Stani më i ri
Tregim nga Fatmir Terziu
Ai tashmë e dinte rezultatin e tij. Pas shumë vitesh e kishte ballafaquar stanin e tij të aprovuar nga larg. Në të folmet e tij prezantuese kishte përmendur të gjithë banorët dhe banoret e stanit, por vetëm një syresh e mbante nën sqetull, sikurse i thonë nga anët tona.
-Kush banor të jetë ai? Ishin shtuar kurreshtjet ministaneve.
Por përgjigja ishte më e thellë se një përgjigje e drejtëpërdrejtë. Edhe stafi i stanit të madh ishte në një thellësi të pambarueshme kurreshtjesh, e kishte veten aty ku mbytej enigma në pusin e vetë enigmës. Ai, si gjithnjë u ngrit dhe u shtrëngua mirë në tërësinë e gjerësinë e veshjes dhe foli.
Siç e kuptoj, ju nuk jeni të interesuar vetëm për atë që e mbaj nën sqetull, por për gjithçka që ndodhi rreth tij. Mund t'ju them pse e mbaj sekret. Shpesh atë dhe të gjithë sojet e tij i krahasoj me njerëzit. Kam folur shumë për këtë. Tek njerëzit e ndryshëm. E kështu e papritur. Thashë kështu se nuk u besoja syve.
-Njëri prej tyre duhet të të ketë dërguar tek unë. Kështu i thashë në të timen. Dhe ti erdhe. Ata hapën sytë. Askush nuk bindej në vetvete. Dilema zgjatej e bëhej tërkuzë. Ai nënqeshte me tërë atë kualifikim të madh e të huaj për nënqeshje. E po, mirë, do t'ju them.
E kam vënë re shumë kohë më parë - shumë njerëz kërkojnë të njohin një person të madh, dhe pastaj mburren: na, a e shihni me kë kam ngrënë dhe pirë dje!
Gjithmonë kam parë ambicie dhe interesa personale në këtë gjetje. Dhe gjithmonë kam qëndruar larg njerëzve të mëdhenj. Nuk kam qenë kurrë në marrëdhënie të ngushta me atë. Por dyzet vjet më parë më ndodhi të kaloja një muaj, apo më shumë me të. Në atë kohë unë isha njëzet vjeç dhe e pashë për herë të parë kur isha dymbëdhjetë. Jo, jo se e pashë, por ai jetonte në shtëpinë tonë. Pastaj familja jonë ishte shpërngulur në Fermë, në qytetin e Plastmasit dhe Ai kishte ardhur për të vizituar ngjarjen më të madhe të kohës, fillimin e rrotullamës së madhe të Plastmasit. Ai kaloi dy javë në atë grumbullim dijetarësh. E mbaja mend mirë. Kur e pashë për herë të dytë tetë vjet më vonë, e njoha menjëherë. As që më duhej të kujtoja. Më dukej se edhe ai më njohu dhe çfarë ndryshimi ka midis një djali dymbëdhjetë vjeç dhe një djali njëzet vjeç! Unë kisha ndryshuar shumë dhe ai ndoshta nuk mund ta kuptonte menjëherë se kush isha dhe nuk kishte asnjë arsye që unë të prezantohesha me të. Për hir të qiellit, mos e mendoni këtë nga maturia. Pra, është një mburrje? Jo. Është e rrezikshme ta njohësh, do të thonë se po e ndihmon. Asgjë e tillë! Po të isha kaq i poshtër... atëherë do të kisha bërë ndonjë gjë për kapjen e Tij. Në atë kohë paguanin para të mëdha. Nëse do të doja, mund t'i kisha ato para. Por një gjë e tillë as që më ka shkuar në mendje. Dhe nuk doja të isha i pari që do të zbuloja veten, sepse nuk më pëlqejnë njerëzit që e bëjnë këtë. Ata janë kërkues të emrit dhe famës. Dikush i quan aventurierë. Unë e konsideroj dinjitetin më të madh të njeriut aftësinë e tij për të respektuar njerëzit. Këtë më kanë mësuar që kur kam qenë fëmijë. Atëherë e mësova pse i thërrisnin Kauçuku, siç e kuptoni, ishte pak me interes për mua zbërthimi i asaj që i ngjizej emrit të tij. Unë do të tregoj vetëm për atë që kam parë me sytë e mi. Dhe meqë ra fjala, më besoni, ai nuk tregoi asgjë të veçantë. Ndoshta nuk do të jeni të interesuar, por nëse dëshironi, dëgjoni.
