Teuta Sadiku: Poezia nuk është vetëm tekst tokësor, por edhe hyjnor

Prof Dr Fatmir Terziu
Apr 28
5 min read

Një vështrim poetik I poezisë ``Ky jam unë`` të Agron Shele.

Fjalët në poezinë e poetit Agron Shele janë përdorur si farë,fjalë e mbjellë si farë, e mbjellë në rreshta e poezia ritet nga dheu e krijon aureolën e vet .

Vlerësime nga poetë e studjues për poezinë e Agron Shele

Peter Tase,në analizën e tij të titulluar ``Agron Shele , arkitekti i lidhjes së vargut përmetar ``shkruan ;

-Poezitë e Agron Shele janë botuar në disa shtete e në shumë gjuhë dhe ato dallohen nga vlera të larta kompozimi,elemente të muzës poetike që i ngjajnë katërcipërisht vargjeve mbresëlënëse të Charles Baudelaire ,i cili bëri emër me vëllimin e tij të parë me poezi botuar më 1857 me titull ‘Lulet e Djallit’

Tek ‘Muza e sëmurë’,Baudelaire shkruan ;

Muza ime e trishtuar

Çfarë po të trishton sot

Sytë e tu të thellë

janë mbushur nga vështrimet e natës

shikoj të reflektuar në fytyrën tënde

horror,çmenduri,ftohtësi dhe qetësi`

Në poezinë e tij kushtuar Muzës ,poeti Agron Shele metaforizon me këto vargje;

..Qëndroj majë shkrepit heshtur

Heshtjen godas mes të përjetshmes tretur

Ngado shoh perëndim të plakur

Më shfaqet kudo agimi I ringjallur.

Peter Tase vazhdon;

..me sa duket Agron Shele është në një komunikim të heshtur me vargjet e shkrimtarit të famshëm francez.

Po ashtu Angela Kosta në vështrimin e saj analitik të krijimtarisë së Agron Shele shkruan ;

-Me mjeshtëri të pashoq me penën e tij, Shele na paraqet transformimin e qenies sonë,të vrapimit pa frena ndër shekuj , duke I shkaktuar njeri tjetrit vetëm gjakderdhje dhe përvuajtje, tek poezia ``Përpjekje``.

Angela Kosta vazhdon ;

Agron Shele është autor I prezantuar me vepra letrare në gjuhën shqipe,italiane,angleze, franceze dhe në gjuhën hollandeze.

Po kush është Agron Shele.

Agron Shele është poet,prozator , promovues I shumë poetëve e poeteve nga e gjithë bota,Kryetar I përgjithshëm i Lidhjes NDËRKOMBËTARE të poetëve dhe shkrimtarëve ATUNIS.

``Pasazh pa faj`` është vëllimi I parë poetik I Agron Shele.

Njeriu-poeti -koha

Njeriu - poeti është mes marramendjes në hapësirë, mes kaosit e apokalipsit,mes ritmeve të ndryshme të kohës prangosjes dhe turravrapit për të kapur kohën e humbur.Errësira dhe drita , kaosi dhe përqëndrimi, fantazmat e trurit dhe zjarri I shpirtit , e zeza e botës dhe kristalet e borës ,të gjitha këto kontraste shumëdimensionale japin e marrin me njera –tjetrën;

zjarri jep hirin, hiri tregon gjenezën,zjarri jep dritën, bora e pastër kur shkrin mbush lumin,nga errësira del dielli. Ndërbashkëveprimi I të gjithave tregon forcën krijuese të jetës,transformimin e kaosit brenda përvojës individuale dhe natyrës.

Njeriu –poet e shikon se diçka nuk është në rregull, se e zeza e botës , kaosi po sundon,Çfarë duhet të bëjë,Këtu ai kërkon fijet që e lidhin me të kaluarën,hirin , gjenezën për të shkuar drejt së ardhmes.Njeriu –krijues e lë botën e vjetër shprangoset nga altari I ndërtuar nga e vjetra dhe hedh hapat drejt botës së re.

Ndërtimi I imazheve të natyrës

Të qenit mes dy kohëve ,ka krijuar , çarje, kaos, kontradita,thyerje, dyshime e dikotomi ,por njeriu -poet krijon e përcjell imazhe të natyrës, zjarrin, borën, peisazhe nga vendlindja , kështjellën, lumin, lisin e vjetër, urën .

Aty është lumi që rrjedh,kalaja që mbrun gjakun,ura që bashkon brigjet,lisi I vjetër që poshtë tij fsheh kambanoren e humbur.

