STEFAN MARTIKO
CIKËL POETIK, PËRZGJEDHUR NGA LIBRI I RI:
NË MOSHËN E ABELIT
DËNIMI
Një fëmijë është një
Lojë e bukur për të lozur
Prej lojës do vijnë mësimet
e hidhur. Do thyhen këmbët
e të qarat do pijnë lotët e
vetë të kripur. Fëmija i kap
marrëzitë e lojës me dorë dhe
ne qeshim. Por një fëmijë në të
vërtetë nuk luan përveçse si denim
ngjitet në skenë
për tu rritur
20. 3.16
NJË BURRË
Një burrë del nga shtëpia
Me një dhimbje në shpatull.
Me një re të vogël mbi supe. Pak
më përpara ka pastruar prej
syve mjegullën për të
zbërthyer shenjat që
horizonti i ka fshehur
me mjegull. Ky burrë
E di sa e rëndë do të jetë
Pesha në të kthyer. Dhe mban
Një makinë llogaritëse me
Vete. Ca do t’i lerë si
gjurmë udhës ca do
t’i sjellë në shtëpi
dhe ca të tjera do t’i ruaj
te kujtesa mbyllur me çelës
12.2.17
AFËR MESDITËS
Gjer në mesditë
as gjysmën e mungesës nuk
e ushqeva dot me frymën
time. Duke vrapuar më
shumë kisha nxjerrë djersë
të pista. Aty nga ora
11:00 zbulova shkakun e
Vonesës dhe korigjoja një
nga një gabimet duke i
shkulur si gjëmba. Por
nuk po matja dot
perspektivën dhe nuk
pash asnjë që të
mbërrinte. Atëherë njoha
natyrën e gabimit dhe më
duhet të korigjoj mendjemadhësinë
e Çezarit. Afër mesditës
mbi krye mu bë një re
e madhe. Atëherë u tremba
se mos çdo gjurmë timen
do ta lante shiu
1.6.16
KUJTESË E VDEKUR
Ky vend si
i vizatuar për
tu fshirë më vonë
nga kujtesa. Kaq
përrallor sa unë
habitem që po
shoh tërë rrëkerat
që gurgullojnë poshtë
pa parë ende lumin
Ky vend ndoshta
s’ka ekzistuar asgjëkundi
por unë e pash
në një ëndërr si të
kish qënë vendlindja
ime për të cilën
unë shkrova diçka
vetëm kur ajo
kish vdekur në
kujtesën time
21.3.15
HESHTJA NË PARK
Të heshtur dhe secili na përgjigjet
Me shënja. E ruajnë përvojën
nga zhurmat. I bëjnë
shumë pyetje vetes për t’i
dhënë leje kohës të
hyjëbrenda. Është çasti kur
përpunohen përvojat në parqe
në shetitje të gjejnë ekuilibrin
mes flladit dhe mërmërimave
të lutjes. Sa të gjejnë një pikë
ku të mbështeten. Vetëm ata dëgjojnë
si përplasen përrenjtë
ku Herakliti zbuloi orët
e kohës së humbur. E lash
kopshtin në gjumëdhe nëpër
shkallë u ngjita të bëj llogarinë
me kohën ku përtej gardhit
të kopshtit nis një
jetë tjetër. Do pastroj
regjistrrin e rendë për të
qënë i kthjelltë për
Lutjen e Mëngjesit. Kopshti
Ishte parajsa por porta
pas meje u mbyll dhe
unë u ngjita lart
të gdhihem i pastër
për Lutjen e Mëngjesit
14.6.18
MËRZI ISHULLORE
Kam zënë radhë te këto radhë
Të pafundme që çojnë
Gjuetarë të vrasin
Mërzinë nëpër ishuj. Ah
Sikur të ringjalleshin sapo
në një nga ishujt të kishin
mbërritur dhe të shpalleshim
Kolombër. Oh unë e kam mërzi
Radhën që më le pas të tjerëve
Të avionëve që prishen në
qiell të anijeve që iu tremben
aisbergve të makinave që
përgjithësisht kanë mendjen time
dhe çmenduria nuk e pret
më arsyen që pasi e ka shtypur
në hiçin e madh
për vete ka fluturuar
20.12.07
NË MOSHËN E ABELIT
E di që jam i vjetër
Në moshën time në xhepat
e kujtesës. Një lloj dragoi më
ka kapur dhe fëmja nuk
nxjerrë dot këmbët nga
pelenat. Po të kisha mendje
Abeli as që do ta kujtoja
Më as nënën që më kish lindur.
Aty rreth vitit 800 të lindjes kisha
Bërë dyqind martesa të tjera. Prej
flokëve të paprerë të Abelit
Ararati i tërë qe fshehur nën
Mjegull. Por unë qethem e
grisem sepse luftoj Brenda
vetes. Fantazzinë e përdor
si krehër për mjegullat e
Abelit. Dhe sa më tepër rri
Me shpirtin tim zgjuar
Mosha ime po kap atë
të Abelit.
