Sakip Cami: Fuat bej Dibra (Saraçi) ...

Fuat  Bej Dibra (Saraçi) 1886 – 1944

Atdhetari që vuri të gjithë pasurinë e tij për cështjen shqiptare

Nga Sakip  Cami

Fuat bej Dibra , i biri i Ismail  pashë  Saraçit nga Dibra e Madhe u lind  më 26 shkurt  1886 në një familje shumë të pasur. Fuati ndoqi liceun dhe shkollën tregtare të Selanikut. Familja e tij e kishte  realizuar  pasurinë në Stamboll dhe më pas Ismaili ndërton në Dibër shtëpinë e tij të madhe, shtëpi ku u mblodh Kongresi i Dibrës, 1909. Atë ditë që filloi kuvendi, Ismaili  vdiq. I biri Fuati së bashku me krerët e tjerë dibranë u muarën me organizmin e Kongresit të Dibrës. [1] Ismaili dhe i biri, Fuati ishin mikpritës dhe financues  të Kongresit.

Nuk duhet harruar  ndihma e madhe financiare që ka dhënë atdhetari i palodhshëm Fuad Dibra, i cili vullnetarisht, i kishte dhënë Ismail Qemalit mbi 30 mijë napolona floriri, që të operonte nëpër oborret diplomatike të Evropës. Ky atdhetar i madh, i paguante edhe gazetat që botonin artikuj në dobi të çështjes sonë kombëtare.

Në vitin 1919 Fuat  Dibra dhuroi 500 mijë franga ari  për cështjen shqiptare duke mbajtur me shpenzimet e tij, delegacionin e qeverisë së Kongresit të Durrësit, ndërsa vetë, ai ishte anëtar i Delegacionit  përfaqësues  të  kolonisë së Stambollit, kryesuar nga Halil pashë Alizoti, shoqëruar nga Sulejman Bej Delvina, Jul Bonati dhe Mihal Shani.

Fuat Dibra ka bashkëpunuar ngushtë  pos Ismail Qemalit  edhe me Dervish Himën, Ibrahim Temon, Rexhep Mitrovicën, Bedri Pejanin, Lef  Nosin, Mit’hat Frashërin dhe Shefqet Shkupin.

Mit’hat Frashëri  u pengua të shkonte në Paris dhe ne si komitet[2], për oportunizëm politik ndaj Italisë, me anë të gjeneralit Filips (anglez, komandant i trupave ndërkombëtare në Shkodër 1913-1914), mundëm t’i nxirrnim pasaportën dhe të dërgonim në Paris, si përfaqësues të Qeverisë së Durrësit, Monsinjor Luigj Bumçin, At Gjergj Fishtën e Luigj Gurakuqin. Këta kanë shkuar në Paris rreth muajit maj 1919. Nikoll Ivanaj shkoi si individ, e atje bashkëpunoi me grupin e  “Krahut Kombëtar” i përkrahur ekonomikisht nga Fuat Dibra.[3] Ne të komitetit, korrespondencën me shokët që kishin shkuar në Konferencën e Paqes në Paris, e bënim nëpërmjet gjeneralit Filips, për mos me qenë të kontrolluar nga italianët e serbët. Në këtë drejtim gjenerali Filips na ndihmoi shumë. Dhe, pikërisht për këtë përkrahje, Fuat Dibra i bëri një dhuratë prej 10 mijë korona sermi në Paris. Të njëjtë shumë, 10 mijë korona sermi, ia dhuroi edhe komitetit tonë me anë të Hasan Bekteshit.[4]

Pushtimi italian Fuat Dibrën e gjeti në Tiranë në vitin 1939. Më 1940 merr pjesë në Komisionin për Rivendikimet Shqiptare, të kryesuar nga Xhemil Dino, Fejzi bej Alizoti, Dhimitër Berati dhe Tahir Shtylla.

www.fjalaelire.com

Ka qenë pjesë e Komitetit të Rivendikimeve në ish-Vilajetin e Kosovës (Komiteti i Kosovës) me Rexhep Mitrovicën, Jashar Erebarën, Qazim Begollin, Ahmet Gashin, Tafil Boletinin, Asim Jakovën, Bedri Pejanin, Ismet Kryeziun, Ndoc Sheldinë, Dom Gjon Bisakun, Avni Gjilanin e Hasan Dostin - kryesuar nga Mustafa Kruja.

