Teuta Sadiku: Me poezinë e Marsela Nenit

``Dimensione të reja përjetimesh dhe  emocione të femrës shqiptare``  parë me sytë  e një gruaje, nëne , vajze në poezinë e Marsela Nenit.

1.Nantë herë grue -dy engjëj nate si nëntë shpirtra të përvuejtun

2.Nantë herë grue, ku lotët  i mblidhen  në filxhanin e  vetëm të kafesë

3.Nantë herë grue si hartë memece për udhë parabolash pështjelluar nga stuhitë botët ndjesitë, dëshirat e mundësitë

4.Nant herë grue vjen e ikën në majë  të gishtave e qëndron diku për pak, pa sinore, në tokë e në qiell, në uj e pluhur

5.Nantë herë grue kësaj krijese ku hiret e saj  janë krejt një univers ,që pavarësisht gjithçkaje,nuk vdes...nuk vdes 

Në poezinë e Marsela Nenit, gratë shfaqen si forca të brendshme që sfidojnë normat e kohës dhe rolet tradicionale, duke sjellë një reflektim të thellë mbi ndryshimet e moshës pas të 40-ave dhe çlirimin nga kompleksitetet psikologjike. Ky trajtim i temës së gruas tregon jo vetëm evoluimin individual, por edhe ndryshimet shoqërore dhe kulturore që ndikojnë në mënyrën sesi shohim dhe vlerësojmë rolin e gruas në shoqërinë moderne dhe në familje.Le ti qasemi temës  në një mënyrë mjaft intuitive .

Thonë se të dyzetat janë porta

 e një fillimi të ri  M.Neni

Në poezinë e Nenit, gratë në moshën pas të dyzetave shihen si figura të fuqishme, të pavarura dhe të qeta, të cilat kanë kaluar përmes sfidave të jetës dhe tani jetojnë me vetëdije të re dhe peshë të lirë. Poezia sjell një reflektim mbi procesin e pranimit të vetvetes, ku gratë nuk janë më objekt i pritshmërive shoqërore por subjekte të ndryshimit dhe përmbushjes personale. Kjo periudhë, e cila shpesh është konsideruar si një kohë e krizës e kompleksiteteve, në poezi merr kuptimin e një çlirimi të brendshëm, ku gratë gjejnë fuqinë të reflektojnë mbi ndjesitë e tyre, të refuzojnë stereotipet e vjetra dhe të ndërtojnë një identitet të ri, më të lirë dhe më të plotë.

1.Poezia  na ndihmon të shohim veten në kontekstin e një game mjedisesh ku duhet të gjejmë vendin tonë në botë.

Nëna-  unazë Fryme, ku bëhet lidhja vajzë –nënë-grua përmes Pemës së Tamlit gjyshe- nënë- vajzë kërkimin e vetvetes përmes eksplorimit të saj. Një temë e trajtuar nga Emi Krosi me temë`` Zbulimi i vetes përtej gruas poete`` në poezinë e Marsela Nenit.  

Nëna ime kishte dhjetë duar.Ato mund t’i shihje veç ditën,M.Neni

Rrëfimet personale kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë tërheqëse për lexuesin.Asnjë poet nuk e harron fuqinë e emocionit që shkakton tek lexuesit dhe kur i lexojnë pyesin veten ;Kush jam unë.

 Dëshira themelore për identifikim emocional i afron lexuesit tek poezia.Ata i tërheq poezia për shkak të natyrës së çuditshme të metaforës.nëna ime kishte dhjetë duar

Poezia përshkruan,ndjenja dhe një mjedis ku të gjithë e njohin. Imazhi fillon e rritet kalon në sureale, por është më sfiduese të kuptosh kush po flet.Subjekti poetik është e bija e kësaj nëne që e ka parë, vëzhguar me sytë e saj ,apo është ajo vetë.Këtu kemi një polifoni zërash.Subjekti poetik, po riciklon një material të njohur, në kërkim të një poezie me një gjuhë përditshmërie.duart e nënës nuk flinin,/engjëj nate të mermertë Këtu subjekti poetik flet me të gjithë  lexuesit dhe për të gjitha nënat 

