Teuta Sadiku: "Gjeometria e vijave të bardha" e Evisa Haderi Mele

Lëvizja, ndryshimi shpirtëror në poezinë   "Gjeometria e vijave të bardha" e Evisa Haderi Mele.

Poezia "Gjeometria e vijave të bardha" e poetes Evisa Haderi Mele paraqet një pasqyrë të qartë dhe të vërtetë  të përvojave dhe ndjenjave dhe duke u nisur  nga marrëdhënia  lexues – shkrues, dallojmë  vertikalitetin  e lëvizjes si një zgjidhje  estetike të poetes dhe si një  mënyrë  receptimi  të lexuesve.

 Kjo poezi, përmes një rrëfimi të ndjeshëm dhe refleksiv, eksploron temën e udhëtimit dhe transformimit, duke e ndërlidhur atë me situatat e jetës, ëndrrat dhe zhgënjimet.

 Ndërtimi i Vargut dhe Figurativiteti

Struktura e poezisë është e organizuar përmes vargjeve të lirë dhe të hapura, të cilat i japin një ndjesi fluturimi dhe  lirësisë. Elementë të tillë si metaforat dhe personifikimet janë të pranishme në gjithë veprën. P.sh., "Qielli i thyer vijëzimesh" përshkruan atmosferën e ndërlikuar dhe të paqëndrueshme të udhëtimit ajror, ndërsa avioni si "uturima" tregon një ndjenjë urgjence dhe nxituar drejt një destinacioni të panjohur. Këto figura artistike theksojnë tensionin mes dëshires për arratim dhe pengesave që ndodhen gjatë rrugës.

Mesazhet dhe Temat

Poezia trajton disa tema thelbësore, siç janë kërkimi për identitetin, përballja me turbullirat e jetës, dhe reflektimi për të ardhmen. Ajo flet për "bilance" që udhëtarët bëjnë në qiellin e "zhgënjimeve" dhe "sukseseve", duke theksuar se udhëtimi nuk është vetëm fizik, por gjithashtu një eksplorim i brendshëm,një ndryshim shpirtëror. Kjo krijon një lidhje të thellë me lexuesin, i cili mund të ndiejë një harmoni mes eksperiencës personale dhe asaj universale; ne të gjithë jemi udhëtarë në botën tonë.

 Gjuha dhe Stili Poetik

Gjuha e përdorur nga Evisa Haderi Mele është e thjeshtë, por e thellë dhe e ngarkuar me emocione. Ajo shpesh përdor ironi dhe kontraste për të theksuar mesazhet e saj. P.sh., në momentet e turbulencave është ndjenja e frikës dhe pasigurisë që udhëtarët përjetojnë, ndërsa zëri i stjuardesës sjell një ndjesi qetësie dhe kontrolli. Ky kontrast ndërmjet shqetësimit personal dhe autoritetit profesional nënvizon natyrën e papërputhshme të jetës dhe udhëtimit.

Problemet Estetike

Një aspekt estetike që ngre poezia është dhe mënyra se si ajo përballon frikën e udhëtarëve përballë lëvizshmërisë së jetës. Çdo fluturim sjell një nivel risku dhe pasigurie, por gjithashtu një mundësi për një fillim të ri.

Ky dualitet krijon një tension estetik që i jep mjaft thellësi poezisë dhe e bën atë të ndjehet dhe ppërjeohet në mënyrë më intime nga lexuesi.

 Mendimi Subjektiv

Poezia eEvisa Haderi Mele është një reflektim i përvojave dhe ndjenjave që secili prej nesh mund të përjetojë në një moment të caktuar në jetë. Ajo na inkurajon të mendojmë për "veten" dhe "udhëtimin" tonë dhe për mënyrën si ne kthehemi "në Tokë" pas një periudhe fluturimi. Kjo kërkesë për vetë-reflektim është një nga mesazhet më të forta dhe universale të poezisë.

