Ramazan HUSHI: Statuja antike
- Prof Dr Fatmir Terziu
- May 20
- 8 min read
Tregim
------------------------
Vetëm një herë e kam parë atë grua në jetën time. Por them se nuk mundem ta harroj kurrë fytyrën e saj. Ajo fytyrë më kujtonte portretet e Da Vinçit, Botiçelit,Tizianit, Rafaelos, Rembrandit, Modiglianit apo dhe të Rubensit, në të cilët vërtet ata na japin fytyra të bukura, sensuale, porse në sytë e tyre nuk është e vështirë të lexosh një lloj trishtimi të padeshifrueshëm, të cilin madje vetëm pak femra mund ta kuptojnë.
E gjitha kjo më ka ndodhur para nëntë a dhjetë vjetësh në Tiranë. Më saktë, në Tiranën e Re, ku po prisja,ulur në një lokal të bukur, një mikun tim të vjetër. Nuk po i ndiqja minutat, që më dukej sikur fluturonin në atë mizëri e gjallëri njerëzish, të cilët derdheshin si lumë në rrugën e ngushtë, ku në të majtë ndodhet gjimnazi i njohur “Petro Nini Luarasi”, kurse në fund të saj shfaqet jo vetëm bukuria e Liqenit artificial, por dhe ajo e ndërtesave moderne që ngrihen mbi kurrizet e kodrinave andej rrotull. Në fakt ajo rrugë nuk mund të quhet bulevard, sepse është e shkurtër, tepër e ngushtë, por plot me lokale shërbimi e agëtimi. Në këtë lagje mund të shohësh që banojnë edhe disa politikanë, ish-qeveritarë, deputetë, biznesmenë të njohur e të panjohur, por edhe isha, pra vendbanim i disa vipave të kryeqytetit. Kurse, në fund, nga e djathta, ndodhet Universiteti privat “Marin Barleti” dhe disa institucione të tjera.
Shkoj shumë rrallë në atë anë të lakmueshme të kryeqytetit tonë, që vërtet është e bukur, e mbipopulluar, që i ofron kujtdo ngrohësi, por edhe një farë ndrojtjeje, njëkohësisht.Kur isha student, shkonim me shokë shpesh asaj rruge, kuptohet, gocat e “Petro Ninit..” e, kur ktheheshim të lodhur në konvikt të flinim, shihnim ëndrra të bukura, që gjithsesi, nuk na e prishnin gjumin, por na e ëmbëlsonin…
Ishte vjeshtë, gjethet, të pafuqishme, binin pa pushim kudo nga pemët e të ngjallnin trishtim. Meqenëse miku im po vonohej, pagova kafen e u ngrita të bëja disa ecejake nëpër trotuarin e ngushtë, përplot me kalimtarë, që venin e vinin të nxituar. Vjeshtë e tretë vërtet, koha kishte freskuar, por njerëzit vu, sikur të ishte ende stina e verës.Sidomos djemtë e vajzat vazhdonin të mbanin nëpër trup veshje të holla.Po ecja ashtu kot, i qetë, duke shijuar me të gjitha shqisat atë tabllo të bukur vjeshte, me mendjen s’di se ku, kur ndjeva që krahu im i majtë u cik lehtas me krahun e dikujt tjetër, që kishte ardhë përballë meje. Disi i hutuar, ktheva kokën nga ajo anë dhe pashë një grua, e cila gjithashtu qe ndalur e po shikonte prapa, nga unë. Kishte shtat të lartë, të drejtë e të hijshëm, veshur e gjitha në të zeza, por me shije. Të dy, gati në një kohë, i kërkuam falje njëri-tjetrit, por në fakt unë u ndjeva fajtor, sepse kisha ecur ashtu, si hutaq. Pastaj ajo vijoi të ecte kokulur, kurse unë nuk po kujtohesha të bëja si ajo. Shikoja pamjen e hijshme të shtatit të saj nga prapa. Më erdhi inat me veten, si nuk e pashë me vëmendje në fytyrë, por më tepër, u ndjeva keq, kur mendova që ajo grua me të zeza mund të kishte menduar që e kisha bërë me dashje, me qëllim të keq atë cikje krahësh me të. Por çuditërisht më erdhi inat me veten edhe sepse nuk po arrija të kujtoja asnjë tipar nga fytyra e saj; ishim kryqëzuar me të në një trotuar të ngushtë, si të ishte jo në mes të ditës, por në një natë të errët, pa drita! Trupi nga prapa i dukej edhe më i hijshëm, veshur me shije të hollë në të zeza, ku asgjë nuk mund të quhej e tepërt, këpucë me taka të ulta, ngjyrë kafe të errët. Ashtu nga prapa, të jepte përshtypjen sikur ishte më e re në moshë. Ah, flokët, harrova flokët e saj të prerë shkurt, flokë të bukur dredha-dredha, por në kontrast me veshjen, ata ishin krejt të bardhë, sikur kishte ecur nëpër borë e ajo masë e bardhë, e ftohtë, ia kishte mbuluar kokën. Po gjykoja me vete që mund të ishte në moshë rreth pesëdhjetëvjeçare, ndofta edhe më shumë. Pastaj pata kohë të hamendësoja për arësyet e asaj paraqitjeje: ose duhej të ishte ndonjë grua beqare e hershme, maniake për paraqitjen e jashtme, ose po mbante zi për vdekjen e ndonjë njeriu shumë të afërt. Qortova veten si një fetar i përkushtuar, që, duke menduar ashtu, kisha bërë një mëkat!
