Ajo që Covid-19 ka zbuluar në lidhje me luftërat e kulturës

Ajo që Covid-19 ka zbuluar në lidhje me luftërat e kulturës

Coronavirus ka sjellë në plan ndarje të

kulturës, klasës dhe vlerave.

Prof Dr Fatmir Terziu

Para disa ditësh, pikërisht në kohë të tillë, thuajse të “izolimit”, një nga shokët e klasës IV-A të shkollës së mesme në Elbasan, Ardjan Hasekiu, së bashku me shokun tjetër, Artan Shyti, u bënë protagonistë të hapjes së dy grupeve “online” me mjetet e sotme të komunikimit për të ribashkuar e “rikujtuar” kohën kur secili ishte në vit të fundit dhe natyrshëm secili nxënës i asaj kohe, kishte hallin e përqëndrimit tek notat dhe qëllimin e shkollës së lartë (bëhet fjalë për maturën 1978-82). Dhe ndërsa në atë kohë askush nuk e dinte se do të hiqej “stazhi” për djemtë, nuk dihej se në vitin 1982 në Shqipëri, Gazi Sarin i armëve kimike është injektuar te kafshët. Në një material ekskluziv të transmetuar gjashtë vjet më parë nga televizioni shqiptar “A1 Report” shihet qartë se çfarë i ka ndodhur kafshëve të gjora. Dhe në disa nga ato komente thuhet: “Përfytyrojeni vetë se ç'mund të na ndodhë neve, nëse kjo bëhet tek njerëzit?!”. Materialet filmike sjellin pamje se kjo lëndë kimike vrastare injektohet edhe tek kali. Dhe pamjet, gjithnjë sipas këtij ekrani televiziv, na bëjnë të ndjejmë një dhimbje tjetër në kohë. Po atëherë ishte kohë tjetër. Në atë kohë kishin kaluar mjaft epidemi, gripëra, e dhimbje të tjera, por propaganda e “njeriut të ri” dhe “mbi të gjitha njeriu” i bënte ngjarjet katastrofike dhe pandemitë të ishin larg përditësisë dhe syrit të njeriut. Ishte koha kur luftërat e kulturës ekzistonin në të gjitha format e tyre, por ndjeheshin të heshtura, pasi forma i duhej përmbajtjes dhe anasjelltas.

Sidoqoftë, sot ndërsa koha në ndalesë shtëpiake të detyruar me “Covid – 19” na ka bërë të jemi më njerëzorë, më të dashur e më miqësorë. Ndoshta dhe në rastin konkret të grupit me shokët e vjetër, për të treguar se ende kemi kohë për të kujtuar e dashuruar njeriun, atë me të cilin ndamë një kohë bashkë në kohë tjetër. Dhe kjo është një ngjarje e bukur, një ngjarje që duhet falenderuar përzemërsisht. Natyrisht me një urim për të vazhduar gjatë dhe për të rrëmuar miqësisht në memorje.

E ndërsa flasim për memorje, koha në të cilën ne ndajmë një pjesë të saj i përket Covid – 19. Ngjarjet katastrofike, dhe pandemia si kjo e sotmja, koronavirus, na detyrojnë të ekzaminojmë, dhe në disa raste të rimendojmë, si e shohim botën. Ndonjëherë ata hedhin dritë edhe mbi tendencat dhe modelet e rëndësishme të sjelljes që i paraprinë pandemisë. Si pasojë, tani është e mundur të shohësh dhe kuptosh luftërat e kulturës, që kanë ndarë shoqëritë për më shumë se tre dekada në një dritë të re. Atëherë, çfarë na kanë mësuar ngjarjet e fundit në lidhje me dinamikën dhe nxitësit e luftërave të kulturës?

Ata nuk do të ikin aspak shpejt

Komente të shumtë kanë pohuar se luftërat e kulturës janë në rrugëdalje. Kohë dhe përsëri kam dëgjuar njerëzit të thonë që ata thjesht nuk mund të zgjasin shumë më gjatë. Në të vërtetë, shkatërrimi i afërt i luftërave të kulturës është parashikuar shumë herë që nga vitet 1990. Në vitin 2009, Qendra për Progresin Amerikan botoi një raport të titulluar Fundi i Ardhshëm i Luftës së Kulturës. Në 2018, një artikull në Baffler deklaroi se “luftërat e kulturës kanë vdekur”. Kohët e fundit, pak para pandemisë, një shkrimtar sugjeroi që Kina mund t’i jepte fund luftërave të kulturës.

Ndërkohë, në të majtën anti-identitare, disa kanë ngritur shpresën se politika e klasës së shpejti do të kthehet dhe do të neutralizojë shfaqjet më groteske të politikës së identitetit. Të tjerët kanë kapur shkatërrimin e sjellë nga pandemia, për të arritur në përfundimin se, përballë një armiku të përbashkët, grindjet e vazhdueshme mbi identitetet dhe çështjet kulturore të lidhura do të shterojnë vetveten.

