Teuta Sadiku: Poetika e Dan Ibrahimit

Poetika  e Dan  Ibrahimit

Poezia përbëhet nga fjalët ,por mbi të gjitha nga imazhet dhe ëndrrat

Duke filluar nga fundi i viteve 50 ,poezia arriti majat e letërsisë shqiptare në Kosovë me emrat e poetëve D.Mehmeti,A.Shkreli, A.Podrimja, S.Hamiti.

Poetët më të talentuar filluan ta kultivojnë 

dhe e përsosën  deri në mjeshtri të folurit poetik me figurë, veçanërisht gjuhën e ironisë dhe  alegorisë në mbështetje të simbolit dhe të metaforës.

Prurjet e reja janë nga poetët e kohës ku jetojmë  sidomos pas lufte u  shtuan duke shtuar e përsosur krijimin e vlerave të poezisë  dhe vlerave shpirtërore përmes  modeleve ligjërimore për të  rrëfyer plagët ,dhimbjen,brengën, lotët  dhe gjakun.

Dan Ibrahimi është për kohët tona moderne  një poet i simboleve dhe metaforave arketipale.Thellësia e shpirtit të tij është tek ai një hapësirë, një ndërgjegjeje kolektive.Uni i tij funksionon me një fuqi të jashtëzakonshme abstrakte si një gyp astral që thith të gjitha ngjyrat,tonet,të krijojë rrathë,yje si nga  këmisha e qiellit, t`i shpërthejë syve sa t`i plasë retina dhe  të ikë në verbërinë e tij imagjinatës së vrarë dhe ashtu i verbër të bjerë në amulli.

Poezia e Dan Ibrahimit është absurde, paradoksale,kontradiktore e çuditshme  ,simbolike dhe alegorike dhe mbi të gjitha  me nota surrealiste.

Referencat lirike ,imazhet dhe format, monstruozitetet poetike kanë  një karakter fantazme .Asgjë llogjike, asgjë e pranueshme në artin e tij, gjithshka në poezitë e tij mbron të paqëndrueshmen poetikisht.Një absurditet që s`mund të integrohet në ndonjë ideologji dekadente.

``Anë për anë

brenda lëvozhgës sime

zien dhe nuk shpërthen

 një vullkan

jashtë murrlan

Kallkan anë për anë``D. Ibrahimi fq.91

Dan ibrahimi mer një  fjalë  në mendjen e tij dhe krijon poezi, krijon një gjendje shpirtërore  dhe e dekonstrukton atë, deri në pikën e shpërbërjes së plotë.

Një krijues kontradiktor ,që  paraqet

``Një lumë si pykë

Fryhet e shfryhet

syrit tim

Herë paloset

si petale trëndafili.

Poleve të retinës`` ....``D.Ibrahimi fq 27

Në poezinë e Dan Ibrahimit , surrealizmi dhe absurdi shërbejnë si mjete të fuqishme për të shprehur ndjenjat më të thella të ekzistencës njerëzore, duke krijuar imazhe të papritura, kontraste të thella dhe ndërthurje të ngjyrave të ndryshme emocionale dhe mendore. Në poezitë e  tij këto elemente marrin një kuptim të veçantë, duke u ndërlidhur me tematikën e luftës, gjëndjes shpirtërore të individit.

Në poezitë e tij  surrealizmi shërben si një urë drejt botës së pavetëdijshme, ku imagjinata shndërrohet në një mjet për të shprehur të pavetëdijshmen kolektive dhe individuale. Në vëllimin me poezi ``Mallunga``  shohim  fjalët   sy,  trëndafil,  retinë,hije, fantazmë  të përdorura në kontekste të ndryshme, herë si simbole e herë si metafora.  syri i tretë,  syri kozmik, syshqyer, retina , fantazma, drita, hija  dhe të gjitha këto  na çojnë në një nivel të ri perceptimi të realitetit. Vetëm fjala sy është përsëritur 60 herë në vëllimin me poezi ``Mallunga`` në 105 poezi. 

 Ai përzien fjalë, ngjyra dhe imazhe që nuk kanë lidhje të drejtpërdrejtë logjike, duke ndërtuar një botë të trazuar ku dielli dhe ora shërbejnë si simbole të  kohës dhe të energjisë,  shërbejnë si porta që hapen në botën e ndjenjave të trazuara. Këto elemente krijojnë kontraste të thella, duke lidhur dritën dhe errësirën, shpresën dhe dëshpërimin, të brendshmen dhe të jashten. Poeti komunikon me një univers të trazuar, ku çdo imazh është një refleksion i brendshëm i luftës së brendshme dhe të jashtme.

