Nga : Illo Foto , Studjus , ne NY.
Toka eshte objekti i pare , qe ndeshim , kur lindim . Makthi per token na ndjek gjithe jeten dhe per ironi te fatit , ne fund , rrisim volumin e tokes me masen tone trupore .
Toka eshte objekt i teresise praktike te shtetit . Toka eshte objekti fillestar i prodhimit te te mirave materjale, dhe shpirterore. Ne toke jane lendet e para te te gjithe industrive, perfshire dhe industrine kiberrentike . Proverbi i mirenjohur : “Kulla me e larte - fillon nga toka “ , ka kuptim metaforik , sa dhe te drejtperdrejte . Biolloget e quajne token , trup i gjalle , tregetaret e krthyen ne monedha . A. Z. Cajupi i ka dhene shije, duke e quajtur , “ balta , me te embel se mialta”.
Vlera monetare e tokes u percaketua von nga njerzit . Jo thjesht toka si bazament jetesor , por pasurite nentokesore , mbitokesore dhe valet elktro- manjetike , jane kushti baze i vijushmerise se jetes se gjalle . Kriteri baze , qe percaketon identitetin dhe potencen e shteteve, eshte harta fizike e c’do shteti me pasurite mbi e nentokesore dhe ato detare . Kufijte jane mbrojtur me gjak .
Natyrshem vleresimi i tokes , ndodhi me lindjen e shteteve . Nuk ka shtet , pa nje harte tokesore dhe ujore . Luftrat jane bere , per toke . Shtete sa me te fuqishem , aq me shume toke , kane ne dispozicion, duke pasur pak perjashtime .Mund te permendim Luksenburgun , Lieshtjenin , Hong Kongun e ndonje tjeter . Duhet te kemi parasysh se ne keto shtete mineralet jane ne kariere . Nuk ka nevoje te hapen galeri .Toka e tyre barazohet me flori .
Nga objekt i vijushmerise se jetes , toka mori kuptimin e prones . U kthye ne monedhe shkembimi . Mbreterit dhe perandoret u bene pronare te tokave , ku shtrihej kufiri i shtetit te tyre . Luftrat kane pasur orgjine zgjerimin e kufirit tokesor dhe ujor te nje shteti te caketuar . Nuk behen llogari te vraret dhe objektet e shkaterruarra nga luftrat , per token. Mbi kete baze ka lindur aforizmi : Toka na mba , toka na ha .
Jane te medha thesaret mbi dhe nen tokesore , si dhe ato ujore . Mbi keto resurse eshte ndertuar dhe vijon te rritet mireqenia njerezore . Krrimbat e tokes( mikroorganizmat ) , qe ne pamjen e pare , quhen pa vlere , ne fakt , jane nje thesar i pazevendesushem ekollogjik . Pa zhvillimin intensiv te krimbave , toka do te ndihej e vdekur, pa vlere bujqesore . Biodiversiteti e ben token trup te gjalle .
Duke njohur keto energji , qe te jep toka , mbreterit filluan te jepnin pjese te saj si shperblim , per gjeneralet dhe luftetaret , qe fitonin beteja . Toka u be mall tregetie , shitej e blihej , jepej per prike , jepej me qera, per shperblim, per peng . Kjo eshte koha, kur lindi prona toke e konvertuar ne vlere monetare .
Jane disa disiplina shkencore , qe kane objkt token . Tregu i tokes , per pake kohe u be teorikisht i komplikuar dhe u krijuan institucione administrative , qe nuk e paten sektore te tjere te tregut global .Duke qene objekt shitblerje , u sofistikuan metodat e pronesimit dhe te prishjes se sinoreve . lindi Mafia e tokes , qe eshte nga format me agresive te mafieve .
Nje nder percaketimet komerciale , me te rendesishme te tokes , u be toka truall.Mbi truall ndertohet , qe nga kasollet varfanjake , deri te bazat e roketave . Vete trualli e konkuron token meme , nga e ka origjinen fillestare .Tregu i tokes eshte zgjeruar kaq shume , sa nuk mund te kuptohet klasa e milionerve pa qene njeherezi pronare tokash dhe truajsh . Tabella e Mendelejevit sot eshte e konkretizuar , plus metalet e rralla , qe nuk ishin zbuluar atbote, por Mendelejevi i parashikoi dhe i emeroi , pa lindur . Me mire njihet toka dhe thesaret e saj , se sa trupi i njeriut .Perberia e trupave te tjere qiellore , perbehen nga e njejta substance e ngjashe me shkembin amnor .