Si lahutarët e lashtë , poeti është αq sublim, sa të djegë masën e zezë të botës, në turrën e druve , çka e ushqen me gjymtyrët e tij.Imazhet që krijon janë sa të befta dhe të çuditshme.Hiri I mbetur I tregon gjenezën,e kalaja mban gjakun e luftëtarëve .

Sa intim aq dhe universal , I mjafton dhe vetëm një çast për të gjykuar e ndryshuar kuptimin e universit ; fantazmat e trurit ndeshen me dritën e shpirtit.

Poeti është një shqetësim I ditës , është në kërkim të fjalës së vërtetë .Ai mbledh dhimbjen për të zezën e botës, ushqen zjarrin për të bërë dritë me gjymtyrët e tij, nxjerr njollat e gjakut poshtë myshqeve ,kambanat e kushtrimit dhe I fut në poezi.

E parë në një këndvështrim antropologjik poeti Agron Shele vë, bashkon temën vetjake me plagën e botës,një testament I fuqisë së gjuhës dhe artit për të frymëzuar reflektimin dhe në fund ndryshimin.

Kjo poezi si dhe poezitë e tjera dëshmojnë për përpjekjet e poetit për të dale jashtë kufijve të asaj që ndihet në poetikën ballkanase,si ngushtësi e koncepteve,pandryshmëria,apo psikozën ballkanase për ta parë traumën e vuajtjes të zmadhuar, pa reagim,pa ndryshim nga brënda.

Poeti duhej të ishte I prirur që përmes formës, metaforës ,imazhit dhe ritmit të përcjellë, të shprehë hollësitë e thella të kuptimit më të gjerë kulturor e social.Është arritje cilësore vetëreflektimi për të eksploruar përvojën personale por edhe për ta lidhur këtë me kuptime të reja, më të gjera .

Vetë rrugëtimi jetësor dhe ai artistik e bën poetikën e Agron Sheles, të vërtetë,të kristaltë si vetë bora që e ushqen lumin.

Ajo që e bën të veçantë poezinë ``KY JAM UNË, të Agron Shele është pikërisht fakti që poeti pas një përplasje , konflikt me vetveten [të prangosjes në altarin e ndërtuar nga besimet e vjetra

dhe nxitimit për të kapur paskohën e humbur] ndryshon jo vetëm veten por dhe lexuesin.Edhe pse ekstrem, poeti e bind lexuesin të përballet me narrativën.Poeti rrëfehet para lexuesit,se nuk është i përsosur,është një lumë që rrjedh ndër viset e tij.

Poezia kërkon vëmendje, kërkon kohë për të lexuar e pastaj për t`u shijuar.E mbani mend sa popullore dhe e thjeshtë ka qenë poezia magnetike dikur në fillimet e viteve 90.Fjalë të ndryshme ,pa lidhje apo pa kuptim me njera tjetrën përziheshin dhe pastaj me to krijohej poezia.Por në poetikën e Agron Shele,nuk është ky fenomen, përkundrazi çdo fjalë është përzgjedhur,nuk ka fjalë klishe,as parrulla,as lojë fjalësh .Çdo fjalë ka peshën e vet,është e gjetur, në vendin e duhur,Njeriu –poet e pastron jetën e tij , e shkarkon shpirtin nga degradimi dhe ndriçohet nga zjarri , nga drita të cilat janë herë në kundërvënie të qarta,e herë në qasje të thjeshta sepse vetë natyra i përligj këto fenomene.

Metafora e kaosit,gjendja marramendëse që shfaqet në vargjet e para të poezisë , ndryshon plotësisht dhe poeti edhe pse deklaron

Ky jam unë

E nuk di të ndryshoj...

na udhëheq drejt mençurisë në jetën njerëzore si filozofi se jeta shërben për të gjetur një rrugë dhe zjarri ,drita e shpirtit është rruga për të dalë prej aty.

Ndriçimi, thotë poeti vjen përmes një rruge të dhimbshme ,dhe dielli që kapërcen dy brigjet është burimi i ndryshimit të thellë të qenies njerëzore.

[në zjarrin e shpirtit

për të djegur masën e zezë të botës

në turra, të ushqyera nga gjymtyrët e mia,

që flakërojnë më shumë se një dritë.]

Ky jam unë

nuk di të ndryshoj

ngelem përherë një shqetësim i ditës

një lodhje e orëve rrotulluar në marionetë

e besoj se dhe një çast

mund të gjykojë kuptimin e universit

fantazmave të trurit