Teuta Sadiku: Rreshpja si njeri dhe poet

Dukuria  poetike Rreshpjane

Rreshpja si njeri dhe poet

Nga Teuta Sadiku

Frymëzimi ,perceptimi i një poezie mund të jetë i çastit ,por në poetikën Rreshpjane është rezultat i një pune këmbëngulse, thithjes dhe përthithjes të çdo burimi ngacmues të syrit, veshit apo mendjes ,për çështjet ,problemet e poezisë dhe letërsisë.Pasi ka përzgjedhur çfarë I nevojitet,pra idenë, ai fillon e krijon boshtin e poezisë, pasuron me lëndën e grumbulluar dhe atë e përpunon artistikisht i jep formën,trajtën  dhe ritmin .Por ajo që ai kërkon është diçka më tepër ,është estetika e të shprehurit, kontrolli i imët i fjalëve të goditura,të mos mungojë as teprojnë  fjalë, të renditen njera pas tjetrës për të dhënë jo vetëm një rregullsi, një harmoni por thelbin e asaj që mendon të shprehë ,për t’iu përgjigjur dhe qenë e denjë e  idesë që poeti do të shprehë.Nuk ka mbaruar punë akoma ,janë ca gjëra të vogla të imta ,që i bezdisin syrin, dhe e lodhin deri në torturë por përsosmëria kërkon mund dhe mes atij haosi shënimesh, shuarjesh, fshirjes,ai do shkruajë pastër atë mikrografi të mrekullueshme ,ato rreshta që janë perla dhe do mbeten në kujtesë sepse atje ka mbyllur jo vetëm botën e shpirtit të tij por dhe gjithë shpirtin e epokës së tij ,të kombit të tij.

Si ta analizojmë dhe interpretojmë Rreshpjen.

Nuk është e lehtë t`i përgjigjemi kësaj pyetjeje. I lexon poezitë e Fredit dhe zbulon ide ,  ideale e mesazhe.Befasohesh  se si në një varg katër ose pesë rreshtash shtrihet relievi i një qyteti  , përfshihet historia e një vendi, ngjarje apo lufte ,një stinë e tërë me ciklin e saj të plotë.Çdo poezi ka firmën e tij,ku ritmi nuk është i zakonshëm, gjuha fisnike e përdorur është karakteristike ,veçanërisht personale e tij,që njihet nuk ngatërrohet me kërkënd, edhe pse nuk rimon fjalët nuk e prishin qetësinë  e melankolisë, lirizmin e harmonisë të frazave.Mënyra e përzgjedhjes së formës përfundimtare  të poezisë i  përshtatet  më së miri ideve që ai kërkon të shprehë.Po të vëzhgojmë me kujdes  poezitë  janë  të pasura në ndjeshmëri dhe shprehin me bukuri e modesti, plot nuanca të ngyrave,  si qytetet,Shkodra,lulet,vjollca,deti,zogjtë,era shiu,marrin një kuptim tjetër,që lexuesi pasi ka lexuar Rreshpen,ndërron mendimin e parë  për to dhe i sheh në një mënyrë tjetër më sublime:

“Ja u ktheva përsëri në Shkodrën e mbretërve

Ngritur gurë gurë

mbi supet lakuriq të një gruaje”

..(.kthim në vendlindje.)

E kam provuar vetë këtë ndjesi,pasi kam lexuar poezinë e Rreshpjes dhe ecja rrugëve të Shkodrës, më vinin në mend frazat :

“ngritur gurë gurë mbi supet lakuriq të një gruaje.”

Poezia e Rreshpes një poezi që po pëlqehet e lexohet  shumë kohët e fundit është një poezi me një bukuri poetike të padiskutueshme,me një shprehje mendimi të thellë me karakter individual dhe me shumë prirje novatore .

Karakteristika të poetikës  së tij  janë ndjeshmëria,thellësia dhe forca e ndjenjës dhe mendimit,vuajtja e thellë deri në dramacitet.

Rreshpja e ndiente fuqinë e artit të tij po aq dhe dobësinë e shpirtit të tij të ndjeshëm dhe kjo e fundit konsiston pikërisht në fuqinë e tij artistike të tejskajshme  çka nuk mundi ta nënshtronte.

