Dhimbja shkon më shpejt se njerëzit
Tregim nga Fatmir Terziu
E la me një dihatje të thellë shatin që mbante në duar. Pastaj nxorri një shami të qëndisur nga xhepi dhe fryu fort hundën. Pa nga Raduçi dhe ashtu kokëngritur deri në hapësirën ku nga Grashishta dukej sikur majat e flokëve të denduara preknin dhe shponin si me gjilpëra retë e fryra si tollumbace. Ndjeu një dhimbje në majë të hapësirës që ndan të majtën e kraharorit nga qafa. Pastaj shkundi duart, në shenjë shplodhjeje dhe pa ujin që vërtitej i lehtësuar nëpër arën e mbjellur me misër. Dhe filloi të fliste me veten. Dukej sikur po i jepte mesazhet dikujt që shkruante një libër. Një libër për dhimbjen që na pushton sado larg të ikim prej saj. Për zbrazëtirat në zemër që presin të mbushen. Për vendlindjen, të fshehur në skutat e harruara dhe në fjalët e të moshuarve të mençur, që të vijnë enkas si ushqesa të mendimeve që gatuan në moment për të riformatuar ndonjë histori. Një histori që, sipas pëshpëritjeve të Miftar Ramës, edhe pse thuhet e del pa ndonjë përkujdesje, duket se është e tillë e treguar dhe e shkruar në një vend të largët, që gjithnjë na çon drejt në shtëpi. Pikërisht aty ku ndihemi më të gjallë.
Për të rizbuluar të vërtetën në zemrën e tij, Miftar Rama, duhet të kthehej në të kaluarën dhe në rrënjët nga të cilat u përpoq të shkëputej, atë mot të trazuar për jetën e tij. Fati do ta çonte larg në Bullgari. E pastaj do ta risillte pas në fshatin pothuajse të djegur dy herë prej bullgarëve, ku bukuria e natyrës, mençuria e ritualeve lokale dhe të lashta vendase zhbllokonin cepat e shpirtit të tij të fjetur prej kohësh. Fshati i tij i vendlindjes, Trebishti, fshihte shumë sekrete dhe më e çuditshmja prej tyre ishte dhe mbetej se në këtë vend të braktisur nga perëndia pritej të zbulohet një mister shekullor nga historia e patreguar kurë ndonjëherë më parë...
„Ti nuk ikë nga dhimbjet, si një fëmijë”, tundi kokën gjyshja e tij. – Dhimbja shkon më shpejt se njerëzit. Do të të arrijë kudo.“
„Dhimbja? Unë nuk iki vetëm nga dhimbja“, ia ktheu ai duke ia puthur me forcë dorën e djathtë gjyshes së tij, që e kishte rritur qëkur e lanë prindërit vetëm gjashtë muajsh.
„Epo, ta dish se po dhimbja do të jetë, dhimbje tjetër.“ Ia ktheu me njëherë gjyshja.
„Nuk besoj. Dhimbjen do ta lë në këto gurë, në këto pemë…“, shtoi ai.
„Në këto rrënjë, në këto rrënjë. Është e vështirë të harrosh – psherëtiu gjyshja duke nxjerr lotë nga sytë. - Njeriu është bërë për të kujtuar. Dhe ai vazhdon të përpiqet të kthehet.“
„Epo, nuk ka kthim prapa. Zoti na ka vënë sytë në fytyrat tona, që të mund të shohim vetëm përpara”. U duk se ishte mjaft i vendosur në të vetën dhe kjo ishte një përgjigje, të cilën po e ripërsëriste me vete, aty pikërisht, ku shati i lënë mënjanë, gurgullima e ujit dhe misrat që tundeshin nën dritë të hënës bënin një rrenajër misterioze me shpërqëndrimin e tij.
„Kjo jetë është magjike, Miftar. Shikoni si lulëzojnë pemët për një vit, pastaj japin fryte, pastaj gjethet e tyre zverdhen dhe duket sikur kanë vdekur. Por pas dimrit ata zgjohen përsëri. A nuk është kjo magji?“ – iu kujtua me njëherë fjala e gjyshes.
„Epo, a nuk është njeriu magji?“ ishte përgjigjja e tij.
Gjyshja e tij vazhdoi.