Ne shume vende te caketuara , vlerat e truallit afrohet ose barazohet me vlerat e objekteve , qe ndertohen mbi to , qofshin dhe qiellgerrvishese . Trualli eshte kthyer pellembe e flori . Ndoshta me shume se flori . Shifrat e vleresimit komercial te truallit , kane kohe , qe kane dale nga kontrolli i llogjikes tregetare , sepse tregu komandohet nga veprimtaria spontane . Trualli , ne metropolet e te gjithe vendeve ka shenuar shifra marramendshe, me diferenca te ndjeshme edhe nga lagjia ne lagje . Trualli ne metropolet , barazohet me thesaret e prallave .
Me token , ne monizem pervec profileve bujqesore dhe inxhinjerike , jane marre ekonomistet , administratoret e rangjeve te ndryshme dhe drejtusit e ekonomive , deri ne Krytaret e komitetve . Askush , ne ate kohe nuk e ka care koken , per pronesine e tokes bujqesore . Ajo konsiderohej prone e te gjithve . I ishte dhene, per cfrytezim fshataresise kooperativiste . Kishte nje vendim te rrepte qeverritar ( ndoshta ligj ) , per “vijat e verdha “ . Ishte vija , qe kufizonte trojet e banimit. Ajo vije nuk mund te shkelej . Do te ndertohej vetem brenda saj .
Kaq dinim , per token bujqesore dhe trojet , ne monizem . Sistemet politike , jane emertuar , sipas perkatesise se pronesise te tokes . Ne komunitetin primitiv, nuk njihej prona e tokes . Feudalizmi , quhej keshtu sepse toka e punushme , quhej “feud “ etj.
Me nderrimin e sistemeve , pas 1990 , toka bujqesore u privatizua e tere , duke perfshire dhe token shteterore . U miratua “Ligji 7501” , qe e ndante token , per fryme te familjeve fshatare . Ligji ishte ne konflikt interesi me pronaret . Ligji per token krijoi shume peshtjellime sociale dhe ende mbi 3 dekadash pronaret nuk kane marre dokumentin e pronesise . U krijua konflikt serioz , midis pronareve legjitime dhe ata , qe u quajten pronare , pa pasur kurre prone tokesore. Nuk njifet ndonje rrast analog ne bote , i ndaries se tokes , sipas frymeve .
Pronesine e tokes shqiptare , e ka spjeguar , sakte , historiani i famshem Kristo Frasheri . Pronesia mbi token , ne Shqiperi ka ndodhur , si kudo ne bote . Sulltani ishte pronar i gjithe Perandorise , qe qeverriste , perfshire dhe 4 sanxhaqet shqiptare . Luftetare te shquar , i shperblente vete Sulltani , duke i emeruar sanxhakbej , ne gubernat e fituara ne lufte.Keta quheshin spahij dhe beheshin pronare te tokes (timar ) , qe administronin , ne anallogji me Sulltanin , qe ishte pronar i tokes perandorake .
Kjo histori duhet ditur , per faktin e thjeshte, se prona mbi token eshte siguruar me gjak dhe sakrifica te te pareve te c’do fisi . Ketu fillon koha , qe toka u be objekt i zakonshem i tregut . Prona eshte e shenjte , por nuk u trajtua keshtu nga shteti i tranzicionit , duke e ndare token , per fryme dhe duke anashkaluar pronaret legjitime , qe i njifte dhe vete Sulltani , qe tapite i pat gdhendur ne flete bakri . Pas kolektivizimit te tokes bujqesore , ligji “Mbi token 7501” , mbetet problem i madh social .
Prona ka ende probleme , per te vajtur te pronari i ligjshem . Ne menyre shume abuzive ka ndodhur shit-bleria e trojeve . Ende nuk eshte ne hulline e duhur , pas 30 vjet, qe tregu i tokes funksionon , me calime dhe me pa saktesi . Toka eshte objekt i zakonshem i tregut te mallrave , por dhe objekti me i rendesishem i pasurimit te manjateve te medhej te pasurive te pa tunshme . Tregu i tokes , ka eklipsuar po thuaj te gjitha tregjet e tjera , sepse ne brendi te tokes , gjendet nafta , gazi , uraniumi dhe metalet e rralla , qe vene ne levizje industrite e tjera fitimprurese sa dhe vete toka, si ekuivalence monetare .
Tashti , qe sqaruam problemet e mallit toke , per shitje , lind nje pyetje, qe une nuk i kam dhene pergjigje . Ju mund te jeni me afer pergjigjes se sakte : A eshte Toka pasuri natyrore , sikurse ajri , ujrat , pyjet ,valet elektronike ?
Objkteve te ndertimit , po t’u heqesh , ose t’u reduktosh vleren e tokes , kthehen ne “kartona “ .
Jetojme ne nje kohe , kur problemet nuk duhet t’ua shtrojme , per zgjidhje ideollogjive . Ideollogjite jane bere te dala mode , per kete problem madhor . Nuk ka ideollogji . Ka vetem interesa .