Poezia e tij është plot  me nuanca (jo vetëm bardh e zi siç  lë përshtypje në dukje) por ka dhe të papritura të mahnitshme.

Roli i teorisë poetike,analiza e gjinisë dhe e karakterit të veprës poetike

Që të jesh kritik e të analizosh një vepër letrare të një poeti  siç është Rreshpja duhet jo vetëm punë por më tepër zell e dëshirë, jo vetëm krijimtarinë e poetit por edhe teorinë poetike

Çdo vepër që zgjidhet për t`u interpretuar duhet analizuar me kujdes në të gjitha aspektet e këndet që nga ato plot ndriçim e deri në më të  zbehtat strukur në skutat më të errëta e të thella si të procesit psikik e psikologjik ,ashtu edhe strukturën e forms dhe përmbajtjen emocionale, çka shprehen në ndërtimin tërësor të  veprës.

Duhet durim e këmbëngulje për të gjetur rrugën  përmes labirinteve të komplikuar dhe mënyrave jo të zakonshme.

Dhe më tepër të kuptojmë krijimtarinë e tij poetike  duhet të paktën talenti i kritikut  t`i barazohet  në një farë shkalle talentit të tij.

Ç`ndryshime dhe risi cilësi ka sjellë ai,në tërësinë poetike shqiptare   dhe atë  moderne europiane

 F.Rreshpja ka bërë kritikën dhe vlerësimin e tij,duke mënjanuar ato lirika që nuk mund të hynin në të zgjedhurat.Edhe Kavafi po të njëjtën gjë ka bërë, ka përzgjedhur 100 poezi më të denja për botim.

Por është pikërisht kjo pjesë e poezive të tij që përbën thelbin e veprës  së tij historike .Në këto shfaqen tiparet më origjinale .moderniteti, simbolika  me elemente historike,legjendare e mitike,procedimi poetik,konceptimi i tij formalisht me elemente që priren nga detaji dhe imazhi surrealist si dhe nga ngjyrat e përjetimit.

Edhe studiuesi Y.Çiraku në morinë e fjalëve nga poezitë e Rreshpjes, hënë,zog,erë, re shi,gjethe,poemë,vjeshtë, e verdhë,degë,trëndafil vjollco, sheh se poetika  e tij është konceptuar   në të gjitha strukturat e shprehjes si një lirikë reflektime  mbi botën,tepër metaforike, një simbol metaforik, aspak optimist e ngazëllyer por me shumë besim  në sensin që njeriut  i dalin  përpara  shumë pengesa  por ai ka prirjen ta ruajë me çdo çmim identitetin e vet.

Rreshpja është  një nga prijëtarët  e poezisë moderne bashkëkohore shqipe, i pa hulumtuar në thellësi e në vazhdimësi.

Si poet  me përmasa edhe jashtë kufijve ,përsa i përket njohjes  nuk mund të krahasohet me Kavafin,por kjo nuk do të thotë se Rreshpja nuk është  një poet i shkëlqyeshëm.Ai është më i miri nga të mundshmit deri në momentin që nuk pati fat të njihej  edhe përtej kufijve.

Përsa I përket metodës I kalon tepër gjithë artistët e tjerë.Procesi krijues i Rreshpes ka qenë i zhvilluar në mënyrë të çrregullt gjë që lidhet me faktin se kështu ka qenë jeta e tij e çrregullt, e dhimbshme e pa mbështetje. Të dashur kritikë duhet të lexon të rilexoni (sipas Behar Gjokës)që të interpretoni Rreshpen.

Në mënyrë mahnitëse fjalët plot figura artistike këndojnë edhe kur qajnë, ato janë art.

