VLADIMIR MUÇA: PORTRETI I NJË SHKENCËTARI TË HESHTUR

 “Atdheu im është gjuha ime” (Amos Oz)

        Ndonëse njohja dhe bashkëbisedimet me Prof.. Asociuar, Dr. Begzat Baliu kanë zënë rrënjë në mendimet e mia, kur takoheshim hera herës, dhe ai ashtu i thjeshtë, fjalëthemel, tepër shoqërorë, i barabartë me bashkëbiseduesit, shtronte për diskutim probleme të shkencës humane të letrave, unë nuk e kam të lehtë t'i bëj portretin një studiuesi të tillë, kaq të përveçëm.

       Ekziston një sentencë, e cila përcakton, se sa më e gjërë të jetë horizonti i njohjes, në progresionin gjeometrik, aq më e pa mundur është njohja në infinitin  e përceptimëve intelektuale, poleidrik i një shkencëtari.

       Begrauni intelektual i Begzat Baliut në fushën studimore është në hapsira botërore. Me botimet studimore, të lakmuara për çdo studiues si: Kujtesa letrare, Onomastikë dhe identitet, Referenca albanologjike, Koncepte gjuhësore, Onomastika e Gallapit, Çështje të studimit onomastik në veprën e Eqerem Çabejt, Gjëndja e toponimisë shqiptare në Ballkan, Demitizimi dhe standardizimi i onomastikës të Kosovës, dhe Rregjistri standardizuar i emërvëndëve të Kosovës. Mbi 200 artikuj studimorë në shtypin e kohës dhe ate shkencorë, nga fusha e kulturës, gjuhës, letërsisë, folklorit dhe historisë, si dhe shumë poezi, drama, monografi, të cilat flasin shumë, por njëkohësisht të venë para përgjegjësisë në portretizimin intelektual, të këtij personaliteti poliedrit.

      Me gjuhën e shpirtit, siç e kam perceptuar mikun tim Begzat, pa pretendime akademike, do hedh në kartë për lexuesin disa refleksione, mbi këtë figurë sa urtake në marrëdhëniet shoqërore, aq dhe vullkanike në zhbirimet akademike.

        Begzat Baliu dhe Moikom Zeqo, jo vetëm ishin miq të ngushtë, por dhe dy bashkëpunëtorë, jo vetëm në letrat shqipe, por më gjërë, në hapsirat shkencore botërore. Nga ky bashkëpunim ndërkulturor,  të dy rrugëtonin si dy “arkeologë” të pasionuar, plot verb shkencorë. Në kohën kur në drejtimin e ri letrarë Moikomi bënte arkeologjinë letrare të historisë shkrimore shqiptare, Begzati, në një këndvështrim tjetërlloj, me pjesëmarrjen e studentëve të apasionuar, bënte arkeologjinë onomastike, toponomastike, zbulesat e veçorive gjuhësore shqiptare në veprat e tija madhore.

        Siç e perifrazon dhe në parathënien e librit “Onomastikë dhe identitet” Prof. Dr. Bahtijar Kryeziu: “Lënda e veprës “Onomastikë dhe identitet” e qëmtuar me pasion dhe profesionalizëm të dalluar, nga Dr. Begzat Baliu, mbështetur në një literaturë të veçantë, - ajo e gjuhësisë – onomastikës, ka vlera të larta linguistike, kulturore, e përtej politike.”

          Kjo arkeologji, në tërësinë e sajë vjen si sintezë e përgjithësisht të dijeve, kërkimeve në historinë gjuhësore,  të një formimi të plotë akademik, si pasqyrim i veprave të botuara në kaleidoskopin gjuhësor.

       Studimet e Begzatit vinë në shkencën humane të letrave si një profetizëm i trashëgimisë të kumtëve etnike të cilat duhet të pranohen me konsideratë nga studiues e qarqe akademike, për arësye se arkeologjia onomastike e gjuhësore, vinë si një mëvehtësi etnike e një eksploruesi, e një mendimtari mbushamendës. Ai në veprat e tija, përmes një diapazoni studimorë, të magjeps në çdo këndvështrim, me gjuhën e pastër, polifoninë e fjalëve,  e mbartjen si impute shkencore të “ mballomave artistike” nga fondi i artë popullorë siç i koncepton Umberto Eko në librin “ Fjalë për letërsinë”

       Gjurmimit e Begzatit në fushën e gjuhësisë, në këto kontekste mballomash janë shumë ipresionante, larg çdo ndikimi devulgativ. Gjithçka e thurur në laboratorin vëzhgues të ngazëllen me mënyrën e ndërtimit të fjalisë, frazës si unitare e narrativës. Ai me këtë rrugëtim ka marrë vlera bletare në përthithjen, grumbullimin e nektarit të vlerave gjuhësore, trashëguar në hapsira gjeografike të ndryshme, dhe në substanca të ndryshme kohore, përmes kuvendëve në oda, kulla, arshivave, institucioneve akademike, deri tek visaret tona të trashëguara historiko – gjuhësore – kulturore.

