhe te bujqesive te zhvilluara te botes, per te ditur , ku jemi dhe ku kerkojme te vemi . Shtypi funksionon dhe ne kohe lufte , sepse njerzit konsumojne dhe pa tjeter prodhojne . Ne Amerike , me sa kam pare une , ka nje shtyp bujqesor , shume te gjere . Disa dhjetra revista botojen , ne menyre te permuajshme dhe ne fund ,te cdo viti , shkruhet nje studim gjate , per zhvillimin vjetor bujqesor dhe per detyrat e arthme . Ky shkrim enciklopedik permbledh parametrat e prodhimit bujqesor , ne te gjithe boten dhe ka per autor , nje grup shkencetaresh te afirmuar . .
Kete shtyp intensiv te specializuar , e ka te nevojshem Amerika , qe ka bujqesine me te zhvilluar te botes , ne sasi dhe cilesi . Mungesa e shtypit dhe informacionit bujqesor shqiptar , eshte neglizhence e pa spjegushme . Duke e pare nga larg bujqesine e vendit tim , deri dje kisha krijuar bindjen , se bujqesia ne Shqiperi , perjetonte nje situate aq te prapa mbetur , sa qe , mund te quhej krejt formale dhe nuk kishte asnje norme krahasuse , me bujqesine moniste , qe mburrej me sigurimin e bukes ne vend . Kete mendim kane dhe kolegt e mi , me te cilet komunikoj , por me keq e paraqesin situaten e fshatit , vete bujqit , kur me jepet mundesia e rralle te bisedoj me ta .
Shtypi i perditshem , boton shkrime pesimiste , per zhvillimin bujqesor ne vendin tone , qe thone se eshte me e prapambetur ne Ballkan , suimbas skeptikeve . Me pak fjale , bujqesia post moniste , eshte pare pas nje perdeje me mjergull vjeshte .
Keto ditet e fundit , RTSh , vuri ne pune ekranin “RTSH agro “ . E kam ndjekur , per dite , kete emision , qe jep nje pasqyre te plote dhe reale te bujqesise shqiptare post moniste . Jo vetem kam mesuar shume gjera te bujqesise se sotme , por jam optimist , se jane hedhur baza , per te krijuar nje bujqesi te nivelit te larte europjan te bujqesise , ne klimen mesdhetare , ku zhvillohet bujqesia jone , me mbi 300 dite me diell /vit .
C’kam mesuar keto pake dite nga TVSH agro? Kam mesuar se fermeret kapitaliste , kane pervetesuar shume elemente shkencore te prodhimit bujesor . Kjo pritej , sepse fermeri e lidh prodhimin me interesin , qe ne monizem mungonte . Fermeri ka token e vet dhe punon , per interes te familjes se vet . Ai nuk eshte me argat , por zot i punes dhe i prones . Askush , nuk mund te spekulloi me punen e tij dhe te familjes . Keto premisa , kane efekte te drejtperdrejta ne prodhim . Bujqesia kapitaliste eshte sa krijuse, aq dhe frymezuse .
Mbeshtetur ne teknikat e reja prodhuse dhe kerkesat e tregut , struktura e mbejjllve te kulturave , ka gjetur nje zgjidhje , qe i pergjigjet kerkesave te kohes . Nuk mund te jete prioritar drithi , ne kohen e sotme , kur ofrohet drithe me cmim me te ulet se kosua e drithit tone . Enveri nuk e llogariste , as koston , as oferte kerkesen . Ai ishte i fiksuar me parrullen shterpe , “ drihi can bllokaden “. Duke mohuar kete perparesi te drithit , bujqesia e ketyre viteve , ka bere revolucion te vertete. I eshte dhene perparesi prodhimit te perimeve , per te cilat ka pasur dhe ka uri tregu . Te krijosh nje strukture mbjelljesh te azhornuar me kerkesat e tregut boteror , te perspektives , eshte sukses i madh i cilesdo bujqesie ne bote . Ky sukse dhe c’do tjeter, nuk kane ngjyra politike . Sejcila force politike dhe ka dhene kontributin e saj , sipasa takatit . Kush me shume e kush me pak . Sukseset gjykohen gjithnje , pa nerva dhe sharje , prej fodulli.
Ne, si Shqiperi , na intereson puna ne perimore , sepse kemi mbi 300 dite me diell dhe kemi pasur nje pervoje , te vjetr dhe te re , ne kultivimin e tyre . Eksperti i perimeve , ne Tv. RTSH Agro , dekllaroi se ne shkalle republike , mbillen 3 mije Ha. me sera diellore . Kjo shifer eshte e pa konceptushme , per mua , qe vij nga bujqesia moniste . Po thuaj eshte dhjetfishuar sipoerfaqia e mjediseve te mbyllura . Per ate kohe ishte e pa besushme , sepse mbjelljet ne sera dhe vete objekti sere , eshte nje investim i madh .
Ne ish fermen Lushnje , ekonomi me 14 mije Ha. Kishim nje sere 3 dynym dhe atje ngryseshin dhe gdhiheshin pergjegjesit dhe specialistet . Here kishte difekt uji , here nderpritej korenti , here cfaqeshin demtusit dhe semundjet . Shume probleme , por mbahej me veshtiresi , sepse ishte e vetmja mundesi , per exportin , ne ate kohe , qe vendi ishte i mbyllur hermetikisht me boten. Midis te tjerave , me kujtohen ish pergjegjesi i perimores se fermes tone , Agronom Avni Oktrova dhe Naile Bali .