Çapisja nëpër trotuarin e ngushtë, duke u munduar të ndieja në ato çaste praninë e vetes time, hapat që bëja, fëshfërimën e shurdhët të krahëve të mi, madje edhe frymëmarrjen time. Në kësi rastesh seç provoj një ndjesi të këndshme, një oazë qetësie, sepse e shkëpus vëmendjen nga shumë gjëra që nuk dëshiroja t’i kujtoja aty, sidomos situatën e vështirë ekonomiko-politike në vend. Të njëjtin efekt më bënte edhe vjeshta, e cila ishte e pranishme kudo në atë rrugë, plot lëvizje njerëzish e makinash, mbuluar nga një qiell i kristaltë, me gjethet që binin e binin dëshpërimisht me lëkundje të nazike, si fluturza të verdha. Edhe stinës së dimrit, përgjatë atyre trotuareve te ngushtë, që tashmë po mbeteshin krejt pa gjethe, ato të rizgjonin diçka si një trishtim të largët, të mezidukshëm. Këta drurë dekorativë, ashtu të zhveshur nga gjethet, kanë diçka të ngjashme me njerëzit.Ca kanë trup të gjatë, ca të shkurtër, ca të shtrembër e ca të drejtë ca të shëndoshë e ca të dobët.Vetëm në vjeshtë e akoma më shumë në dimër ata drurë, krejt ta zhveshur lakuriq, duken si mos më keq me ato dallimet mes tyre, gjë që të ngjallte keqardhje, të çonte në përhumbje, në një lloj vetmie që të dëshpëronte. Dhe, tek po ecja në këtë gjendje marramendëse, me vjeshtën strukur brenda vetes, më doli para syve përsëri ajo gruaja me të zeza, me të cilën na ishin cikur krahët kalimthi. Dy gjëra më kishin mbetur në sy e në mendje nga ajo skenë, nga më të shkurtrat në botë, që kishte zgjatur sa një shkrepje e aparatit fotografik: trupi i saj i gjatë, i hijshëm, mbuluar në të zeza,beli pak i lakuar, si dhe flokët e thinjur, jo të ngjyrosura, por të thinjur dëshpërimisht dhe që i rrinin në kokë aq bukur, sa të bënin ta harroje hallin që mund t’i kishte rënë. Ashtu kot, po gjykoja me vete që njeriu nuk lind ashtu, flokëthinjur, por bëhet më pas i tillë dhe arësyet mund të jenë të ndryshme: ndonjë sëmundje gjenetike, e trashëguar, që mund të shfaqet në rrënjët e flokëve, nga pirja e duhanit me shumicë, kur prodhohet më pak sesa duhet pigmenti i melaminës, mungesa e vitaminës B-12, nga vuajtjet shpirtërore në përmasa të mëdha, nga streset e forta etj. Cilatdo qofshin arësyet, ajo grua mund të vepronte ashtu siç bëjnë nganjëherë disa femra apo edhe meshkuj, që i ngjyrosin flokët e tyre për të fshehur thinjat e parakohëshme. Por, gjykoja në tym unë, në rast se ajo grua do t’i ngjyroste flokët e saj, nuk do të dukej kurrë aq e bukur, sa ç’dukej ashtu flokëthinjur. Përsëri e qortova veten, nga që kështu po bija në mëkat me këto arësyetime mendjelehta. Duke notuar në këto mendime të turbullta, më kapën sytë shokun tim, i cili po ma bënte me dorë nga larg, si të më thoshte: “ah, më fal, e di se je mërzitur nga vonesa ime, por ashtu...” Kurse unë në të vërtetë nuk isha i mërzitur fare, sepse, siç duket, koha që prita aty më qe përzier me vjeshtën, me kujtimet e rinisë time, si dhe me ca mendime të çuditshme, në situata akoma më të çuditshme, siç ishte ajo me gruan misterioze veshur me të zeza. -Ishte një grua e çuditshme, enigmatike,- thashë dhe kisha përshtypjen që kisha folour me vete, por jo.
-Cila grua?- u bë kureshtar shoku im dhe, duke ecur të dy me çap të ngadaltë, i rrëfeva atj skenën që kisha përjetuar për disa sekonda me një grua që...pastaj që...