        E gjithë kjo punë kolosale, akademike,  janë nxitur e motivuar nga fryma e tijë kombëtare, sociologjia universale, shpirti fisnikërorë e ndjesitë më të pastërta njerëzore. Unë, si një dashamirës i tijë i kahershëm, gjurmues në punën e tijë të ndritur, me vlera e peshë studimore, u ndjeva i volitshëm për këtë portret të një shkencëtari të heshtur. U frymëzojë dhe u nxita emocionalisht, por dhe i përgjegjshëm gjer në detaje, në vërtetësitë e tyre, duke mos ngatërruar fantazinë me të vërtetat e përjetuara.

      Sigurisht, ky portret studiuesi nuk mund të ishte formatuar, pa marrë parasyshë dhe angazhimin studimorë mbi Eqerem Çabejn me të cilin Begzati ka strukturuar veprën madhore “ Çështjet e studimit onomastik në veprën e Çabejt.” Jo vetëm në këtë studim, por në tërë rrugëtimin e tijë studimorë Begzati një nga kapriatat ka pasur studimet e Çabejt, të cilat i kanë shërbyer si pikënisjeje e pikëmbërritjeje, duke patur si referencë të dytë studimet etimologjike të Gustav Majërit.

        Studimet e thelluara të Begzat Baliut vinë në autoriumin akademik si një pasqyrë e historisë të gjuhës, emërtimitetit, me një kuptim më të gjërë, duke marrë statusin e pasqyrimit të historisë të popullit që e flet at’ gjuhë perendie. Në konceptin shkencorë kjo gjuhë, me fonetikën, onomastikën, në shtresat shoqërore rrezëllen një pasuri kulturash, shtresuar në arealin autentik, me mëvehtësinë e sajë, larg ngulimëve ardhacake të huaja.

     Në librin “ Dimensione kritike” duke analizuar librin e Prof. Dr. Fatmir Terziut “ Toponomia e Gollobordës: Diskursi i dy gjuhësisë dhe derivati i origjinës” kam marrë një referencë domethënëse të Begzat Baliut nga libri “Onomastikë dhe identitet (Botim Prishtinë 2012 faqe114) ku autori nënvizon: “ Në këtë rrezatim, toponomia ka shënuar gjurmë të thella dhe të pasura. Ajo reflekton shenjat më të sigurta të zhvillimeve historike, jo vetëm në arealin e ballkanik por dhe në arealin gjuhësore, historik e kulturorë të Evropës dhe të Azisë.”

       Në këto kontekste historiko shkencore reflektohen e përqasen nga studimet e Baliut  dhe bindjet e mia, ku janë rrallë shtresime të tilla të kulturës gjuhësore, sidomos në një vend ku kanë kaluar 300 pushtime, ku të jetë ruajtur me fanatizëm një kulturë e tillë gjuhësore në mijëvjeçarë.

        Me një ngulmim të tillë studimorë, me këto bindje të argumentimit të thellë shkencorë: “...me sukses autori ka ndarë përkatësinë thelbësore, nga ajo devulgative, me një proces autentik, sipas evolucionit gjuhësore, i cili nën një pushtim mijëvjeçarë i është nënshtruar urtësisë të trashëgimisë popullore, përmes një ndarjeje të papajtueshme leksiko- semantike. “(V. Muça Dimensione kritike faqe 235)

     Në konceptin sociologjik popullorë ekziston një  fjalëurtë shumë domethënëse se: “...pas një burri të suksesshëm,  qëndron një grua e suksesëshme” Kjo sentencë reflektohet më së miri në mirëkuptimin, bashkëpunimin, dhe në çiftin Begzat e Myrvete Baliu. Begzati e ka patur gjithnjë pranë në rrugëtimin e tijë shkencorë Prof. Myrvetin, fisnike, intelektuale e përmasave akademike. Në çdo punë, në familje, shoqëri, aktivitetet shkencore, ajo ka qenë shpirti i tijë binjak, krah i djathtë, e vazhdon të jetë promotore në çdo nismë shkencore, si intelektuale dinjitoze, duke e mbështetur në veprimtaritë krijuese e shkencore.

      Çifti i apasionuar pas shkencës humane të letrave Begzat e Myrcete Baliu, tek lexoja botimet e tyre, kontributet e jashtëzakonshme në kulturologjinë shqiptare, më sillte ndërmend çiftin e shkencëtarëve Kyri, por në një fushë tjetërlloj: zbuluesat e veçorive onomastike, gjuhësore, letrare, morfologjike të gjuhës shqipe, si një paradigmë e etnicitetit kombëtarë, si visar i trashëguar brez pas brezi.

       “Atdheu im është gjuha ime”një sentencë e shkrimtarit nobelist Amos Oz, e cila vjen e sintetizuar bukur e bindshëm në punën e palodhur diturake, në lëmin e gjuhësisë nga shkrimtari shkencëtarë Prof. Asociuar Dr. Begzat Baliu.

Durrës Korrik 2025