“Ju lutem, ju lutemi lejoi Covid-19 të paktën të vriste luftërat e kulturës”, lutet një gazetar në një botim të fundit të revistës “Spektator” në SHBA.

Por ende e shoh se mbas kaq vitesh, as dhe në këtë kohë, sikurse është bërë e qartë se as një pandemi vdekjeprurëse nuk mund të çojë në armëpushim luftërat e kulturës. Përkundrazi, Covid-19 ka rritur aksionet dhe intensifikuar konfliktet para-ekzistuese, deri në atë pikë sa që çdo hollësi e re që del në lidhje me pandeminë është kapur si shfajësim i këndvështrimit të mëparshëm të dikujt. Si pasojë, luftëtarët e kulturës nuk janë të interesuar për numrin e vdekjeve, ose statistikat në lidhje me shëndetin dhe pasojat ekonomike të pandemisë. Qëllimi i tyre kryesor është të nxjerrin në pah pasojat gjoja të padrejta të pandemisë dhe menaxhimit të tij për grupin ose shkakun e tyre të zgjedhur të identitetit.

Luftërat e kulturës janë ngulitur aq thellë, ndoshta dhe në kohën tonë, pra në atë klasë me ndarjen në vitin e fundit IV-a, kur dikush e shpreh pas dhjetëra vitesh “se nuk të mbaj mend” e ti thua se ke qenë një gjilpërë në tërë atë madhësi të panumërt, pra më saktë 26 vajza dhe vetëm gjashtë a shtatë djem?! Pra, shkojmë më tej dhe shohim se luftërat e kulturës janë ngulitur aq thellë sa që e bëjnë shumë të vështirë të krijojnë një ndjenjë uniteti të vërtetë përballë një armiku të përbashkët. Kjo është arsyeja pse përgjigjja instinktive e të dy palëve të ndarjes kulturore në mjediset e lodhura prej kësaj lufte, ishte përdorimi i pandemisë si një pretekst për zgjidhjen e rezultateve të vjetra. Ndërsa pandemia u përhap në Botë, dikush në instanca të larta klasore dhe qeverisës njëkohësisht bëri një refuzim për të deklaruar dyqanet si një shërbim thelbësor që mund të qëndronin hapur.

Në të kaluarën, kur u përballëm me një armik të përbashkët, siç ishte koha e zboreve dhe aksioneve, dallimet u duk sikur u lanë mënjanë në një përpjekje të përbashkët për të mbrojtur kombin. Është e paqartë nëse një unitet i tillë mund të falsifikohej nëse shoqëria do të ballafaqohej nga një armik i ngjashëm i jashtëm sot.

Luftërat e kulturës bëhen personale

Përgjigja ndaj Covid-19 tregon se qëndrimet kontradiktore që janë shfaqur gjatë luftërave të kulturës tani janë mbajtur aq thellë sa udhëzojnë spontanisht sjelljen dhe reagimet e shumë njerëzve. Jo të gjithë janë një anëtar i nënshkruar i njërës palë ose një tjetër në këtë konflikt. Por, nga ata që janë, ka shumë të ngjarë të përgjigjen në një mënyrë mjaft të parashikueshme për çështjet në fjalë në këtë pandemi. Në një pandemi nuk mund të bësh pa ekspertë. Kështu që ndryshimet para-ekzistuese janë reflektuar edhe në shumë prej nesh duke përqafuar ekspertë, pikëpamja e të cilëve më së shumti korrespondon me pikëpamjet tona personale. Në Mbretërinë e Bashkuar, ata që mbështesin një mbyllje totale preferojnë skenarin e ditës së fundit të modelerëve të Kolegjit Imperial në prognozën më modeste të paraqitur nga Universiteti i Oksfordit.

Në anën tjetër, kujtimet janë kujtimet e memorjet sado që mund të fshihen, nuk mund të eleminohen. Arritjet bëjnë arsye dhe arsyetime të tjera në kohën me luftëra të kulturës. Në dekadat e ardhshme, vija e gabimeve në luftërat e kulturës do të përqendrohet shumë më qartë në kuptimin dhe dëshirueshmërinë e vetë lirisë. Deri më tani, konfliktet për çështjen e lirisë janë përqendruar kryesisht në çështje që kanë të bëjnë me lirinë e fjalës. Por muajt e fundit fokusi është zhvendosur në një pyetje shumë më thelbësore - vetë vlerën e lirisë. Liria e lëvizjes, liria për të krijuar dhe përtërirë, liria për të ndërmarrë rreziqe - të gjitha do të sfidohen gjithnjë e më shumë nga ata që do të jenë dhe provohen si të përkushtuar për krijimin e një kulture të përmbajtjes njerëzore.

Kjo është arsyeja pse, për momentin, ata që shqetësohen për kërcënimin që paraqet kjo krizë ndaj lirive demokratike janë larguar, ose harruar dhe kanë shuar memorjet, jo aq rastësisht. Dhe kjo nënvizon një problem shumë të vërtetë, të cilin ne e injorojmë në rrezik.