Akti larg qëllimit
Astrit Lulushi
Vetë thjeshtësia e jetës në epokat primitive nënkupton se natyra ishte e para. Kur freskohej me ujë, ushqim, gjumë, njeriu nisej përsëri në lugina, fusha, ose duke ngjitur majat e maleve. E përsëri…
Ai që këputi në mënyrë të pavarur frutat kur ishte i uritur, u bë fermeri i parë; u ul nën pemë, ngriti një strehë dhe filloi përkujdesjen. Ne tani nuk bëjmë si të parët; kemi adoptuar fe ose shkencë thjesht si avantazh përmirësimi. Tokën e kemi ndarë, një pjesë për banimn dhe pjesën tjetër varreza. Veprat më të mira të artit janë shprehja e luftës për t'u çliruar nga kjo gjendje, por efektet e tij e bëjnë jetën më të përgjumur; kujtohet akti, por qëllimi është harruar. Nuk ka vend për art për jetën tonë - shtëpitë dhe rrugët, nuk përbëjnë piedestalin e duhur - nuk ka vend për një gozhdë për të varur një foto, as një raft për të vendosur bustin e një heroi apo një shenjtori. Shtëpitë janë ndërtuar dhe paguar, ose nuk paguhen; ekonomia e brendshme menaxhohet dhe vetëm sa mbahet. Dyshemeja nuk lëshon rrugë, ndërsa admiron gërvishtjet mbi mure. Kjo e ashtuquajtur jetë e rafinuar - është gjë për të cilën gëzohet njeriu dhe nuk vazhdon me kënaqësinë e arteve që u kujtojnë të shkuarën. Vëmendja është tërësisht e pushtuar nga kotësia, kur mendon se vallja e parë e vërtetë ishte ajo e disa endacakëve para se të uleshin në tokën e re që kishin gjetur. Njeriu me siguri do të arrijë përsëri përtej largësive. Dhe pyetja e parë që duhet t'i bëhet për këtë parregullsie kaq të madhe është: Je një nga nëntëdhjetë e nëntët që dështuan, apo një mes të shumtëve që ia dole? Më pas ndoshta mund t’i themi për lakmitë dhe nëse i gjej ato dekorative. Karroca para kalit nuk është as e bukur dhe as e dobishme. Përpara se të mund t'i zbukurojmë shtëpitë, muret duhet të lyhen, dhe të vendosen themelet; shija për të bukurën kultivohet më së shumti jashtë dyerve. Old Johnson, në "Providencën e tij mrekullibërëse", duke folur për kolonët e parë, me të cilët ishte bashkëkohës, më 1650, thotë se "ata gërmuan tokën për strehën e tyre, derisa toka, me bekimin e Zotit, nxori bukë për t'i ushqyer" dhe të korrat e vitit të parë ishin të mbara.