Krijimtaria e tij është sa origjinale me një nuancë nga stili i Seferit, Elitit,poetika e Rreshpjes është sa  fisnike aq melodioze,edhe vaji ka melodinë e tij, i ëmbël e delikat që të zgjon ndjenja e emocione  edhe pse vetë nuk është triumfal, i zjarrtë dhe mahnitës .Dhe sekreti i gjithë qëndron në momentin e frymëmarjes.Ashtu si një pianist që interpreton  cicërima zogjsh,shiun stinët ,është një moment që duhet të ngrejë kyçin e dorës për  ti rënë notës që pason, edhe poeti duhet të gjejë momentin e duhur për të ngritur majën e penës e për të shkruar fjalën që pason. Është  një moment që lexuesi bëhet gati për të marrë frymë nga renditja e morisë së fjalëve, por pikërisht  në atë moment frymëmarjeje. Aty qëndron mrekullia e fjalës apo frazës që pason.Poezia ështe gjuha e tij amtare,poeti i kushton vëmendje edhe sasisë natyrore të rrokjeve dhe jo rrokjeve  për të rimuar,por për të interpretuar mendimin e tij thellësinë dhe hapësirën e idesë.Mes gishtave të tij pena  nuk ka pse të jetë xheloze për skulpturës apo pikturën sepse ajo pikturon  dhe gdhënt fjalën  me një rrjedhshmëri e përsosmëri artin poetik.Poetika e tij ka temp, një temp të papërsëritshëm  e të pa thyeshëm nga përjetimet vuajtëse.Nga njëra anë ai kujdeset për të dhënë masën apo sasinë e duhur të mendimit me anë të figuracioni të përzgjedhur pa iu derdhur aspak e vërteta e shprehjes poetike ,e nga ana tjetër ai e vë mendimin të këndojë të çliruar nga prangat e metrikës.Domethënëse për Rreshpen është vetëm Poezia e veçantë, mahnitëse deri në detaje.

Çdo fjalë na lë me një shije të jashtëzakonshme ,kur ka dashur të shtojë diçka kjo është bërë  me hijeshi të mrekullueshme e me elegancë.  [Variantet e poezive]

 Poetika e tij ka një logjikë të palëkundur emocionale që ta zgjon këtë ndjesi.Kjo shpjegohet me fuqizimin apo dobësimin  e fillit  gjizës  me detaje harmonie dhe konstruksionin e figurshëm.Poezia e tij rrjedh natyrshëm,asnjëherë e ekzagjeruar ose e pasionuar tej mase.Stili poetik i Rreshpes është thjeshtësia larg teprimeve për shije të dobët por edhe e një rregullsie  strikte.Rreshpja asnjëherë nuk e ka interpretuar mendimin e tij  në mënyrë të njëjtë edhe kur objekti është i njëjtë.Shkodrës qytetit të lindjes i ka kushtuar disa krijime ,por gjithmonë me një bukuri krejt ndryshe , ideale ,në sajë të një frymëzimi të fuqishëm,plot ndjenjë shpesh edhe plot dhimbje.

Krijimtaria e tij poetike dhe mënyrat e lojës që ai përdor me fjalën janë aq novatore saqë pak nga kritikët  e kuptojnë esencën  e stilit të tij krijues,një pjesë mjaftohen me  fjalën vetmi , dhimbje .poezi e imazheve.

Shkalla dinamike.Përdorimi i nuancave dinamike në poezinë e Rreshpes. 

Në intervistën dhënë gazetarit Irhan Jubica në vitin 1998 vetë Rreshpja thotë:…”unë nuk jam fare i trishtuar.Shpesh më kanë thënë se në poezitë e mia ka shumë pikëllim.Ndërsa të tjerë thonë se ka shumë forcë.Do pranoja më shumë këtë të dytën.”

Historia dhe Mitologjia nuk mungojnë nga poetika e Rreshpes.Shpesh ato janë themele të poezive të tij por të matura  e me një dozë të përcaktuar paraprakisht ose përmendur si fakt ose si referencë për kujtesë apo edhe si një imazh plotësues por kursesi historia dhe Mitologjia nuk do të mbingarkojnë poetikën Rreshpjane me figura historike ,as lavde për heronjtë shpesh për të bërë bujë e për t`u dukur.

