Agim Vuniqi: Kalvari i harruar i Zeqir Gërvallës

Kalvari i harruar i Zeqir Gërvallës dhe Hanës: Atdhetarë të flijuar, të lënë pa dinjitet nga shteti

Nga Agim Vuniqi

Historia e Kosovës është e mbushur me dhimbje, por edhe me figura të qëndresës që i dhanë shpirt e frymë rezistencës kombëtare. Një ndër ta është poeti nacional Zeqir Gërvalla, bashkëpunëtori më i afërt i Adem Demaçit, i cili u përball me të gjitha format e represionit jugosllav. Sot, në moshë të thyer, ai dhe bashkëshortja e tij, arsimtarja Hana Gërvalla, ndodhen përballë një tjetër padrejtësie: ndërprerja e pensionit nga shteti i Kosovës – shteti për të cilin ata sakrifikuan gjithçka.

Poeti i anatemuar gjatë komunizmit

Zeqir Gërvalla nuk ishte thjesht poet. Ai ishte simbol i rezistencës intelektuale ndaj ideologjisë komuniste dhe kolonializmit serb. Për vargjet e tij, për qëndrimin e tij, ai u dënua me burgime të gjata politike. Në qelitë e errëta, në mungesë

 të lapsit, shkruante poezi me gjakun e tij, për të mos lejuar që fjala të shuhet.

Me qindra herë ai sfidoi censurën duke përdorur dhjetëra pseudonime. Shpesh fitonte konkurse letrare pa u ditur se pas vargjeve fshihej një emër i ndaluar nga regjimi. Ai ishte poeti i padukshëm, i cili jetonte mes fjalës së lirë dhe frikës së persekutimit, i anatemuar madje edhe nga një pjesë e intelektualëve shqiptarë të kohës që ishin nën ndikimin e ideologjisë komuniste.

Veprat e tij – “Prania e sfinksit”, “Det e moçal ballëpërballë”, “Daullet e pranverimit”, “Në rrugën e dritës”, “Ekspozita e mëmëdheut”, “Lulëzimi i rrënjës” – mbeten dëshmi e një krijimtarie që e sfidoi kohën dhe diktaturën.

Kalvari i Hanës – shtylla e familjes

Ndërsa Zeqa vuante burgjet politike, bashkëshortja e tij, Hana, mbante mbi supe gjithë peshën e jetës: arsimtare e përkushtuar, ajo rriti katër fëmijë në kushte të rënda, duke përballuar varfërinë, izolimin dhe stigmën që shoqëria ia veshte familjeve të të burgosurve politikë.

Në të njëjtën kohë, ajo nuk u thye kurrë. Me dinjitetin e saj, ajo mishëroi figurën e nënës shqiptare që e mban gjallë familjen dhe kombin në kohë të errëta.

Nga burgu i komunizmit tek poshtërimi i burokracisë

Sot, pas dekadash sakrifice, Zeqir dhe Hana Gërvalla nuk përballen më me hetuesit e UDB-së, por me sportelet e ftohta të Ministrisë së Mirëqenies Sociale. Prej muajsh atyre u është ndërprerë pensioni, duke i detyruar të “riaplikojnë personalisht” – një kërkesë absurde për një burrë që pas një sulmi në tru nuk ka mundësi as të lëvizë vetë.

Është ironike dhe tragjike që ndërkohë që qytetarët serbë në Kosovë përfitojnë dy pensione – një nga Serbia e një nga Kosova – atdhetarë si Zeqir Gërvalla, të cilët i dhanë kombit gjithçka, mbeten pa të drejtën e tyre elementare njerëzore. Ky është vazhdim i padrejtësisë historike, ku gjenerata e baby boomers, që ngriti themelin e arsimit, kulturës dhe ekonomisë së Kosovës, trajtohet si rend i dytë qytetarësh.

Një thirrje për dinjitet

Shteti i Kosovës nuk mund të krenohet me flamurin e pavarësisë ndërkohë që harron ata që sakrifikuan për të. Rastet si ai i Zeqir dhe Hana Gërvallës janë turpi ynë kolektiv. Ata nuk kanë nevojë për mëshirë – ata kanë të drejtë për respekt, për pension, për status të posaçëm, për nderim publik.

Nderi i kombit matet me mënyrën si trajton heronjtë e gjallë, jo vetëm ata, që pushkatohet historia.