Ai i sapoardhur nga jeta akademike e emeruan pergjegjes te perimores .Naile , nje vajze e familkjes bujkeshe te Lushnjes , Ishin fqinj me sektorin tim , bujqesor te Plugut . Ne mbledhjet e Drejtorise i kritikonte drejtori me te gjithe fjalorin e mbrapsht te Kristoforidhit . Ligeshtoheshin dhe merakoseshin pa mase dhe me pyesnin , si veproja une , ndaj kritikave , sepse atyre u ishte prishur gjumi . “ Merreni me sportivitet jeten , kolege te dashur , i keshilloja une . Domatet nuk e kuptojne gjuhen e Drejtorit . Ato flasin vetem gjuhen tuaj , te klorofiles se perjeteshme . “
Eshte e veshtire puna ne perimore , por bujqesia e sotme shqiptare ja ka dale mbane . Experti dekllaroi se jane ne pune 3 mije Ha. sera . Per imagjinaten time kjo shifer eshte vete Europa . Serat cfrytezohen me teknollogjine e fundit te arritur ne Europe : Mushtifikohet siperfaqia ( Mbulohet me plasmas te zi ) . Kjo ben disinfektimin e tokes . Farnat jane nga me produktivet , qe mbjel Europa . Kemi te specializuar nje ekonomi , qe i mbin me kubike dhe te gjitha mbjelljet kryhen me kubike , te furnizuar , nga sera e specializuar .
Ujitja kryet me pika . Ne uje jan etretur plehrat dhe herbicidet . Me pak nje sere , qe cfrytezohet ne Krutje , krahasohet me seren ne rrethet e Amsterdamit. Ne kohen kur Avniu dhe une ropateshim ne ish fermen Lushnje , keto do te na ngjanin me prallat e njemije e nje neteve . Bujqesi totalisht europjane !
Sukse te pa imagjinushme , jane arritur ne mbjelljen e bimeve etero-vajore . Mbjelljet e tyre ne monizem ishin ne shifra krejt simbolike . Peshkimi ka nje perspektive , me te gjere se sa eshte arritur , pas kesaj ngritje te pa imagjinushme , ne vitet e fundit . Po bashkepunohet me Institutin italian te peshkimit , per te cuar me perpara kete sektor te rendesishem , qe na i fal gjografija jone , me shume ujra te embla dhe te kripura .
Ne RTSH agro , pashe nje gje tjeter , mjaft interesante . Nje mullixhi ne nje fshat , diku ne nje komune , kishte transformuar mullirin e ujit , ne hidrocentral te vogel . Funksiononte , per bukuri dhe furnizonte familjen dhe lagjen . Mullixhiu ishte me arsim tetvjecar , por me inteligjence te rralle . Ka nje fjale te urte shqiptare : “Fshatari shojet e kepuceve i ka te trasha , por mendjen e ka te holle “ . Nenkuptohet , qe fshatari , nuk ndalet se ecuri dhe perpiqet , per te gjetur te mundshen e munguar . Ne Shqiperi nuk besoj se kane qene ne pune me pak se 3 mije mullinj te tille . Per ta nuk ka me nevoje , se fabrikat e sjellin miellin me etikete europjane . Ujet , qe del nga mullinjte gjithnje eshte cfrytezuar , per ujitje . Kjo lloj energjie rezulton falas . Fshatari tha se kishte blere 150 mije leke paisje elektrike . Nje investim , i vogel , perballe prodhimit te munguar , jo vetem tek ne .
Te tjera zbulime te tipit te mullirit , do te na sjelli RTSH agro , sepse programet e ketij Tv, synojne te shkelin te tera fshatrat e vendit. Te shpresojme se kjo do te ndodhi . Ne c’do fshat te Shqiperise , gazetaret e RTSH agro , kane per te na sjelle portrete te mendjeve te shquara , nga niveli mesatar . fshatari shqiptar , mungesen e tokes te mjaftushme , per fryme te popullsise , e ka mbuluar me inteligjence te kolladuar nga praktika prodhuse . Te shpresojme .
Per aq sa mund te behej , bujqesia e tranzicionit , ka shenuar mjaft hapa perpara . Ka mbetur pa u zgjidhur , problemi i ribonifikimit te tokes bujqesore , te zones fushore , qe vjen nga fundi i kenetave . Kur kjo te ndodhi edhe drithi do te jete i leverdishem , sepse do te pretendohet , per 100 Kv/Ha miser dhe 60 Kv/Ha grur . Ne keto parametra duhet te arrijme ne nje te arthme , sepse aktualisht importojme dhe ushqimin e blegtorise . E arthmja do te jete me e suksesheme . Shkencetaret e bujqesise , kane nje tribune , nga ku mund te komunikojne , drejt perdrejte me fshatarin shqiptar , kete shkencetar te praktikes se gjere , ne fushen e klorofilit dhe te energjive , qe vene ne levizje jeten ne Glob.
Illo Foto – Studjus , ne NY. Korrik 2022