-Mos ishte një shtatlartë me një çantë të
bukur lustrafin në formë trapezi, në ngjyrë të zezë, ashtu si e gjithë veshja e saj? Tunda kokën në shenjë pohuese dhe përgjigjen ia dhashë po me pyetje:- Pse, e njeh ti atë grua? Më tha se e njihte si figurë, ashtu siç e njohin shumë njerëz aty në Tiranën e re. Pastaj më tregoi: -Ajo është një grua e hijshme, që të tërheq vëmendjen menjëherë me paraqitjen e saj të jashtme, me atë fytyrë të pastër, të bardhë, si të akullt, që të kujton statujat e antikitetit greko-romak. Mëkat që mbeti e ve në këtë moshë! Njerëzit thonë që burrë e grua, ata kanë qenë një çift i rrallë, që binin në sy menjëherë: të dy mjaft të pashëm, të veshur me sqimë, të sjellshëm dhe të dashuruar marrëzisht me njëri-tjetrin. Patën vetëm një vajzë, e cila mbaroi këtu Konservatorin për violinë.Më pas ajo u martua dhe bashkë me të shoqin fituan llotarinë e përvitshme dhe emigruan në Kanada. Largimi i vajzës në kontinentin e largët amerikan me sa u duk, krijoi një plagë shpirtërore të madhe për ata si prindër. Mirëpo ndodhi diçka...
Këtu shokut tim iu këput për një çast filli i rrëfimit, ai bëri një pauzë të shkurtër, e unë kot desha t’i bëja atë pyetjen mendjelehtë “A thua, ta ketë dashur vërtet aq shumë të shoqin, aq sa?...”, por ai mori frymë thellë, me gjithë krahërorin, shoqëruar me një rrudhje të dukshme të ballit. -Mos do të më thuash që?...- i thashë, si për ta nxitur rrëfimin e tij.
-...Deri këtu çdo gjë është e zakonshme në këtë ngjarje: vdes burri apo gruaja, njëri prej tyre mbetet i ve apo e ve, në moshë të re. Kemi dëgjuar për plot raste të tilla. Kështu ndodhi krejt papritur që burri i asaj gruaje vdiq papritur nga nja atak kardiak i fortë. Por a e di se ç’ka të jashtëzakonshme kjo ngjarje për të cilën po flasim? Natën që e mbajtën arkivolin në shtëpi, për ta varrosur të nesërmen, ajo grua çuditërisht nuk pranoi të kishte asnjë shoqëruese në dhomën e mortit. Sidoqë iu lutën nga të afërmit e vet e nga të burrit, ajo e kaloi gjithë kohën, deri në agim, e vetme, aty mbi trupin pa jetë të të shoqit. Kur zbardhi dita e re dhe gruaja e mbetur e ve tashmë, hapi derën e dhomës, njerëzit vunë re diçka të çuditshe, të pazakontë: ajo e kishte hequr mbulesën e zezë nga koka dhe kështu i la të gjithë aty të habitur, me flokët e saj të thinjur, të zbardhur krejt, si të mbuluar me fjolla bore. Sepse flokët e saj deri një ditë përpara, kishin qenë të zez krejt, si pendë korbit. A e merr vesh ti se çfarë ndodhi apo jo? Brenda pesë-gjashtë orëve, që ajo kishte ndenjur vetëm për vetëm, në një dhomë me burrin e vdekur, minutat ishin bërë muaj e vite dhe flokët e saj ishin thinjur krejt!
Përsëri ai e këputi fillin e rrëfimit dhe po më shikonte në sy. Edhe unë ia kisha ngulur sytë i hutuar e aty sikur po i shikoja të gjitha ato që më tregoi. Kurse morali i gjithë kësaj ngjarjeje të hidhur në dukje është i thjeshtë: ndodh që një gruaje t’i vdesë papritur burri, me të cilin ishin të dashuruar marrëzisht, kështu ajo mbetet e ve, krejt e vetme, me peshën e dhimbjes së papërballueshme në shpirt, me një zemër të thyer tashmë në dhjetra e qindra copëra! Zakonisht, nëpër bisedat tona jemi mësuar që në kësi rastesh të diskutojmë ashtu me mendjelehtësi e t’u qajmë hallin burrave, kur u vdesin gratë, duke gjykuar që kjo vdekje ata i rrënon krejtësisht, atyre u nxihet jeta, e lëshojnë veten, zënë e ushqehen keq, vishen pa kujdes, sëmuren për hiç gjë, ose jepen pas duhanit a pijeve alkolike, bëjnë jetë të çrregullt dhe kështu plaken shpejt. Kurse, në të kundërt, gjykojmë që gratë, kur u vdesin burrat, e kanë disi më të lehtë të jetojnë si gra të veja. Jo, jam i bindur që dashuria e gruas për burrin është shumë herë më e madhe, më e fuqishme, sepse ajo vetë është krijuar apo gatuar me dashurinë e dhimbjen.Gruaja është gjysmëperëndi, ajo krijon në barkun e saj një qenie tjetër të gjallë, një fëmijë. Në zemrën e femrës ka më shumë vend për dashuri e dhimbje, sesa kanë ujë detet. Thonë që çdo thinjë që del në flokët e njeriut është një shqetësim, një dhimbje. Unë e them me bindje të plotë, se, sikur thinjat e asaj gruaje që pashë atë ditë në Tiranë të mund të shndërroheshin të gjitha në shkronja, me to do të mund të shkruaja një roman voluminoz, për ta dëshmuar këtë.
Comments