2. Poezia e M.Nenit  shfaq  gjerësinë e fuqisë dhe potencialit të gjuhës

Çdo fjalë ka rëndësinë dhe interesin e vet .Çfarë ide  fshihet pas këtyre vargjeve, do thotë dikush, ose çka dashur të thotë me këtë poezi pyet dikush tjetër.Nuk është fshehur  asnjë ide pas kësaj poezie Fjalët dhe frazat nuk fshehin , janë ato që janë.Për lexuesin është e dobishme të dinë kontekstin kulturor dhe historik të poezisë.Subjekti poetik e ka bërë punën e vet, ka ndërtuar shprehjen engjëj nate, çka tërheq interesin e lexuesit .Fjala ëngjëll ka përdorimet e saj aktuale,engjëll mirësie ,engjëll mbrojtës, engjëll bukurie ,fjalë që i shërben si kujtesës personale ashtu e dhe asaj kulturore.Në këtë mënyrë poezia shfaq  gjerësinë e fuqisë dhe potencialit të gjuhës.

Fajtore jam unë që zgjedh të ëndërroj M.Neni nuk është 

aspak fajtor  pse ëndrrat e saj ishin më të mëdha se dita e saj .Kjo është fuqia dhe potenciali i gjuhës figurative.

3.Angazhimi i vërtetë me çështjen e poezisë i ofron si poeteve dhe  lexuesit  një mjet me anë të të cilit  të  përballë e  të përpunojë emocionet e veta .

Në poezinë femërore është e dukshme një dëshirë për t’u çliruar nga rregullat shoqërore dhe nga vetë-komplekset që kanë ndikuar në vetëperceptimin e tyre. Autoret femra përdorin poezinë  [zbulojnë  vetveten ]si  në një pasqyrë të brendshme, ku shfaqen ndjenja të ndryshme si pasiguria, frika, por edhe fuqia dhe vetëbesimi i ri. Poezia bëhet një akt i vetëshprehjes, ku poetet i rikthejnë vetes dinjitetin e humbur dhe e shohin veten nga një këndvështrim i ri .  

Përmes vargjeve shprehin ndjenjat e tyre të çliruara nga paragjykimet shoqërore.

 Duke sjellë një mesazh të fuqishëm për pranimin e vetes   njera i drejtohet  një vetmërgimi në shoqëri ,ndërsa vetja tjetër e gjen veten në vetmërgim brenda vetes .Dy vetvetet janë në kërkim të lirisë , të çlirimit në kërkim të së vërtetës qoftë edhe përmes dhimbjes,e përvuajtjes

Isha nji e huej,në një vend të huej,

Në vendin tim

Jetime  në parzm, e përulur, e bindur ,

Frikëplot

Si një zemrek  në një zemër të sëmurë M.Neni

Poetja intelektuale do të gjejë brenda vetes se shkaku është realiteti zhgënjyes.Zëri femëror jep përgjigje herë nga gjumi, në ëndër  nga fantastikja ,herë nga e kaluara, nga përjetimet e përvuajtura [ nëna ime ka dhjetë duar ]

Kontrasti dhe distanca midis  dy  zërave bëhen intensivë në disa poezi  si në nivelin  verbal  edhe në atë semantik

``Vështrimi i subjektit poetik,- ashtu siç thotë edhe Platoni  përtej kufijve të ajrit ,jo vetëm përtej tokës por edhe përtej  qiejve``  M.Neni `` syri i tretë ,syrit hyjnor`` .Ajo që shihet në gjithë përmbledhjen me poezi  është se subjekti poetik ka dëshirën e madhe dhe realizon nxitjen të dalë nga ajo gjëndje , dobësie, frikëplotë të kërkojë brenda vetes   e në fund të takojë veten tjetër , të ndajë me të mënyra të tjera  mendimi , jetese e perceptimi .

Kjo zhveshje nga komplekset është një proces i gjatë, por i domosdoshëm për të arritur një ndjenjë të re të vetëkuptimit dhe lirisë.Ashtu si Sexton udhëton në fëmijëri, më pas në adoleshencë  dhe në moshën  e të dyzetave , portave të fillimit M.Neni shkatërron barrierat shoqërore dhe paraqet aspektet e  egzistenës së saj  femërore,si zë e si mendim  .