Mbiemri ynë është Mijori. Tingëllon si diçka e vogël që del e merr frymë nga përroi, zalli, lumi, apo ndonjë ujësi tjetër, se që thua ti, ne jemi larg nga Deti, madje dhe atë pellgun e madh e kanë vetëm sytë tanë. Në fakt, asnjë nga familja jonë nuk e di se nga jemi. Ndoshta paraardhësit e mi u shpërngulën nga fundësia e tejme e ujënajës shumë kohë më parë. Njerëzit me të njëjtin mbiemër dhe të afërmit tanë të largët jetojnë edhe sot e kësaj dite në qytetet bregdetare. Kanë ngecur aty. Babai im, pasi kishte shkuar në Fermë, mori një grua nga një familje që mblidhnin thupra dhe kallama. Dhe fakti që të gjithë tanët jetojnë në qytetet bregdetare lidhet me zanatin tonë stërgjyshor. Ka familje që brez pas brezi bëjnë ilaçe, pomada dhe lloj-lloj eliksire... Edhe ne. Por ne nuk bëjmë ilaçe, por rritim minjtë, dhe jo vetëm kaq minjtë minjngrënës. Ata quhen edhe vetëngrënës. A e dini se çfarë lloj zanati është ky? Në kohët e vjetra, anijet ishin bërë tërësisht prej druri. Prandaj, brejtësit shkaktuan dëme të tmerrshme në ngarkesë dhe tek vetë anijet. Por nëse një ngrënës i miut lëshohet në anije, ai do të fillojë të zhdukë brejtësit, edhe nëse ka mijëra të tillë. Dhe ata që arrijnë të heqin qafe lëkurën do të hidhen vetë, do të rrëshqasin nga dërrasa në ujë. Një mi i tillë ishte shumë i shtrenjtë, për një ngrënës të minjve ata paguanin pesëdhjetë e gjashtëdhjetë lira turke të asaj kohe, flori. Sekretin e mbarështimit të tyre e dinte vetëm lloji ynë, askush tjetër nuk e dinte. Ndoshta i detyrohem zanatit të stërgjyshërve, që kur fillova të studioja fermologjinë, dhe stanologjinë e kësaj kohe, ndaj zgjodha të shkoj në degën asimetrike të perceptimit me laps, bojë e gjithëgjendje të asaj që ata andej matanë, frymëzuesit e mi i quajnë kolorite.
Fillimisht do t'ju tregoj për tymtaret dhe më pas do të flas se si u njoha me eksperimentuesit e staneve. Një nga anëtarët e grupit tonë, aty ku unë isha si i seleksionuar me urdhër nga përtej ujërave u dërgua në shkollën tymtare. Ai studioi dhe lundroi për tridhjetë vjet si tymtar anijesh. Ai nuk kishte as grua e as fëmijë. Ai trajtohej si një djegalog i vërtetë. Dhe më e rëndësishmja, në vendet e Lindjes ai ishte njohur me djegjen e lashtë, trajtohej sipas metodave të saj dhe e bënte atë në mënyrë të shkëlqyer. Pas shumë vitesh, pasi u lodh duke bredhur nëpër ujëra, ndërtoi një shtëpi dhe filloi të ndërtonte tymtare përsëri, tashmë në tokë. Në një kohë të shkurtër ai fitoi një reputacion si një tymtar i mirë. I vinin njerëz nga kudo, me lloj-lloj lutjesh për tymtarë në banesat e reja dhe nga më të paparat projekte, që kërkonin forma dhe arkitektura të botës më të përparuar ... Gjërat shkuan aq mirë sa iu desh të hapte një këshillim tymtar të përhershëm. Dhe ai rregulloi në vilën e tij një tymtari të vogël për dhjetë persona. Ai i priti ata që vinin, i trajtoi ata që ishin të dëshpëruar për një tymtare moderne dhe jo vetëm kaq. Kishte edhe një rregulltar ndryshe, ishte shumë i vjetër, e thërrisnin Dimia. Vetëm ai po e ndihmonte. Dimia ishte një njeri punëtor. Ai nuk e dinte se çfarë ishte gjumi dhe pushimi. Të gjithë të interesuarit, i trajtonte mirë, madje i mbante me të ngrëna e të pira deri sa u bëhej projekti për tymtaren që dëshironin. Dhe pagesa shkonte në kanalin e saj. Një ditë i erdhi një kërkestar ndryshe, dhe duke e parë se ishte i varfër, nuk i mori asnjë qindarkë. Ndërsa ia punonte projektin e tymtares, e shihte me një kënd të virgjër të syrit dhe nënqeshte. Dreq, o punë tha fukarai. Ndoshta po më kopjon mua si tymtare?!