Bujku i lidhur me token , nuk e shef ate si monedhe shkembimi . Ai gdhihet dhe ngryset me fanatzi , si mund te rrisi pjellorine e tokes . Ngazellehet kur ugari derdhet si bresher ne veshet e plugut, ne token e ardhur per pune natyralisht . Keto momente gezimi , por dhe disfata e shoqerojne gjat gjithe ciklit bimor , ketij produkti me te cilin lidhet jeta familjare e bujkut dhe krejt jeta e gjalle , mbi toke . Natyrshem njof shume bujq dhe ish kulake . Eshte diametralisht i kundert vleresimi bujqesor i tokes .
Eshte priviligj apo padrejtesi ,qe i behet objektit “toke” dhe pjelles se saj , truallit ?
Ne mesgushti 2019 , shtypi boteror dhe ai shqiptar komentuan gjeresisht vetvarien e milaiarderit amerikan Epstain , ne burgun e NY. Ky miliardier , pati blere ishullin “Orgy Island “ , ne Paqesor , per 56 milion $ . Pronari , vec ishullit , kishte avione private dhe te gjithe infrastrukturen , qe zoteron nje shtet zyrtar .Vetem nepermjet blerjes te tokave , oligarku , merr pushtet , me te pa kufishem se pushteti i dhene me vote .
Ne 2005 , e ne vazhdim organet e sigurise , zbuluan se ne Ishull, jane cfrytezuar ne menyre abusive , mbi 56 vajza minorene . Ne menyre okulte, ky bizesman , u burgos ne NY , per te fshehur te verteten , qe zhvillohej ne ishullin misterjoz . Pak dite , pas burgosies , bizesmeni milioner u gjet I mbytur ne qeline e burgut, ne NY .
Nje lajm i ngjashem u botua , per mundesine e shitbleries se ishullit te Groenlandes , me madhesine e nje kontinenti , por i ngrire. Ky ishull , vijon te jete koloni daneze , por ka cfaqur ambicje , per ta blere Amerika, simbas dekllarates te Presidentit .Ky rrast ndryshon nga “orgy Island “ , qe u ble nga privat, por eshte blerie me permasa te medha .
Nuk jane vetem keta ishuj te blere , ose ne treg . Ne ishuj te tille , mund te organizohet gjithcka , qe nuk I shkon nder mend njeriut , perfshire dhe veprimtarite e terrorizmi . Nuk mund te parfytyrohet c’ mund te ndodhi ne teritoret e blera . Oligarket , nepermjet tokes, behen zoter te jetes private te njerzve. Nuk besohet te kete oligark, pa qene pronar I fuqishem tokash . Mua vijon te me ngacmojne dy pyetje : Pse nuk jane privatizuar , liqenet , detet? Pse nuk jane privatizuar valet elektromagjetike ? Ka vetem nje pergjigje : pasurite natyrore , nuk privatizohen . Ne menyre analoge duhet te arsyetojme dhe per token dhe per truallin . Nuk ka pse te kemi kete ndryshim thelbesor ne titujt ekonomike te ketyre subjekteve te njejta ne prejardhje dhe ne permbajtje .
Ngjaria , me bizesmenin amerikan Epstain , na nxit te besojme , se shtetezimi kapitalist I tokes eshte nevoje urgjente sa ekonomike , aq dhe politike dhe e sigurise , jo vetem te nje vendi , por te sigurise boterore . Ne bote ka shume ishuj te blere , ne menyre private. Kalimi i territoreve nga nje shtet ne tjetrin , kryhet simbas ligjeve nderkombetare . Shitbleria e ishujve , mbart konflikte te pa parashikuara dhe shume me te rrezikeshme , se ajo , qe u vertetua ne “Orgy Island “ , te Paqesorit . Gjermanet kekuan te blenin Korfuzin , ne ekuivalence te borxhit qeverritar grek .
Hap pas hapi do te sqarojme problem te tjera , qe lidhen me token si objekt tregu , ose pasuri publike . Kjo eshte enigma e kohes ! Vetem Alaska eshte blere nga shteti Amerikan , prej Rusise feudale . Gjithcka duket , ne drite te diellit . Alaska eshte bere shtet i banuar dhe perparon , si gjithe kontinteti . Kjo blerie i pershtatet teorise , toka si pasuri natyrore . Mbi kete origjine zhvillohet . Stalini dhe shtetet satelite te Eropes , perfshire dhe Shqiperine , e shtetezuan token ne menuren me brutale. Tokes ja hoqen statusin e mallit duke e konsideruar prone te askujt .
( Syth ne librin ne dorshkrim , “kapitalizmi perpjestimor “)