Poetika Rreshpjane është e përsosur dhe e nivelit të lartë artistik edhe kur flet për gjëra të zakonshme për ne lexuesit. Natyrshëm poeti shkruan për shiun,retë mjegullën,erën por kritikët nuk ndalen sa duhet në këto fjalë, i anashkalojnë duke  arritur në konkluzionin poet i dhimbjes, I ngjyrave bardhë e zi, i vetmisë ,..një poet i mallkuar nga fati i poezisë,etj

Kur Rreshpja shkruan poezi  përmend jo pa qëllim figura historike, ngjarje, luftra udhëheqës, prisja perëndi ,do të thotë se kemi të bëjmë me diçka jetësore,me një bashkësi kujtimesh e ndjenjash, gjendje emocionale të krijuara në ndërgjegjen e poetit,mënyrën si e ka përjetuar ai dhe teknikën si do t`ia përcjellë lexuesit .Rreshpja ,është vlerësuar si një poet i qetësisë së heshtur,por përkundrazi qetësia e tij nuk është e heshtur: gurët,varret, statujat,sheshet, rrugët edhe pse s’kenë gojë flasin më tepër e kanë më shumë të rrëfejnë se sa njerëzit.

Kujtimet e tij në kohë e hapësirë flasin aq shumë,shirat e vdekur po ashtu,gjethet e rëna, kanë çfarë të tregojnë .

Koha është më e thellë se sa toka .Poshtë çdo guri, gjetheje apo statuje gjenden njëqind breza jetësh,

Përpos fatit të tij është fati i një kombi :

“shtëpia e vjetër kulm rrëzuar si fati im …”thotë poeti.

Kush është kjo e dashura e poetit që del nga aferat e lashta të funddetit, po reja e trishtuar që qan me lot drurët si antena ku zërat kanë vdekur.

Toka,guri është jo vetëm e shenjtë ,por është trupi e shpirti i shpirtit të tij.Në djepin e gurtë kanë fjetur e flenë, heshtin ,lashtësia këto perëndi nuk janë sporadike janë hallka  të zinxhirin të gjatë njerëzor ato bëjnë lidhjen e ekzistencës. Ato perëndi nuk janë thjesht një ide ,një tokë apo një vend, por janë dhe vazhdimësia e jetës,bota e pavdekshme si dhe  mizerja e gjithanshme.

Nëpër fjalë, fraza e vargje  në  kujtesën e pakohë  jo rrallë vendi i sotshëm nuk iu përshfaq poetit  e pa justifikueshme, absurde e mjerë deri në boshësië.Ishte pikërisht kjo mizerje,që poeti e përjetonte  vetë, çka e bënte të vuante.

Ashtu siç do të shkruante Seferi i madh, Kudo që udhëtoj, Greqia më plagos  zemrën.

edhe Rreshpja  shkruan;

``Vajton qyqja në mal të thatë,Vë zërin tim të vënë kurorë.``

``Unë prisja nga ti dashuri të madhe``.

``Shqetësohet zogu i pritjes rreth meje.``

``Qiell absurd,ëndrra ime se do të fluturojë një ditë``.

``Ngado që sillem pikëllimi është aty tek porta.``

``por sa kohë humbëm,as me gjithë rivdekjen.``

Elegji. Nga lashtësia greke këngë zije.

Është një lloj poezie lirike,formë poetike  ku vargjet e saj quhen vargje elegjike.Në Në shqip Elegji të fuqishme ka sjellë A.Z.Çajupi,kushtuar gruas së tij të ndjerë zvicerane gjë që sipas kritikut Dh.Shuteriqit  Çajupi e kujtoi të shoqen dhjetë vjet pasi ajo vdiq,me nga shërim e i pangushëllueshëm,përmes vargjeve.

Në letërsinë bashkëkohore elegjia radhitet  në një lloj poezie lirike sepse zakonisht shpreh dhimbje të madhe  vdekje apo vuajtje e humbje të një dashurie.

Ngjyrat e përdorura janë të zbehtat deri në zymta ,fjalët janë të përzgjedhura për të krijuar atmosferën e zymtë,  vetëtimë që vret,hije e prerë,ajër i vdekur, mote të shkuar,nata që shkon,gjëma ime,statujë e pritjes,ajër që vdes ngadalë e dimëron, shkëmbinj dhe përfundon me fjalën  mermer.

