Fejzulla BERISHA: “Non grata” e heshtur e SHBA-së për Qeverinë e Republikës së Kosovës

“Non grata” e heshtur e SHBA-së për Qeverinë e Republikës së Kosovës: Nga partneriteti strategjik në mosbesim politik

Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Marrëdhëniet mes Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Kosovës kanë qenë historikisht të veçanta, të ndërtuara mbi një partneritet strategjik, mbështetje të fuqishme politike e ushtarake dhe angazhim të pakushtëzuar për shtetndërtimin demokratik të Kosovës. Megjithatë, në vitet e fundit, veçanërisht gjatë qeverisjes aktuale, raportet janë përballur me një përkeqësim të ndjeshëm. Në vend të një përplasjeje të hapur, kemi të bëjmë me një “non grata” të heshtur – një izolim diplomatik pa deklaratë formale, por me pasoja të prekshme në politikën dhe sigurinë e vendit.

1. Ndryshimi i tonit dhe përmbajtjes në raportet SHBA–Kosovë

Refuzimi i kërkesës për shtyrjen e reciprocitetit për targat (2022)

Në verën e vitit 2022, SHBA kërkoi shtyrjen e vendimit për zbatimin e masave të reciprocitetit për targat ilegale serbe në veri. Pavarësisht kësaj kërkese të drejtpërdrejtë nga ambasadori Jeffrey Hovenier, Qeveria Kurti vazhdoi me zbatimin, çka rezultoi në tensione serioze, përfshirë barrikada dhe ndërhyrje të forcave speciale. SHBA reagoi duke kërkuar koordinim dhe shmangie të veprimeve të njëanshme – një sinjal i parë i qartë i pakënaqësisë.

2. Politika e jashtme pa koordinim me SHBA-në

Aplikimi në Këshillin e Evropës pa konsensus ndërkombëtar (2023)

Në vitin 2023, Kosova aplikoi për anëtarësim në Këshillin e Evropës pa një koordinim të plotë me SHBA-në dhe pa përmbyllur çështjen e Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Përmes emisarit Gabriel Escobar, SHBA e bëri të qartë se hapësirat për veprime të njëanshme janë të kufizuara dhe se mungesa e koordinimit minon përpjekjet për integrim ndërkombëtar.

3. Rënia e besimit në lidershipin politik të Kosovës

Shkelja e marrëveshjeve të Brukselit dhe Ohrit (2023–2024)

Pas marrëveshjeve të dakorduara në Bruksel dhe Ohër për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë, Qeveria e Kosovës deklaroi se këto nuk janë ligjërisht të detyrueshme dhe refuzoi formimin e Asociacionit. Si pasojë, SHBA e përjashtoi Kosovën nga stërvitja ushtarake “Defender Europe 23”, duke dhënë një mesazh të qartë për mungesën e besueshmërisë së Qeverisë Kurti.

4. Injorimi i paralajmërimeve dhe pasojat politike

Zgjedhjet në veri (prill 2023)

Zgjedhjet në komunat veriore u mbajtën me një pjesëmarrje më pak se 4% dhe nën bojkotin e serbëve lokalë. Pavarësisht paralajmërimeve për mungesë legjitimiteti, Qeveria vendosi kryetarët në objekte komunale nën mbrojtjen e policisë. Kjo provokoi reagime të ashpra:

 -Ndërprerja e përfitimeve nga Fondi i Sfidave të Mijëvjeçarit (MCC),

 -Refuzimi i takimeve nga liderët europianë në Samitin e Selanikut,

 -Kritikë e drejtpërdrejtë nga ambasadori amerikan për qasjen “sfiduese dhe të dëmshme”.

5. Diplomaci paralele dhe shmangie e dialogut me aleatët

Neglizhimi i emisarëve ndërkombëtarë

Në disa raste, Qeveria aktuale ka refuzuar takime ose ka shmangur angazhimin konstruktiv me emisarët Escobar dhe Lajçak. Kjo është interpretuar si tendencë për të margjinalizuar rolin e SHBA-së dhe për të ndërtuar një linjë të pavarur politike, e cila shkon përtej konsensusit euro-atlantik.

6. Retorikë elektorale përballë aleancave strategjike

Në vend të ruajtjes së partneritetit me SHBA-në, Qeveria aktuale ka përdorur tensionet diplomatike për të forcuar narrativën e sovranitetit absolut. Kjo strategji, e ngjashme me praktika autoritare në rajon, rrezikon ta kthejë politikën e jashtme në instrument të brendshëm elektoral, duke dëmtuar pozitat ndërkombëtare të Kosovës.

7. Pasojat e “non gratës” së heshtur

Përjashtimi nga tryeza ndërkombëtare: Kosova nuk është ftuar në disa takime të rëndësishme rajonale, ose është përfaqësuar në mënyrë margjinale.Stagnimi i integrimit ndërkombëtar: Aplikimi për Këshillin e Evropës ka ngecur, ndërsa perspektiva për NATO dhe BE është e mjegullt.Dëmtimi i imazhit ndërkombëtar: Diplomacia kosovare është vënë në pozitë mbrojtëse, më shumë në funksion të sqarimeve sesa ndërtimit të profilit ndërkombëtar të shtetit.

Një “non grata” pa deklaratë, por me pasoja reale

SHBA nuk ka shpallur publikisht Qeverinë Kurti si “non grata”. Por heshtja, distanca diplomatike, përjashtimet nga programe strategjike dhe kritikat e drejtpërdrejta përbëjnë një dënim të heshtur dhe të rafinuar. Në një sistem ndërkombëtar ku diplomacia operon jo vetëm me deklarata, por edhe me sinjale të heshtura, mesazhi është i qartë: Qeveria aktuale nuk është më një partner i besueshëm për SHBA-në.

 Për ta rikthyer besimin dhe partneritetin, Kosova duhet të rikthejë angazhimin për koordinim të plotë me aleatët strategjikë, të përmbushë obligimet ndërkombëtare dhe të ndalë instrumentalizimin e politikës së jashtme për qëllime të brendshme. Pa një kthesë të tillë, rruga e izolimit do të vazhdojë dhe do të kushtojë shtrenjtë – politikisht, diplomatikisht dhe ekonomikisht.