„Dy të rinj bashkohen, llastakojnë njëri-tjetrin, argëtohen dhe pasi mbetet shtatëzënë gruaja, ka një fëmijë. A nuk është kjo magji?“
„Po, ashtu është, por… nuk di si ta them ne jemi njerëz.“
“Njerëz. Po. Ama krijesa. Çdo krijesë ka mënyrën e vet. Ju mund të mendoni se ju vendosni se ku të shkoni dhe ku të mbërrini, por Zoti e ka tërhequr tashmë shtegun për ju dhe ju po ecni përgjatë tijj, dashur dhe pa dashur.
Ja Murro, është qen, por edhe ai ecën në shtigjet e Zotit dhe ma sollën atë ditë që na suleshin ata të pas Raduçit dhe na grabisnin bukën që sapo e nxirrnim nga saçi. Unë e mbajta mirë, u përkujdesa. E ushqeva dhe … Një ditë ai vendosi të ikte atje poshtë në përrua të bëhej palë me qentë e tjerë tek trupat e ngordhur të kuajve të ushtarëve që i vranë dhe i hodhën aty, se nuk i merrnin me vete në ikjen e tyre të tmerruar. Asnjëherë nuk e kishte bërë Murro këtë. Ishte qen i bindur. Atë ditë Murro ishte pak i zbehtë, i sëmurë, i mavijosur, nuk kishte forcë të qëndronte në këmbë, mezi merrte frymë, por erdhi tek unë dhe më lëpiu dorën. Pse erdhi tek unë? Sepse rruga e tij kalon këtu. Zoti ma dërgoi. Dhe ai qëndroi me mua dhe ne po shihemi tash e nëntë vjet.
Disa njerëz besojnë se gjithçka ndodh rastësisht. Nuk ka punë të rastësishme. Nëse dikush ka nevojë të takojë dikë, do ta bëjë. Nëse nuk e takon, atëherë nuk duhet ta takojë.
Ne humbëm shumë fëmijë, Miftar. U endën jashtë, ca në Gjermani, ca në Amerikë... Sepse rrugët e tyre të çonin atje. Por ne nuk e dimë se ku do të jenë nesër. Ndoshta rruga e tyre do t'i çojë ata përsëri këtu. Këtë vetëm Zoti e di. Ai ka bërë rrugën e çdo qenieje dhe i ka gërshetuar në këtë tokë, që të bashkohen dhe të ndahen.
Ç'njerëz dolën nga ky fshat... çfarë fëmije vraponte mbathur dhe zbathur në këto kalldrëme... Tani thuehet me një folje të thjeshtë se ikën. Nuk e di pse Zoti vendosi në këtë mënyrë. Ndoshta kështu duhet të jetë shkruar.
Rruga ime doli të ishte më e shkurtra. Unë u dashurova me gjyshin tënd dhe erdha nga Vlora këtu në këtë fshat. Erdha kur gjyshi yt u largua nga këtu shtatëdhjetë e disa vjet më parë dhe këtu përfundova bashkë me të. Një jetë në një vend. Ai u bë vendi im prej kohësh. Unë jam mirë këtu, nuk kam dëshirë të shkoj askund.
Ndonjëherë është qesharake për mua kur shikoj se si disa njerëz çmenden, si e kalojnë gjithë jetën duke kërkuar diçka dhe inatosen, sepse nuk e gjejnë. Dhe ata ende mendojnë se ajo që kërkojnë është diku tjetër. Epo, është në dorën e tyre, ata nuk e shohin atë. Ishte një gjysh si i yti, jetonte në shtëpinë përballë mullirit dhe kërkonte gjithmonë se nuk e dinte se ku i linte tespitë. Epo, në xhepin ku mbante qostekun.
Kjo është ajo, ajo që dua të ta them Miftar. Rruga jote të ngre në një udhë tjetër që duket e pamatur që këtu. Por si dhe pse, dhe këtë nuk e di. Epo, nuk ka rëndësi. Ju jeni ende këtu tani. Dilni që dielli të shkëlqejë mbi ju. Lani fytyrën në lumë. Dëgjoni këngën e zogjve. Buzëqeshni në erë. Na është dhënë një jetë, duhet ta jetojmë disi”.