1. 10. 16
NJERËZ DHE MITE
Me të sapo u ndava. U ndamë të dy përgjysmë. Gjysmën
time e lash tek gjysma e asaj që iku dhe unë në gjysmën
e asaj po shndërrohem në një lloj centauri. Zemra ime në
një trup tjetër çfarë i thotë asaj duke ecur. Unë në lumë të
gjakut të saj nis për lundrim gjysmën tjetër. Mite të lashtë
Ju jini njerëz të gjallë të montuar prej pjesëve – dashuri dhe
Urrejtje. Unë minotauri njeriu dhe demi dhe ti sirenë e
bukur me bishtin e një peshku që kur të vdesësh do të jetosh
te një tjetër.
27. 1. 09
GJUHË EZOPIKE
Ata ishin Varu Bidonët
Me Mos e Çaj Kokën kaluan
tutje. Te rrruga që ia Hëngri
Kokën u pa i vdekuri i parë
që Mos o Zot s’e hanin as
Qentë. Dhe rruga mbeti ë
shkretë t’i Fusje Gishtat në
Sy si një pafundësi që po
çlirohej prej detyrimit
për ta përshkuar. Ata e patën
shkruar emrin në Trimi
Që s’ia Ha QENI Shkopin por
Siç ndodh me aventurën
e Rasputinit shkoi për
Dhjamë Qeni
11.11.06
PUSHTUES TË RINJ
Atje ku je mbijnë pemë dhe një
lumë të ndan me bregun tjetër. Nuk e
mat largësinë e çdo gjëje nga
vetja. Je i rrrethuar me diçka të pamatshme
dhe të panjohur. Kë ke më afër
i çon kujtim një tjetri se një
pelegrin këtu po bëhet banor
i përhershëm. Zogjtë mbi pemë
dhe një ujk që ulërin natën. Andej
nga vjen frika ti vë një pushkë
te gardhi që qëllon natën frikën
Je i rrethuar në një perimeter pa
u bërë ende qendër dhe të zbulosh
shtegun e erërave. Me farërat e mbetura
nëpër plepa jeshillëkun e shijes tënde
do të mbjellin. Sa të miqësohesh me
dhelprat pleksin ulërimat e
tyre me fërshëllimën tënde të një
kënge të vjetër. Ti nuk je ende
banor me leje për të ndërtuar
këtu të ardhmen. Kur të vijnë
drerët te gardhi si banor i pyllit
kërkoju leje ndërtimi duke mbajtur mbi
supe një ketër. Merrë me vete
dëshmi njohjeje dhe tregoju
gjer përtej bregut
perspektivën
të qytetit të nesërm
29. 9, 19
ĆUNAMI ME EMRIN IRENË
Sa zgjat koha e një kënaqësie dhe
Pse të dënuarit tanë po e vjellin.Asaj
që nuk iu dëgjua lutja dhe
koha iku pa e pritur
Hedonistët e gjorë vdiqën prej
Ngopjes dhe nuk kish tjetër
Zgjidhje receta e Epikurit. Të devotshmit
u dehën dhe nuk e panë botën
si u mbyt në gotën e zbrazur
nëpër reflekset e qelqit. Deti
na dehu me valë të buta
dhe qiell i pafund të kaltër
mbi vete. Para se të vijë
cunami me emrin e bukur
Irena kanë mbetur
aq pak të gjallë për të varrosur
atë shumë të vdekurish.
7.9.19
AJO QË PËRHERË
ËSHTË DUKE ARDHUR
Fëmijëria është kohë e
shkurtër.Përherë është duke
ardhur prej një pafundësie
si të jetë e jetuar në
një planet tjetër. Gjer
më tani asnjë plumb i
marrë s’ë ka vrarë ende edhe
pse ka qënë përherë në
shënjestër. Ajo që ka frymën e
luleve dhe të qumështit të
gjirit i jep jetë ende
një trupi të plakur. Ajo
që kurrë nuk e njohu frikën
dhe u pa me guxim
si te pasqyra po rritej
20.9.18
NË KOQINO MILO
Ç’mendje e çmendur
e bëri qytetin varrezë
të bukur për të gjallët
hapi shtigje nga të
katër anët të hynin
pa paguar më parë as
taksën e qytetërimit. Tani
jetojnë të gjithë në trupin
e një përbindshi ku mes
shumë luleve e bletëve
merr frymë njeriu. Në Koqino
Milo një ditë prilli pashë
Si u zgjuan të vdekurit të
Sapovdekurin e ri me
lule në duar ta prisnin
1/Varrezë publike në një nga
Lagjet e Athinës
6.7.18
Labirinti Stefan Martiko
NËPËR DRITËHIJET E NJË KRIJIMTARIE
Fragmente nga libri i poetes Armela Hysi për Stefan Martikon
* * *
Mendimi te Stefani s’ka strukturën e lidhjes së drejtpërdrejtë shkak pasojë. Ai e zgjeron
Vetveten duke u nisur nga qendra dhe drejtimet janë të lojës poetike, janë masa ritmike në të cilat lëviz mendimi. Në lojën poetike ai përdor formula më pak të njohura për kohën