Kaluan edhe tre-katër orë të tjera. Gjithçka po shkonte habitshëm. Në një moment lapsi u ndal. Ngriti kokën dhe i zgjati atë që kishte projektuar. Ishte një gardh i madh. Kunja. Tela. Gjerë e gjatë. Asnjë ide për një tymtare. Diku tek një pikë e madhe e zezë. Pastaj rreth e rrotull disa të tjera më të vogla. I varfëri ngriti supet. Iu duk se po e fuste me zorr kokën e tij mes supeve të tij, si një kungull në ndonjë thes. Ai e ndoqi me atë virgjërinë e syrit. U ngrit në këmbë dhe … Foli thua? Sipas tij po fliste…
Ja këtu është Lukunia. Po han mish me fasule. Këtu në këtë pikë është Melankolia. Zullumria ia mori byrekun nga dora këtij tutkunit. Ky rrumbullaku pret një copë mish çdo mëngjes. Ky këtu kërcen. Ky hidhet. Ky brohoret. Ndaj edhe ky këtu, që e sheh në këtë pikë kërceu dhe shkeli me këmbë sa mundi disa pikëza të tjera. E pashë vetë me sytë e mi, dhe sa e shikova m'u krijua përshtypja se po përpiqej të pështynte gjithçka që merrte sa më shpejt që të ishte e mundur. Ky tjetri u ngrit nga kjo zallamahi, vetëm pak i çalë. Me këtë ide ndërtova këtë stan.
-Stan?! – pyeti dhe u habit i varfëri.
-Mos u habit, se me këtë stan ti vetë do të hysh së shpejti në kualifikimin për tymtare.
-Po mirë atëherë çfarë stani është ky?
-Stan i paparë, stan me minj. Me këta minj do të krijojmë Stanin tonë të ri. Dhe pastaj…
-Çfarë pastaj?
-Pastaj ja si ata të Tjerët. E shikon ata presin me gojën hapur. Janë në pritje pas tërë asaj tallavaje të madhe që i dhamë modelin më të mirë të gjithë staneve.
Kështu kalonin minutat, më pas orët, gjatë të cilave asnjë nga të pagojët nuk fliste, sikur të kishin marrë një betim për heshtje.
Një natë në orën tre thirri Tymtarin e kualifikuar në dhomën e tij të projekteve:
-I varfri, ndezi llambën!
-Ai u habit menjëherë!
-Cili bir kurve e nxori?
-Vetëm për të zbuluar!
-Ndizni llambën menjëherë!
-Çfarë nuk shkon? Çfarë po bërtisnit në mes të natës? Çfarë ju kafshoi? – pyeti i varfëri.
-Ndizni llambën, ndizni, mos u varni, - bërtiti ai. — Ndalo, Tymtar, hajduti i ditës, o i poshtër! Ah, tani nuk do të më ikësh. Mos u shqetëso, nuk do të ikësh!
Në dhomën e projekteve tymtare po ndodhte tmerri. Ata po rregjistroheshin nga një kamera që i përkiste një televizioni të huaj.
Edhe spe e shihnin kameran, askush nuk e besonte se ata u përleshën dhe shtynë njëri-tjetrin.
-Nu ka mundësi. Pëshpërisnin të gjithë. Ose më saktë u dukej se po pëshpërisnin.
Ai, dhe vetëm ai, po nënqeshte. Ja dhe projekti e dha rezulattin e vetë. Stani është gati. Tymtarja e meriton të jetë në këtë projekt. I bëra ashtu sikur desha.
Ata do të përpëliten dhe do të hanë njëri-tjetrin.
-A do të rrimë duarkryq?
-Po, derisa të dimë se çfarë të bëjmë.
-Nuk do ta dimë kurrë, - tha ai dhe vendosi projektin në tryezë.
Ishte mesditë kur tufa-tufa zbritën për festën e madhe të inaugurimit zyrtar të stanit më të ri. Çanta, tufa, thasë... Disa u mbushën me dhe, të tjera me hi... Kështu përfundoi kjo tallava histori.