Fjalët e poezisë janë vendosur here në vargje të lira e herë me rimë, herë në gegnisht e herë në gjuhën standarte.

Vetë fjalët kanë ngarkesa magnetike,ato herë janë grumbuj fjalësh ,herë shkojnë në polaritet.Ngarkesa e tyre është historia e  punës së vetë fjalëve ,se dikush I ka njohur , përdorur, është mbështetur tek ato fjalë. Është puna dhe merita e subjektit poetik përzgjedhja ,lëvizja midis fjalëve, të tingullit, nëse është I çrregullt , i zgjatur, nëse lejon frymëmarrjen nga vargu në varg. Skena e çdo poezie është  një koleksion vendimesh , si duhen shtrirë këto fjalë në faqe,me çfarë pauzash,me çfarë frazash,si mund të takohen me frymën e lexuesit.

me plasë dashnije

me u ngî me ty

n'ty me e shujtë llavën ndër re,

ani  p

        i      

         k      

        i      

      a      

       t

        ë me ra prej naltsinash

shakull me u plandosë M.Neni

Fjalët si “paskajore”, “kndu”, “mrizû”, “shakull”, “llavë”, “tande” një karakter autentik, por edhe e thekson ndjenjën e lidhjes me kulturën e vendit.

Stili i poezisë është i lirë, me vargje të lirshme pa rregulla strikte metrike, por të ndara me ndjenjë dhe ritëm të brendshëm. Përdorimi i vargut të lirë lejon autoren të shprehë ndjenjat në mënyrë të hapur dhe të fuqishme, duke shmangur formalitetin e tepërt. Stilistika është shumë emocionale dhe e drejtpërdrejtë, duke shfaqur dashurinë dhe dëshirën në mënyrë të fuqishme dhe të gjallë.

4.Poezia e ndihmon lexuesin të kuptojë bukuritë dhe çmendurinë e ditëve tona

M'DUHET NJI PASKAJORE ME KNDU

Pse duhet me u idhnu

kur muj me u puthë

me u përqafë

me u rrotllû n'ajri

me u ndî gjallë  .

Fjalët janë të zgjedhura me kujdes për të përcjellë ndjenjat e dashurisë së zjarrtë dhe të thellë. Tingulli i fjalëve është i melodishëm, shpesh duke përdorur rimën e brendshme dhe ritmin emocional që ndihmojnë në forcimin e atmosferës. Përdorimi i fjalëve si “përqafë”, “rrotllû”, “shpirt”, “dashni” krijon një harmoninë e ndjenjave të shpirtit dhe trupit.

Poezia shpreh dëshirën për afrimitet fizik dhe shpirtëror, për ndjenja të fuqishme të përbashkëta, dhe nevojën për të qenë së bashku në çdo moment, madje edhe në ëndërr.

Poezia e Marsela Nenit  ashtu si edhe krijimtaria e Cummings lexohet si art vizual ,me shkrimin e fjalëve vertikalisht çka krijon një estetikë të veçantë,e hasur rrallë në poetikën shqipe.

Fjala është shkruar vertikalisht, me shkronja të vendosura në mënyrë që të formojnë një rresht të gjatë ose një kolonë. Kjo metodë e shkrimit është një metodë artistike që ndihmon për të theksuar fjalën ose temën kryesore të poezisë. Në këtë rast, shkronjat janë të vendosura në një vijë të drejtë, duke krijuar një efekt vizual të veçantë dhe duke nxjerrë në pah fjalën "PIKIATË"që bie nga lartësitë shakull e plandos. . 

Shkrimi vertikal krijon një efekt vizual që e bën lexuesin të ndalojë dhe të reflektojë mbi mesazhin që dëshiron të përcjellë autori. Gjithashtu, kjo teknikë e ndihmon që poezia të jetë më e veçantë dhe të dallojë nga poezitë tradicionale që shkruhen në linja horizontale.

Kjo është një teknikë artistike që përdoret për të theksuar thelbin e poezisë dhe për ta bërë atë më të veçantë dhe të fuqishme në perceptim.