Poezia e  tij është një udhëtim në botën e ndjeshmërisë së thellë, ku figurat simbolike dhe imagjinata e pasur krijojnë një realitet të ngarkuar me mister dhe emocione të papërfunduara. Ai përdor elemente të natyrës dhe të ëndrrës për të shprehur ndjenjat e vetmisë, humbjes dhe kërkimit të kuptimit të brendshëm të jetës.  

Poezia e Dan Ibrahimi  është e veçantë përmes përdorimit të figurave artistike të errësirës dhe ndjesisë së përjetshme të gardhuar me amulli, duke reflektuar përmbajtjen e brendshme të njeriut dhe ndërlikimet e ekzistencës.  

Ai përdor struktura të thjeshta, por plot figuracion, duke krijuar një atmosferë të ngarkuar me simbolikë që përçojnë ndjenjat e mërzisë, dëshirës dhe pafundësisë së ndjeshmërisë njerëzore.  

Kundërshtimet: Disa kritikë mund të argumentojnë se poezia  e tij është e mbushur me simbolikë të tepërt, duke e bërë të vështirë interpretimin e qartë të mesazhit të tij, si dhe  ai shpesh mbetet në nivel figurativ të lartë pa ofruar zgjidhje të qarta.  

Nëpërmjet poezisë, ai reflekton mbi natyrën e ekzistencës, marrëdhënien midis dritës dhe errësirës, dhe konceptin e kohës si një realitet i mbushur nga ëndrrat dhe iluzionet, duke sjellë në mendje përfytyrimet ekzistencialiste dhe filozofinë e të qenit.  

Krahasuar me poetë të tjerë, ai kërkon të shprehë një ndjesi më të thellë të introspeksionit dhe ekzistencës së brendshme, duke integruar elemente të modernizmit dhe simbolizmit .  

Risitë: Poeti sjell një stil unik të mbështetur në përdorimin e figurave të errëta dhe të pasura me simbolikë, duke ofruar një perspektivë të re mbi ndjenjat e brendshme dhe ekzistencën.  

Të metat: Sfidat kryesore janë interpretimi i figurave të ngarkuara dhe ndonjëherë abstrakte, që mund ta bëjnë poezinë të vështirë për t’u kuptuar për lexuesit e gjerë.  

Poezia e Dan Ibrahimi  është një reflektim i thellë mbi natyrën e ekzistencës, ku simbolika dhe ndjeshmëria integrohen për të ofruar një pasqyrë të ndërlikuar, por të bukur të botës së brendshme të njeriut, duke sfiduar lexuesin të eksplorojë thellë ndjenjat e tij dhe të gjejë kuptimin e jetës nga errësira në dritë.

Absurdi në poezinë e Dan  Ibrahimit shfaqet përmes ndërthurjes së imazheve të papritura dhe kontrasteve të forta. Ai përdor kode, mite, ngjyra të përziera dhe  që nuk kanë lidhje të drejtpërdrejtë me realitetin, por që shprehin relitetin dhe  gjendjen shpirtërore të individit në kohën e luftës dhe paqes,vdekjes e dashurisë. Këto imazhe të absurdit na bëjnë të kuptojmë se realiteti është i ndërlikuar, i trazuar, dhe shpesh i papërshkrueshëm përmes logjikës së zakonshme.Ashtu si edhe Shekspiri nënvizonte faktin se realiteti ynë në dukje sështë gjë tjetër veç një ëndërr krahasuar me një të vërtetë që e tejkalon metafizikisht atë.

Babai i cultural history, Peter Burke ka evokuar shpesh nevojën e një historie kulturore të ëndrrave si bazë për të kuptuar arsyet e thella të një kulture.

 Poezia E Dan Ibrahimit vërtet  është e mbushur me paradokse por përshkrimet dhe llogjika e ëndrrave apo situatave janë të sakta ashtu si dhe referencat e shumta të tij për filozofinë dhe historinë.Poeti shfaq një botë ku syri i tretë është një dritare që shikon në rrënjët e së pavetëdijshmes, duke zbuluar ngjyra të papritura dhe fantazma të së kaluarës dhe të së tashmes.