Pas disa minutash përhumbjeje pa që diçka e spostoi më tej shatin e tij të lënë pjerrët. Ishte uji. Uji kishte dalë nga shtrati i tij i butë dhe Miftari nuk e kishte vënë re. Vetëm zhurma e tij e lehtë në rënie e sipër i kujtoi se shpërqëndrimi kishte kusurin e vetë. Eh, ishte njësosj sikur të ishe bosh. Kjo fjalë nuk mund ta shpinte përsëri në ato vitet e tjera…
„Ti jeton me xhep bosh, por si mund të jetosh me zemër bosh?“ – i pati thënë gjyshja e tij, që jo pak herë fliste me të duke gërgëllitur lehtë e lehtë rakinë e kumbullave rujnica, që e zinte vetë. E në ato raste ajo fliste më qetë e më mirë…
“Rakia dhe jeta duhen pirë ngadalë, me gllënjka të vogla, për të ndjerë shijen e tyre” – i kishte thënë atij.
Ndërsa ai, gjithnjë ndalej tek e vetja. Tek dhimbja. E kujtesa sillej si një rreth vicioz…
„Po dhimbja, dhimbja, si do të shërrohet. A nuk ikën njeriu nga dhimbja, si fëmija?“ – ia ktheu gjyshes.
„Njeriu, ah njeriu nuk ikën nga dhimbja, nuk ikën si një fëmijë“ - tundi kokën gjyshja e tij. „Dhimbja vrapon më shpejt se njerëzit. Do të të zërë kudo.“
„Më tremb kjo. A duhet të mendoj se është frika?
„Frika vret dashurinë, por ai që do nuk ka frikë…ai që nuk ka frikë vret…vret zemrën“. Ia ktheu gjyshja.
„Zemrat e njerëzve janë… janë lodhur, nuk e ndjen se…?“
„Zemrat e njerëzve ftohen pak nga pak. Sepse dashuria është si zjarri, duhet ta mbash gjatë gjithë kohës të ndezur që të mos shuhet. Duhet ta ndihmosh. Nëse nuk kujdesesh për të, vetëm hi mbetet".
„E ku ka zjarr? Ku ka mbetur pikë zjarri në këtë fshat? Zjarri është ndezur nga pushtuesi dhe është shuarr nga dhimbja.“
„E di këtë, e shoh, e ndjej. Por dije, se në fshat, në këtë fshat dhimbja nuk zgjat kurrë. Se aty është shpirti. Dhe vetëm që ta dini, të gjitha sëmundjet vijnë nga shpirti.“
„E di, e di… „- ia ktheu ai.
„E di, e di është vetë egoja. Egoja ndonjëherë është më e fortë se vdekja.“ – iu përgjigj gjyshja duke kthyer tashmë me fund rakinë që kishte në atë filxhan.
Miftari shikonte i përhumbur nga Raduçi, fundja aq sa mund të shihej ai nën hënë. E aty, aty ndjeu vegimin e zjarrtë në sytë e tij, kur veshi papritmas dëgjonte nga larg, pikërisht nga Koçareni, ku shtriheshin vite e shekuj nën dhe…
„Është e vështirë të harrosh!“ Zëri i njohur dhe i panjohur i psherëtiu në të dy veshët njëherazi. „Njeriu është bërë për të kujtuar. Dhe ai vazhdon të përpiqet të kthehet. Epo, nuk ka kthim prapa. Zoti na ka vënë sytë në fytyrat tona, që të mund të shohim vetëm përpara”.
Diku dhe dikur e kam dëgjuar këtë… pse po më ndjek sërrish?! Dhe ashtu duke parë i shpërqëndruar ndjeu të njëtën dhimbje. E mori shatin në duar dhe filloi të pëshpërisë sërrish me vete…
Vërtetë. Vërtetë. Dhimbja udhëtoka më shpejt se njerëzit!
Shënim: Ky tregim është frymëzuar nga një ngjarje e vërtetë. Është treguar nga vetë vëllai i personazhit kryesor, që ishte daja i gjyshes sime. Koha për të cilën flitet në tregim është koha e Luftës së parë Botërore. Ngjarjet kanë një arsye të thellë. Në thelb është dashuria dhe dhimbja. Të dyja kanë krijuar një pretekst që shkon tek mesazhi që vjen gjithnjë si një thirrje e pashtershme nga vendlindja.
Comments