dhe për njeriun në kohë. Kohën, herë e beson se është, herë e shpik në një askund dhe, përsëri e zhbën dhe, njeriun e shumëfishon nga vetevetja, drejt cilësive të tjera shpirtërore. Stefani flet me siguri për pasiguritë habitore dhe pafajësore. Pasiguritë i bën mjete shprehëse. Flet me habitore dhe kjo është shenjë e dukshme e stilit të tij. Në përsiatje, dukja asnjëherë s’i mjafton se ka pezëm për dukjen, madje e shpërfill, se është i lidhur me thelbin e dukurive. Shpërfillja do t’ja ngrinte zërin dhe do t’ia shtonte pasthirrmat, por ai ka tonin e ultë të zërit poetik, ka tonin e duhur për natyrën e tij eufemike, për eklektizmin, që ka për përvojën e kohëve dhe zërave. Ka tonin e ultë, pa ekstazë po me pezëm dhe trisht për humbjen e fitoreve të njeriut. Është një folës…që bashkon tonin logjik me atë ngashënjyes. Zëri i poezisë së Stefanit e ka timbrin si të dalë në sekondat e para të krijimit të fjalëve, pa diktaturën e kohës me moral, që i rrudhi fjalët.
* * *
PËRSE KEMI NEVOJË PËR LEXUES TË KUALIFIKUAR
Letërsia e Martikos, poezia e akorduar në proçeset e evoluimit të poezisë bashkëkohore, proza e tij, një pikëpamje e ngjyrimeve Borges – janë në fasadat shqiptare të një relievi tepër të thyer e të larmishëm; si edhe ese të ndryshme të tij, dëshmojnë puqjen e lexuesit me një përvojë të veçantë dhe interesante. Është e qartë se kemi të bëjmë me estetikë dhe njohuri që shkulmojnë pareshtur me ndikimet ë veta personale dhe nuk ruajnë ndonjë klishe shkallaresh përforcuese. Në këtë udhëtim breg – thyer, që pas çdo thepimi shpërblehesh me ndonjë pamje panoramike, apo ndonjë zhytje të papritur dhe të bënë të mbetesh me gojën hapur. Pra siç kuptohet duhet të jesh i vëmendshëm, i qetë dhe i mësuar me një poezi të tillë që të lë aq shumë hapsirë në mendimet personale, saqë të bënë bashkautor, ku vet mund të thurësh vazhdimin mendësor të çdo vargu, si duke e lexuar, ashtu dhe duke e veshur me ndjesitë e çasteve individuale. Dhe që të bashkautorësosh në një vepër me mendimet e tua personale, duhet të kesh ndoshta një prirje të tillë leximi. Duhet që mendimi, kulti i të cilës filosofikisht dhe totalisht, që në lashtësi është njehsuar akoma dhe praktikisht me vetë ekzistencën e vetë njeriut, të qëndrojë në lartësinë dhe urtësinë e qenies.Duhet të bëjë art, siç dhe sipër përmendëm, me apo pa shkruar poezi, veçse në radhë të parë në mënyrë të ndërgjegjshme. Dija e mirëfilltë e një poeti filosofndoshta nuk do të përçohet menjëherë, por dija është e brendshme, sipas meje, njohuritë janë ato që do të shfrytëzohen dhe përdoren për të nxjerrë dijen dhe kjo vjen edhe duke lexuar poezi, e veçanërisht poezi të tillë si e Stefan Martikos. Walter Lippman shkruan se” Duhet dije për të kuptuar dijen; muzika s’vlen gjë nëse publiku është shurdh”. Për sa i përket të tjerave, mbetet veç dëshira për të ndjellë ndjenja dhe pikësynime jetike. Nuk do të them atë të thjeshtën dhe të shumëpërmëndurën në kësi rastesh, të babait të Dorian Greit, Oskar Uaildit kur thotë se “po qe art, s’është për të gjithë, dhe po qe për të gjithë, atëherë s’është art”, sepse letërsia e Stefanit nuk ka rreziqe të tilla njehsimi sidoqoftë. As ai vetë, si çdo artist i të njëjtit koncept e nivel nuk ngulmon për një gjë të tillë. Jam sidoqoftë e sigurt se poezia dhe pikërisht ajo për të cilën flasim këtu, rrëfen kaq qetë në mendjet e njerëzve, me thjeshtësi në minimalizmin e saj, me dashuri intime në dhënien e saj pa qëndresë pompoze, por me një personalitet të vetin të ngrohtë, të qëndrueshëm dhe anagnostik që të bënë të vësh interes dhe të shkalafit dyshimet pak e nga pak. …..
Përgatiti për Revistën Fjala e Lirë, Myslim Maska.
