Sadet Dauti: Dibra – Treva ku Tradita, Nderi dhe Mikpritja janë Ligj i Pashkruar

Dibra – Treva ku Tradita, Nderi dhe Mikpritja janë Ligj i Pashkruar.

Dibra, një nga krahinat më karakteristike të Shqipërisë verilindore, nuk njihet vetëm për bukuritë natyrore dhe historinë e lavdishme, por mbi të gjitha për thesarin shpirtëror që mbart – traditat familjare, respektin e ndërsjellë dhe mikpritjen e rrallë, që janë bërë pjesë e identitetit dibran brez pas brezi.

Tradita – Guri i themelit i shoqërisë dibrane.

Në Dibrër, tradita nuk është thjesht kujtim, por një mënyrë jetese. Çdo zakon, çdo rregull familjar, çdo festë apo ceremoni është e mbështjellë me domethënie, me një ndjeshmëri të thellë për ruajtjen e identitetit.

Familja dibrane është historikisht e madhe, me disa breza nën një çati, ku secili anëtar kishte rolin dhe vendin e vet të qartë.

Pleqtë ishin udhërrëfyes të urtësisë, burrat mbartës të përgjegjësisë, gratë shtylla të shtëpisë dhe fëmijët trashëgimtarët e vlerave.

Dasmat, lindjet, vdekjet, bajramet, festat e bukës, janë ngjarje të shenjta që shoqërohen me rituale të trashëguara me përpikëri.

Asgjë nuk bëhet rastësisht. Kudo ndjehet një frymë solemniteti dhe nderimi për të kaluarën, për rrënjët, për të parët tanë.

Respekti – Baza e harmonisë dhe autoritetit moral.

Në Dibrër, respekti është më shumë se sjellje – është detyrim moral.

Nuk është i shkruar në ligje, por i gdhendur në ndërgjegje.

Respektohet i moshuari, i urti, i dituri, mësuesi, miku, por mbi të gjitha respektohet fjala dhe besa.

Besa dibrane është e njohur në të gjithë Shqipërinë.

Është fjalë nderi që nuk thyhet, as kur është në kundërshtim me interesin vetjak. Një burrë që jep besën në Dibër, njihet si njeri i denjë, i besueshëm.

Edhe në konfliktet më të ashpra, ka ekzistuar vendi i pajtimit, fjala e pleqve, urtsia që shuan gjakun dhe sjell paqe.

Respekti ndaj gruas dhe nënës është një tjetër element i fortë.

Ndonëse në të kaluarën roli i saj ishte më shumë brenda shtëpisë, gruaja dibrane ka qenë gjithmonë e fortë, punëtore dhe e respektuar si themel i familjes.

Mikpritja – Shpirt i shtëpisë dibrane.

Mikpritja në Dibrër është e shenjtë. Nuk pyetet kush vjen, nga vjen apo pse vjen. Mysafiri është bekim.

Shtëpia hapet pa hezitim, tryeza shtrohet me gjithçka që ka, edhe nëse pak ka mbetur. Dibrani jep nga goja e vet për ta nderuar mikun.

Shprehja "Mysafiri është i Zotit" nuk është metaforë, por bindje e thellë.

Nuk janë të rralla rastet kur dibranët kanë strehuar të huaj, të përndjekur, udhëtarë pa emër, vetëm sepse është turp të lësh dikë pa bukë e pa strehë. Kjo mikpritje nuk lidhet me pasurinë, por me zemrën.

Dibra sot – Tradita që përshtatet me kohën.

Sot, Dibra përballet me sfida të reja: largimi i të rinjve, ndikimi i teknologjisë, ndryshimi i rolit familjar.

Megjithatë, shumë nga vlerat themelore vijojnë të ruhen me krenari.

Edukimi i fëmijëve me frymën e dashurisë për vendin, për familjen, për gjuhën dhe zakonet, është mënyra më e mirë për të mbajtur gjallë këtë trashëgimi të çmuar.

Brezi i ri i Dibrës ka përgjegjësinë jo vetëm të kujtojë, por edhe të përshtatë me dinjitet.

Të ruajë thelbin, por t’i japë formë të re. Tradita nuk duhet të jetë pengesë, por udhërrëfyes.

Përfundimi:

Dibra është një pasuri kombëtare e shpirtit shqiptar.

Me traditat e saj të pasura, me respektin e rrënjosur dhe mikpritjen fisnike, ajo na mëson se njeriu nuk bëhet i madh nga pasuria, por nga vlerat që mbart.

Në një botë që ndryshon me shpejtësi, Dibra është kujtesë e fortë se rrënjët nuk duhet t’i harrojmë kurrë.