Ëndrrat e Froidit shpesh shpjegojnë dëshirat e fshehura, frikërat, dhe konfliktet e pavetëdijshme. Trëndafili dhe ujku mund të shërbejnë si simbolika të dëshirave dhe frikërave të pavetëdijshme, të cilat poezia i sjell në formë të përsëritur gjatë natës.

çdo natë

nga piktura në mur

një trëndafil

dhe një ujk

më bëhen makth

sa zgjohem

shikoj ku janë fshehur

pas krevatit

pas derës

në vitrinë…

I njëjti trëndafil

Dhe I njëjti ujk

Luajnë me mua

Çdo natë.  D.Ibrahimi nga vëllimi me poezi ``Mallunga``

Ujku si simbol i egos së  egër , është pjesë e pavetëdijshme që shpesh manifestohet në ëndrrat tona si pasojë e dëshirave të paqëndrueshme ose të ndaluara.

Trëndafili si dëshirë e pavetëdijshme përfaqëson dëshirën për dashuri ose bukuri që është e fshehur ose e ndaluar, por që vazhdimisht shfaqet në ëndrrat.

Shfaqja e elementeve të njëjta çdo natë  simbolizon ciklin e vazhdueshëm të dëshirave dhe frikërave që nuk janë shuar, por që përsëriten në mënyrë rituale në pavetëdijen tonë.

Prezenca e elementeve të përsëritura, të fshehur në vende të ndryshme, krijon një atmosferë surrealiste që sfidon logjikën dhe navigon në botën e ëndrrave dhe të pavetëdijshmes.

Imagjinata dhe realiteti janë të përziera, duke krijuar një realitet  subjektiv dhe të paqartë, ku trëndafili dhe ujku mund të jenë të njëjtë, por gjithashtu të ndryshëm, duke reflektuar konceptin surrealist të realitetit të shumëfishtë.

Poezia është një reflektim i thellë i ndërveprimit midis ndërgjegjes dhe pavetëdijes, duke përdorur simbole të fuqishme si trëndafili dhe ujku për të shprehur dëshirat, frikat, dhe konfliktet e brendshme. Ajo sfidon perceptimin e zakonshëm të realitetit, duke hapur një dritare në botën e ëndrrave, ku përsëritja e elementeve të njëjta çdo natë sugjeron një cikël të pandërprerë të ndjenjave të pavetëdijshme që kërkojnë shpjegim dhe kuptim. Në këtë mënyrë, poezia është një reflektim i përjetshëm i luftës së brendshme për të kuptuar dhe pranuar atë që është fshehur në thellësi të vetes.

Dan Ibrahimi ka një poezi të thellë dhe misterioze, ku stili i tij është i ngarkuar me imagjinatë dhe figurat artistike të fuqishme, duke përdorur përshkrime të errëta dhe të ndërlikuara. Vargjet e tij shpesh janë të mbushura me ndjenja të errëta, ku terri dhe nata përzihen me fantazmat dhe trëndafilin, duke krijuar një atmosferë të ngarkuar me mister dhe dhimbje. Figurativisht, ai përdor simbole si sy dhe dritë për të shprehur kërkimin për kuptim dhe dritë në mes të errësirës, duke shkuar në thellësi të shpirtit njerëzor. Poezia e tij reflekton një ndjenjë të brendshme të ndërlikuar, ku errësira dhe drita bashkëjetojnë, duke krijuar një peisazh të ngarkuar me emocione të thella dhe figuracion të fuqishëm artistik.

Referencat direkte apo indirekte ndaj antikitetit, feneri i Diogjenit, mitologjia ,syri i Tanushës, Krishti,Kali i Trojës, Mari Magdalena,syri i tretë, fatamorgana, e para fjalë e dhiatës, Nyja e Gordit ,Armagedoni,magjia e zezë,Pandorë,Euridikë,Orfeu, Roma,Neroni, me traditën popullore, përrallat, legjendat, këngët e kreshnikëve, apo figura historike Adem Jashari, janë sqaruese  e herë  tingëllima që vinë larg  nga antikiteti, historia, folklori  arti aty regëtin miti, poezia, letërsia me temat e saj për jetën dhe vdekjen, luftën dhe dashurinë .Ndonjëherë  këto referenca shënojnë apo regjistrojnë përvoja të ngjashme ,janë fragmente dialogu apo mbresa e  përshtypje që i kanë lënë.Këto referenca janë dhe ndikimet që ka pasur nga kontakti me libra, materiale letrare e historike.

Teuta Sadiku