Elegjia fillon me tre fjalë inkurajuese Çelën,trëndafilat në mëngjes.por pas këtyre gjithçka sa vjen e errësohet, venitet  ngurtësohet deri në statujë me durimin e mermerit  në pritje. Edhe pse e di është i ndërgjegjshëm  nuk ka për të ardhur , nuk ka për tu kthyer.

Vajet, janë këngë zije në të cilat të afërmit apo votues ja jep të dhëna nga jeta, momente  e çaste duke hedhur dritë mbi jetën dhe bëmat e heroit.Në elegji në e Rreshpes nuk kemi diçka të tillë,nuk jepen as të dhëna kohore, as vendndodhjen apo vendngjarjen.

ETYD

Rreshpja u  arratis jo nga vetja e tij por nga masa, nga maza e njerëzve, për të evoluar veten, përsosur vetveten.Mes asaj turme pa formë nuk mund të mbushte e as përmbushte veten dhe misionin e tij.Mes asaj turme ai s’mund të ishte njeriu human,Ai ishte i vetëdijshëm për këtë.E njihte veten e tij.Ishin vite të ashpra që egërsinë njeriun në turmë Këto ishin pasojat e tranzincionit.Ai ia njihte mirë vlerat vetes, origjinës së tij, vendit ,kulturës së tij.

BALADA

Në krijimtarinë poetike të Rreshpjes,balada është një krijim që shpreh një gjendje shpirtërore,emocionale dhe të fshehtë.Po e sjell poezinë:

Ikën notari i vetmuar nëpër lumë

Asnjeri nuk e kupton që s’është  në

Jetë.

U buzëqesh të gjithëve  se buzëqeshja si  ka vdekur ende.

As bukuria ende si ka vdekur.

Të gjithë çuditeni sa i bukur është.

(Në vetmi 2004).

Kjo poezi ,mban shënimin e vitit 2004 në përmbledhjen me poezi Vetmi,ku poeti ia kushton me shumë dhembshuri nënës së tij.

Duke ditur sqimën e tij për të përpunuar çdo detaj e fjalë në veçanti supozoj se kjo poezi mund të jetë shkruar më herët.

Ajo që të bie në sy menjëherë është imazhi misterioz që mbart një ngarkesë të madhe emocionale  që rritet deri në një kulm dramatik:

Ai ka vdekur por bukuria nuk i ka vdekur ende.

Kjo poezi të tërheq vëmendjen edhe ngjan por nuk afrohet aq me baladat në folklor sepse ndryshon në drejtim të tensionit dramatik,mënyrës së ndërtimit ,përfytyrimin dhe konceptit filozofik .Poezia fillon me një varg të ngadaltë, të qetë në shprehje,me karakter shprehës,por me ngjyrim të fshehtë. Kush është ky ,  aq më tepër notar,ç’i ka ndodhur, pse ikën, nëpër lumë, aq më tepër i vetmuar.

Në vargun e dytë të poezisë poeti shpërthen  me fjalë tepër tragjike:

asnjeri nuk e kupton që s’është  në jetë.

Duke na dhënë një atmosferë  jo të zakonshmr,misterioze  me ngjyra tragjike çka trondit gjendjen emocionale të lexuesit.

Tema e dytë e realizuar me një fantazi artistike e mjeshtërore përbën thelbin e krijimit,por duke përdorur fjalën vdekur merr tipare dramatike

Buzëqeshja,bukuria fjalë që zbusin ,ëmbëlsojnë  sadopak gjendjen emocionale  duke mbyllur poezinë  me vargun:

Të gjithë çuditen sa i bukur është.

Sfera emocionale e baladës e pasur me ndryshime të gjendjes emocionale pasqyron një klimë poetike një paraqitje të thellë krijuese me shprehje fisnike,me stil individual dhe intim.

Kjo poezi e titulluar Baladë flet qartë për natyrën e tejet melankolike të poetit,për dhimbjen dominuese  i vetmuar, asnjeri nuk e kupton.

Për dashurinë e pakufijshme:

U buzëqesh të gjithëve.

