Prof. Dr. Fejzulla BERISHA: PËRVJETORI I OPINIONIT TË GJYKATËS NDËRKOMBËTARE TË DREJTËSISË

PËRVJETORI I OPINIONIT

TË GJYKATËS

NDËRKOMBËTARE TË

DREJTËSISË MBI

KOSOVËN: KONSOLIDIMI I SHTETËSISË PËRMES SË DREJTËS NDËRKOMBËTARE DHE

DIPLOMACISË GLOBALE

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Washington DC

Kur drejtësia ndërkombëtare flet në favor të së drejtës historike dhe morale

Data 22 korrik 2010 shënon një ndër momentet më të rëndësishme në historinë e së drejtës publike ndërkombëtare dhe të marrëdhënieve ndërkombëtare moderne. Publikimi i Opinionit Këshillëdhënës nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) mbi përputhshmërinë e shpalljes së pavarësisë së Kosovës me të drejtën ndërkombëtare përbën një akt juridik të pashoq dhe një pikë kthese drejt konsolidimit të subjektivitetit shtetëror të Republikës së Kosovës.

Ky Opinion nuk përfaqësonte vetëm një përgjigje formale ndaj kërkesës së Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, por një konfirmim historik, juridik dhe politik i së drejtës së popujve për vetëvendosje, si dhe një referencë normative e pazëvendësueshme për shtetet në formim në sistemin ndërkombëtar.

I. Nga vuajtja te legjitimiteti: Shpallja e pavarësisë si rezultat i një procesi ndërkombëtarisht të mbikëqyrur

Shpallja e pavarësisë së Kosovës më 17 shkurt 2008 ishte kulmimi i një procesi të gjatë historik, juridik dhe diplomatik, i përbërë nga:

-shtypja sistematike nga regjimi serb, që arriti kulmin me spastrimin etnik në fundin e viteve 1990;

-shpërbërja e dhunshme e Jugosllavisë dhe dështimi i institucioneve ndërkombëtare për ta parandaluar gjenocidin;

-ndërhyrja e NATO-s në vitin 1999, si akt i jashtëzakonshëm i përgjegjësisë ndërkombëtare për të mbrojtur civilët (Responsibility to Protect - R2P);

-vendosja e administratës së OKB-së (UNMIK) dhe rikonfigurimi i realitetit juridik në përputhje me Rezolutën 1244;

-procesi i dialogut politik me Serbinë, që përfundoi pa marrëveshje, por që afirmoi dështimin e një formule të përbashkët dhe rriti mbështetjen ndërkombëtare për statusin përfundimtar.

Në këtë kuadër, Kosova nuk e shpalli pavarësinë në mënyrë arbitrare, por si një akt të domosdoshëm për të përfunduar një proces të mbikëqyrur ndërkombëtarisht, në përputhje me të drejtën ndërkombëtare dhe me vullnetin e popullit shumicë.

II. Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë dhe rasti unik i Kosovës

Në Opinionin e saj këshillëdhënës, GJND-ja deklaroi në mënyrë të qartë se akti i shpalljes së pavarësisë nga Kosova nuk përbënte shkelje të së drejtës ndërkombëtare, sepse:

-nuk ekzistonte ndonjë ndalim i përgjithshëm në të drejtën ndërkombëtare për shpalljen e pavarësisë;

-nuk ishte shkelur ndonjë normë e së drejtës detyruese (jus cogens) si ndalimi i agresionit ose gjenocidit;

-nuk kishte ndonjë ndalim në Rezolutën 1244 që ta pengonte këtë akt politik-juridik;

-shpallja nuk ishte bërë nga organet e UNMIK-ut, por nga përfaqësues të zgjedhur të popullit të Kosovës, që nuk vepronin në emër të një administrate të huaj, por si subjekt politik.

Me këtë, Gjykata themeloi një standard të ri të interpretimit të vetëvendosjes, duke e përshkruar rastin e Kosovës si “sui generis”, pra të veçantë, unik dhe të pandërhyrshëm si precedent për raste të tjera.

III. Rëndësia normative dhe gjeopolitike e Opinionit

Ky Opinion nuk ishte vetëm një dokument juridik pasiv, por një instrument aktiv i konsolidimit të shtetësisë së Kosovës, i cili:

-legjitimoi subjektivitetin ndërkombëtar të Kosovës përballë sfidave diplomatike dhe ligjore të Serbisë;

-i dha Kosovës një bazë të fuqishme për të kërkuar njohje, anëtarësime dhe përfshirje në organizata ndërkombëtare;

-delegjitimoi përpjekjen e Serbisë për ta paraqitur shpalljen e pavarësisë si akt të paligjshëm, duke i kthyer në bumerang diplomatik veprimet e saj në OKB;

-ndikoi në krijimin e një narrative të re ndërkombëtare që e trajton Kosovën si rast përjashtimor që mbështetet në drejtësi historike, humanitare dhe juridike.

IV. Mësime për shtetësinë dhe diplomacinë e Kosovës

Përvjetori i Opinionit të GJND-së nuk është vetëm simbolik, por thelbësor për të rikujtuar rëndësinë e së drejtës ndërkombëtare si themel i shtetësisë së Kosovës. Disa mësime kyçe për Kosovën:

1. E drejta ndërkombëtare është shtyllë, por jo e vetmja armë. Ajo duhet të shoqërohet me diplomaci aktive, strategji integruese dhe prani në skenën globale.