 U emërua ministër i Ekonomisë Kombëtare në qeverinë Kruja, ku do jepte dorëheqjen me 12 janar 1942 i zëvendësuar nga Kostandin Kote.

Ka luajtur një rol tejet pozitiv, me rastin e bashkimit kombëtar në tokat e liruara nga Tetova, Struga deri në Dibër.Kuvendi Kombëtar  i Shqipërisë më 25 tetor 1943 e zgjodhi anëtar të Këshillit të Naltë si mysliman sunni. Ky kuvend  shpalli “Këshillin e Lartë të Regjencës” të përbërë nga Mehdi Frashëri, Fuat Dibra, At Anton Harapi dhe Lef Nosi dhe më 5 nëntor 1943, Regjenca  emëroi qeverinë me Kryeministër  Rexhep Mitrovicën, të cilit iu besua edhe detyra e Ministrit të Kulturës Popullore. Përbërja e Regjencës ishte me pjesëmarrjen e katër përfaqësuesve të komuniteteve fetare, Bektashi, myslimanë, katolikë dhe ortodoksë. Fuati përfaqësonte myslimanët sunitë. Kjo zgjedhje bëhej nën urdhërat dhe mbikqyrjen e gjermanëve, që hynë në Shqipëri pas kapitullimit të Italisë fashiste. Fuati e pranoi këtë detyrë jo për t’u shërbyer gjermanëve, por për t’i shërbyer vendit të tij, që shqiptarët të kishin më pak shtypje nën pushtim.

I sëmurë, ndërroi jetë më 22 shkurt në Tiranë  më 1944. Në pozitën e tij në Këshillin e Naltë u zëvendësua nga Cafo beg Ulqini.Ka qenë një ndër nismëtarët dhe themelues i Ballit Kombëtar, sëbashku me  Mithat Frashërin, Hasan Dostin, Faik Qukun, Thoma Orollogain, u angazhua në Platformën Kombëtare, sëbashku me Xhafer Devën dhe Rexhep Mitrovicën.

 Vdiq në Tiranë pas një sëmundje të rëndë për një muaj ditë. Fjalët e fundit që i tha para mjekut: “Unë nuk ndalem doktor, edhe pse jam i sëmurë,  në shpirt e kam Shqipërinë Etnike”.[5] Ky kolos i mbylli sytë më 22 shkurt 1944, Qeveria e bashkuar shqiptare. Shpalli  ditë ditë zie në tërë Shqipërinë nga 22 shkurt deri më 29 shkurt 1944. Me këtë rast edhe Kryetari Komunës së Tetovës, shpalli tri ditë Zi, për këtë atdhetar të madh të Shqipërisë  Etnike, i cili, shkriu tërë  pasurinë e tij për ta bërë Shqipërinë.

Pranimi i detyrës  së anëtarit të Regjencës  Shqiptare  nga Fuati është trumpetuar nga pushteti komunist i pas vitit 1945 si shëbim ndaj pushtuesit, por në fakt Fuati jovetëm për arsye shëndetsore, por edhe për faktin se nuk ishte dakord me mënyrën e qeverisjes nga ana shqiptare dha dorëheqjen dhe u zëvendësua nga Cafo Beg Ulqini. Historiani Kristo Frashëri ka deklaruar se kjo nuk e zbeh figurën atdhetare të Fuat Dibrës. Ai ka qenë dhe mbetet atdhetari që shkriu pasurinë e tij për Atdheun dhe për cështjen kombëtare.

Nuk duhet ngatërruar me Kolonelin Fuat Dibra që ka vepruar kryesisht në Kosovë dhe pas vitit 1943.

[1] Sakip Cami “Dibra, ngjarje dhe luftëtarë” 2022

[2] Kujtimet e Hamid Gjylbegut , pergatitur nga Shefqet Deliallisi

[3] Kujtimet e Hamid Gjylbegut , pergatitur nga Shefqet Deliallisi

[4] Kujtimet e Hamid Gjylbegut , pergatitur nga Shefqet Deliallisi

[5] Prof.Dr. Vebi Xhemaili- Tetovë, 22..02.2022, shkrim për Fuat Bej Dibrën