Dhimbja dominuese në këtë poezi që afron me këngët e vjetra popullore,çka janë dhe inspirimi dhe frymëzimi i tij.

Në këtë Baladë konstatojmë edhe klasiken  edhe fantastiken dhe natyrshëm gërshetohet lirika me tragjiken.Ndoshta në këtë poezi ka shumë vuajtje kombëtare,tej përjetimeve të veta.

PRELUD

Poeti u jep frymë fjalëve ashtu siç u jep muzikanti melodi.Një lojë mes vetmisë dhe shpërthimit,lumturisë dhe hidhërimit,krijimtarisë dhe shkatërrimit,e karakterizon Rreshpjen.Por kjo sigurisht nuk u bë pengesë për t’u  bërë një ndër të paktët poetë që krijuan stilin, formën e tyre ashtu si Kadare, Migjeni e Camajt, ndër të parët e modernizimit evropian në krijimtari.

Qarqet letrare në Shqipëri nuk ishin gati po as të atij niveli për të pritur vlerësuar  e studiuar talentin dhe prurjet e tij në poezi. Poeti do flirtojë me terrin, vetminë dhe sëmundjen .Poezia ishte shtëpia e Rreshpes.Brenda saj ai ka mundur  të përballojë humbjet ,vetminë  ndëshkimet dhe fatin e tij .Ai e njihte mirë  folklorin shqiptar, historinë e mitoligjinë . I rritur  me dashuri për librin, me etjen për të lexuar, me bibloteken e pasur  në familje  dhe më vonë  në rininë  e tij njohës I Fishtes,  I Mjedes,{ nga intervistat  keto të dhëna. } krijimtaria e tij poetike  vjen aq natyrshëm e  gërshetuar me folklorin ,   mitologjinë  e me konceptet poetike moderne.Ishte  epoka  në të cilën ai jetoi, ideologjia e kohës  që ia mbylli dyert dhe u tregua  aq e pamëshirshme  me të , e braktisi  dhe  do të vashdonte akoma edhe  pas shumë vitesh me renien e diktaturës .Por  janë intelektualët, poetë  e kritikë që po ia hapin dyert  poezisë Rreshpane  për të harmonizuar  e për të krijuar klimën e përshtatshme  atë stinën e butë , të ngrohtë ,siç thotë Kadareja tek ‘Një Prill për Fredin’.

Rreshpja ishte aq I zgjuar  sa ta kuptonte se poezia e tij ishte paraprijëse , se poetët e tjerë nuk shkruanin si ai e as ai si ata, , dhe  e dinte  se brezat që  do të vinë do ta shijojnë  e pëlqejnë  me tepër poezinë  e tij. (Interviste  me Gazetaren Peci)

Kur gjithshka shkretohej , venitej,vyshkej vetëm poezitë I bëheshin  më të bukura , shkruan  Kadare.

Piketakimet , elemente të përbashkëta,poetike , mes poetikës   së Rreshpes dhe Kavafit.

E përbashkëta  mes Kavafit dhe poetit  grek dhe Rreshpes, është se ata janë të dy paraprijës të poezisë moderne.Këta poetë e kuptuan se duhet të shkruanin ndryshe , edhe pse të ndikuar  nga klasikët, nga historia e mitologjia  ata do të sillnin risi si në tematikë  , ashtu edhe në formë. Që të  dy si poetë  me individualitet të veçantë ata e pranojnë dhe vetë  se duke shprehur vetveten, shpirtin  ata kanë shprehur  epokën ku jetuan .Rreshpja shquhet për nuhatjet e mprehta , për të përshkruar e materializuar bukur  reflektimet e tij.

Ajo që të bie menjëherë në sy  në poezitë e Rreshpes  është largimi nga realiteti bashkëkohor, shmangia nga ftohtësia e kohës. Poeti parapëlqen më tepër  të hyjë  në këngët e në baladat e vjetra, në kështjellat historike e në bëmat e legjendave të vendit të tij,vetëm atje ndjen kënaqësi e liri. Ai largohet gjithë vdekje  e kthehet plot jetë e dashuri  për trëndafilat nga krahët e shiut, për lule vjollcën.