2. Diplomacia e Kosovës duhet të jetë proaktive, duke e përdorur Opinionin si referencë në çdo platformë ndërkombëtare për të afirmuar legjitimitetin e shtetit.

3. Shtetësia është proces dinamik që kërkon stabilitet të brendshëm, unitet politik, zhvillim ekonomik dhe një kulturë institucionale të përgjegjshme.

4. Politika e jashtme duhet të ndërtohet mbi ndërveprimin me aleatët strategjikë, përmes gjuhës së ligjit, argumentit dhe vlerave euroatlantike.

V. Konkluzion: Opinion që ndriçon rrugën drejt të ardhmes ndërkombëtare

Opinionin e GJND-së mbi Kosovën nuk duhet ta shohim si një dokument të së kaluarës, por si bazën e së ardhmes ndërkombëtare të Kosovës. Ai është dëshmi se e drejta ndërkombëtare mund të triumfojë ndaj forcës dhe padrejtësisë, kur është e shoqëruar me vizion, diplomaci dhe unitet kombëtar.

Për Kosovën, ky Opinion mbetet një akt kushtetues ndërkombëtar, një hartë politike për lëvizjen në botën shumëpalëshe dhe një busull drejt konsolidimit të plotë të shtetësisë dhe integrimit euroatlantik.

ANNIVERSARY OF THE ICJ OPINION ON KOSOVO:

STATEHOOD CONSOLIDATION THROUGH INTERNATIONAL LAW AND GLOBAL DIPLOMACY

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

When international law speaks in favor of historical and moral justice

The date 22 July 2010 marks a milestone in the development of international public law and the evolution of post–Cold War international relations. The Advisory Opinion of the International Court of Justice (ICJ) on the accordance of Kosovo’s declaration of independence with international law represents not merely a legal interpretation but a historic affirmation of the right of peoples to self-determination, and a transformative precedent in global legal thought.

This Opinion transcended its advisory nature. It became a normative compass for emerging states, a legal foundation for Kosovo’s subjectivity, and a symbol of justice prevailing over historical oppression.

I. From oppression to legal legitimacy: A supervised path to independence

Kosovo’s declaration of independence on 17 February 2008 was the final act of a protracted and painful historical journey, grounded in:

-systematic oppression by Serbian regimes and the culminating ethnic cleansing campaigns of the 1990s;

-the violent dissolution of Yugoslavia and the failure of international mechanisms to prevent genocide;

-the 1999 NATO humanitarian intervention, invoking the principle of Responsibility to Protect (R2P);

-the establishment of the UN administration (UNMIK) and reconfiguration of Kosovo’s legal status under UNSC Resolution 1244;

-a prolonged and internationally supervised negotiation process with Serbia, which ended in deadlock.

In this context, Kosovo’s declaration was not a unilateral secession, but a culmination of an internationally guided process, reflecting the will of its people and the failure of all alternative political arrangements.

II. The ICJ and Kosovo’s sui generis case

In its Advisory Opinion, the ICJ unambiguously stated that Kosovo’s declaration of independence did not violate international law because:

-no general prohibition exists in international law against declarations of independence;

-no peremptory norms (jus cogens) such as the prohibition of aggression or genocide were violated;

-UNSC Resolution 1244 did not prohibit independence;

-the declaration was made by elected representatives of the people, not organs established by UNMIK.

Thus, the ICJ introduced a new interpretive standard for self-determination, recognizing Kosovo’s case as sui generis—unique, exceptional, and shaped by extraordinary humanitarian and political circumstances.

III. Legal and geopolitical significance of the Opinion

The ICJ Opinion served as an active instrument of statehood consolidation, enabling Kosovo to:

-legally fortify its international subjectivity;

-gain diplomatic momentum for recognitions and memberships in international organizations;

-undermine Serbia’s decade-long legal narrative, which sought to delegitimize Kosovo;

-reshape the international discourse, affirming Kosovo as a legitimate, post-conflict entity anchored in international justice.

IV. Strategic lessons for Kosovo’s diplomacy

The anniversary of the ICJ Opinion is not merely symbolic—it is a strategic reminder that:

1. International law is essential but not sufficient. It must be paired with active diplomacy, global engagement, and integration strategies.

2. Kosovo must proactively utilize the Opinion in every bilateral or multilateral forum to reinforce its legitimacy.

3. Statehood is dynamic, requiring political unity, economic development, and institutional maturity.

4. Foreign policy must be built on alliances, strategic communications, and a consistent narrative rooted in international law and democratic values.

V. A legal beacon for Kosovo’s global future

The ICJ Opinion should be regarded not as a chapter of the past, but as a blueprint for Kosovo’s international future. It confirms that international law, when combined with justice and determination, can protect the dignity and self-determination of peoples.

Kosovo’s path toward full global integration must continue to rely on the power of legal legitimacy, democratic resilience, and a visionary diplomacy that positions it as a credible and constructive actor in the multilateral international system