Sakip Cami: Organizator dhe financues i Kongresit të Dibrës, korrik 1909

Nga Sakip  Cami

Ismail Pashë Saraci (Dibra) u lind në Dibër të Madhe në vitin 1853. [1] Sipas një interviste të regjizorit dhe gazetarit Aqif Ademi marrë pasardhësit Isuf Munir Saraci  del se Ismaili  ishte i datlindjes 1930 dhe ka kryer shërbimin ushtarak si jenicer në Kavalla së bashku me Mehmet Aliun nga Zemblaku i Korcës. Me urdhër të Sulltanit,  Mehmet  Aliu dhe Ismail Saraci dërgohen në Egjypt për të shtypur lëvizjen e mamlukëve. Dhe pas kësaj lufte sic dihet Mehmet Aliu bëhet Guvernator dhe Mbret i Egjyptit , ndërsa Ismaili ngjit shkallët e karrierës ushtarake derisa mori gradën e Gjeneralit (Pashait).  Pas kthimit nga Egjypti në vitin 1895 Ismail pashë Saraci vendoset në Stamboll. Fëmijët i dërgon për studime në Zvicër.

Ismail  Pashë  Saraçi  (Dibra) (1853 – 1909)

Kur u hap Klubi “Bashkimi” në Stamboll  në vitin 1908 ai ishtë ndër të parët  që u bë anëtar i këtij klubi dhe ndihmoi moralisht dhe financiarisht duke i dhuruar Klubit Patriotik të shqiptarëve 1000 (një mijë ) lira turke.

Mbas shpalljes së kushtetutës osmane ai qe zgjedhur deputet i Dibrës në Parlamentin osman. Kthehet në Dibër dhe bëhet kryetar qyteti dhe deputet. Në Bashki largoi nëpunësit oamanë dhe vendosi nëpunësit shqiptarë që flisnin dhe shkruanin shqip. Në xhami dha urdhër të predikohet në gjuhën shqipe. Ishte i mendimit që Dibra të jetë kryeqendra e shqiptarëve për vetë pozicionin gjeopolitik.

Familja e tij e kishte  realizuar  pasurinë në Stamboll dhe më pas Ismaili ndërton në Dibër shtëpinë e tij të madhe, shtëpi ku u mblodh Kongresi i Dibrës, 1909.

Ismail Pashë Saraçi  në pritje të kongresmenëve

Atë ditë që filloi kuvendi, Ismaili  vdiq. I biri Fuati së bashku me krerët e tjerë dibranë u muarën me organizmin e Kongresit të Dibrës. [2] Ismaili dhe i biri, Fuati ishin mikpritës dhe financues  të Kongresit.

(Foto historike të Kongresit të Dibrës nga Vëllezërit Manaqi 1909)

I biri Fuat Dibra financoi edhe delegacionin shqiptar në Konferencën e paqes në Paris. Kjo familje dibrane shkriu gjithë pasurinë e saj për cështjen kombëtare.

Pritja e delegatëve të Kongresit, 1909,   me muzikë,  aty është edhe  Ismail Pasha

Koleksionin  e fotografive të Vëllezërve Manaqi, e  sjell  piktori Dritan Bocku, nga Dibra.

Në sfond shtëpia e Ismail Pashës

[1] Haki Stërmilli, “Dibra në prag të historisë” faqe 224

[2] Sakip Cami “Dibra, ngjarje dhe luftëtarë” 2022