Në poezinë "Nëna kishte 10 duar", figura e nënës shërben si simbol i dashurisë, sakrificës dhe fuqisë së përjetshme të figurës femërore. Nëna përçon një mesazh universal të ndjenjës së paqes dhe të mbështetjes, duke sfiduar konceptet tradicionale të nënës si figura vetëm e kujdesit, por edhe e fuqisë së brendshme dhe e ndjeshmërisë së thellë. Numri i dhjetë duarve simbolizon shumëanshmërinë e rolit të nënës — ajo është mbrojtëse, udhëzuese, por edhe e fuqishme dhe e palëkundur në sfidat e jetës. Poezia shpreh se figura e nënës është një model i fuqisë së fshehur, një burim inspirimi për gratë  që ndërtojnë identitetin e tyre në shoqëri.

Në shoqërinë moderne, roli i gruas ka pësuar transformime të mëdha. Ajo nuk është më vetëm figura tradicionale e kujdestares në familje, por edhe një aktore kryesore në fusha të ndryshme të jetës publike, edukimit, politikës dhe biznesit. Poezia e Nenit reflekton këtë ndryshim, duke paraqitur gratë si individë të pavarur dhe të fuqishëm, të cilat ndërtojnë jetën e tyre pa u bazuar në stereotipe të vjetra. Në këtë kontekst, shoqëria është duke kaluar nga mentaliteti patriarkal në një model ku barazia gjinore dhe përfshirja aktive e grave janë prioritete kryesore.

 Ky ndryshim shihet si një hap përpara drejt një shoqërie më të drejtë dhe më të barabartë.Në poezinë botërore, trajtimi i temës së gruas është shumë i ndryshëm nga trajtimi i temës së gruas në letërsinë ballkanase. Poezia ballkanase  e ka shpesh një theks më të madh në figurën e nënës, traditën dhe lidhjet familjare, duke përqafuar edhe kompleksitetet e identitetit kulturor dhe historik. Këto ndryshime reflektojnë ndikimin e kontekstit kulturor dhe social në mënyrën e shprehjes poetike të temës së gruas, ku ndër vite, shpirti i saj është shprehur në mënyra të ndryshme, por gjithnjë me një theks të fuqishëm në fuqinë dhe rezistencën e figurës femërore.

Poezia e Marsela Nenit është një reflektim i thellë i ndryshimeve shoqërore dhe kulturore për rolin e gruas. Ajo sjell një portret të ri të gruas moderne, e cila është e pavarur, e fuqishme dhe e lirë nga kompleksitetet e së shkuarës.

Çështja e gjinisë dhe seksualiteti përbëjnë një bosht dominues të përmbajtjes  dhe të stilit në poezinë bashkëkohore,ku gruaja paraqitet si trup ,si dhimbje si traumë.

  Nëna më thotë Gruaja vdes më këmbë.M.Neni

Poezia e saj është e mbushur me imazhe të fuqishme si qielli, re, ujvarë, buzë, univers, që shërbejnë për të krijuar një atmosferë të ndjeshme dhe magjike. Përdorimi i figurave mitologjike dhe letrare si Dantja, Romeo dhe Zhuljeta, Homeri, Penelopa, Don Kishoti, dhe Maria, i jep poezisë një dimension universal dhe epik, duke lidhur dashurinë personale me atë të miteve dhe legjendave.

Kjo poezi është unike për mënyrën se si bashkon elemente mitologjike dhe letrare me ndjenjat e përditshme të dashurisë. Poezi e Marsela Nenit  është një thirrje për të qenë të lirë në dashuri, për të ndjerë dhe për të dashuruar pa kufizime, me ideale të larta për dashurinë dhe jetën.

6.Nantë herë grue jam qindra vjet shtatzanë me nji varg

7. Nantë herë grue  si një zambak uji  që reziston e rritet në errësirë ,në lagështirë

8.Nantë herë grue  netëve për një mashkull petalet kruspull krejt i mbledh

9.Nantë herë grue Mari .e mjera ti.Veç shpirti më nusëron i virgjën, në dashtë, le të  të lindet një varg – fëmi.

Teuta Sadiku