‘Endem e endem

Më morri malli,

Eh, asnjëherë nuk  kam për të arritur ku dua.

Kur nata I rrëzon urat një nga një.(Orët e vona)

Plot agoni  dhe ankth për largimet e tij, për rëniet  gjithë vdekje  ai është kthyer në një refugjat  në vendin e tij të dashur.

‘’’Shpejt e shpejt  muret e natës

Ngritën  vetminë time

Nëna ime!

Këtu nuk njoh njeri

As drurët as folklorin  e zogjve.

Por mua vetmia  më pret  tek porta.

( Kujtimi yt)

Të dy poetët nuk  shkruajnë  në  forma të ngurta poetike, poezinë e thurin me ide e me ndjenja  e jo me  rrokje  të rimuara, duke sjellë përmasa  të reja  letrare, vlera të veçanta , duke iu përqasur kahjeve moderniste  në letërsinë  bashkohore evropiane.

Janë ikonat, imazhet, herë të plota e herë të paplotësuara ashtu siç I vinë nga shpirti ai pikturon  me fjale.  Ode për Detin,Kronika,Bjeshkët e nëmura,Yjet e detit.

Pikëtakimi I dy poeteve është se ata hyjnë e dalin  në portat e historisë, mitologjisë e folklorit të vendit të tyre por me qëllime krejt të ndryshme.

Rreshpja  gjen   qetësinë shpirterore brenda baladave ,legjendave aq sa dëshiron të mbyllet brenda tyre  , të rrëzohet e të shtrihet , të vdesë  brenda tyre. Kurse Kavafi I përmend ato për t`u treguar bashkohësve të tij ndriçimin e shkëlqimin e asaj periudhe.

Që të dy kanë  shpesh  karakteristikë  në poezinë e tyre dramatiken dhe jo lirizmin, me nota melankolike,  ku mbizotëron trishtimi , melankolia.

Në poetikën e Rreshpes  shohim përsëritjen  e të njëjtës  fjalë  të përdorur  në mënyra e në funksion të ndryshëm . Fjala shiu  është edhe simbol  edhe metaforë dhe shfaqet si një  qenie   që frymon  me krahë , me zë , me sy , vdes , e rilind,çka nuk e gjejmë  tek poezia e Kavafit.

Poezia e  dy poetëve është një poezi e studjuar  me punë  , e rishkruar e parë me vëmendje, me cfare materiali, cilat ide do te kryesojne, cilat fjalë  do ta shprehin më mirë idene .

E përbashkët  është edhe tematika shpesh edhe titulli  është I përbashkët .Poetët I përkasin epokave të ndryshme por kanë aq gjerë të përbashkëta po aq sa janë edhe të ndryshëm.

Që të dy kanë bërë poezi për barbarët, për Itakën,për qytetin , për muret.por në një këndvështrim krejt ndryshe,me një përformancë krejt ndryshe ,gjetje  e figuracion krejt të ndryshëm.

Krijimtaria në fillimet e saj  për të dy poetët nuk është dhe aq e përsosur.

Atje ku Kavafi tundon e ka frike të hapë dritaret se ndoshta drita do ta verbojë  , Rreshpja kërkon ajër , ajër të pastërt që tingëllon, si tel violine, ku vetë ai poeti me penën e tij ngjyros ylbere  që  shirat nuk I kanë njohur kurrë.

Për Kavafin muret e vetmisë , apo të ishullit të vetmisë u ngritën një natë , pa u ndjerë, pa zhurmë , dhe ai u gjend I rrethuar , kurse Rreshpja I ka ngritur  vetë këto mure në kërkim të ishuillit, të Itakës  së tij, për t`iu larguar realitetit, gjendjes , kohës.

Rreshpja I  ka ngritur himne  nënës  së tij.

«Ave nëna ime  vetëm tek ty kam besuar.

Zot tjeter nuk kam pasur kurre. Amin.! .«

Në poezinë e Kavafit nuk gjejmë asnjë rrjesht për  nënën

Vazhdim Nga Teuta Sadiku