 Elementet përshkrues:

Në poezinë e Evisa Mele  vihen re disa elemente  që shfaqen  dhe përsëriten  nga një poezinë tjetrën.Elemente të tilla si qielli,shiu,ëndrra , fryma ,shpirti  janë karakteristike  për të krijuar vertikalizime imazhezh.Këto elemente i gjejmë edhe në poezi të tjera të saj :

Poezia “Gjeometria e vijave të bardha"

       – qiell i thyer

       Ikim nga zhgënjimet drejt suksesit

Ëndrra udhëtarësh

Vijnë nga larg

Mall

Poezia “Fjalë qelqi”

E ledhatoj kur më vjen mall

Poezia “Më duaj kur fle”

Dysheku i ëndrrave

-ndjej frymën tënde

Shpirtin më puth  

Në poezitë e lartpërmendura veçojmë elemente të cilat  i vërejmë edhe në poezi të tjera  që vijnë  në vijë vertikale  nga lart poshtë ,ose anasjelltas .Këto elemente, kozmike siç është qielli, dielli ,shpesh edhe hëna  janë elemente lëvizës, elemente burues , apo frymëzimi.

Më konkretisht le të shohim poezinë:

 “Forcë graviteti”

Shtëpia e fëminisë,

forcë e pamasë graviteti qofshin mure gjithë myshk të vjetëruar

Apo ferra që rriten  për të çjerrë  kujtimet e dikurshme.

Ka një frymë që të merr frymën  kur hap dyert e kyçura.

Një nxitim për të larguar  rrjetat e merimangave ,një merak për të shpluhurosur fotot bardhezi,

Se shtrënguar  brenda një kornize ,ndrojtur  në një moshë  të malluar  Fëmija i strukur je ti.

Gjithçka nis nga lart:

-Forca

-shtëpia

-muret

-myshqet e mureve

-ferrat në tokë.

Pra gjithçka nis nga lart dhe vjen duke u përshkallëzuar  deri në ferrat e  tokës.

Përveç elementeve që paraqiten në vijë vertikale në këtë poezi shohim dhe elemente  në vijën horizontale, nga jashtë brenda:

-fryma

-dera e shtëpisë

- merimangat në korniza

-kornizat

-fotografitë

-vetja në fotografi.

Përveç elementeve të natyrës si shiu , bora, ngrica , në poezinë e Evisa Mele shohim  dhe elemente të tjerë si shkëmbi, fija e barit,si në poezinë:

 “Në mes të vezullimit të dritës.”

-Si copë shkëmbi diku mes jush.

...

Kam ikur

Kam shkuar në një fushë verdhoshe

-këput fije bari të thata si ju.

Kjo nuk është thjesht një poezi peisazhi, këto elemente  përcjellin lëvizje , jo vetëm hapësinore e kohore por edhe shpirtërore.

Përshkrimi i natyrës dhe i ndjesive është një tjetër element i rëndësishëm i krijimtarisë  së poetes.Poetja Evisa Haderi Mele, përmes metaforave dhe imazheve, jep një vizion të gjallë të procesit të fluturimit, duke e bërë mundësinë e "çmallimit" të ndjerë dhe të prekshme. Ndjesia e lëvizjes që vjen nga fluturimi simbolizon edhe lëvizjen e brendshme që ndodh në jetën e njeriut.

Poezia "Gjeometria e vijave të bardha" e Evisa Haderi Mele është një poezi  e fuqishme që fton lexuesin të reflektojë mbi jetën e tij dhe përvojat e udhëtimit. Me përdorimin e figurave artistike, një stil narrativ tërheqës dhe mesazhe universale, Evisa Mele arrin të përshkruajë një realitet të ndërlikuar dhe emocionues, duke e transformuar udhëtimin në një metaforë për jetën e përditshme.

..Mes qiellit dhe tokës , është një ndjesi e rrallë .Sapo nis të ndihesh pak zot vjen e qara që të kthen   në vetëdije ..Je veç një njeri që imiton zogjtë veç për pak .

Vertikaliteti i lëvizjes është një dukuri që qëndron përtej tematikës,ndaj poezia e Evisa Mele kërkon një lexues aktiv për të dalluar ndryshimin e vargut të saj, ,mundësitë e pafundme që afron poetja me teknikat , gjetjet strukturore e vizuale.

“Një poezi  mund të ketë shumë më tepër  nga ç’ishte pikësynimi i ndërgjegjshëm i shkrimtarit,shkruan Tomas Eliot.

Çdo fluturim (dhe jo vetëm ai me avion ) shijohet nga  guximtarët dhe ëndërrimtarët.