Prof. Dr. Fejzulla Berisha: Tre shkrime...

1. Kosova dhe Diplomacia e Rasteve të Humbura: Një Dritare Strategjike e Mbyllur pa U Hapur

Prof.Dr.Fejzulla BERISHA

I. Konteksti Ndërkombëtar – Një Moment i Përshtatshëm Gjeopolitik për Kosovën

Pas agresionit ushtarak të Federatës Ruse kundër Ukrainës më 24 shkurt 2022, u krijua një konjukturë e re ndërkombëtare që e ripozicionoi arkitekturën e sigurisë globale dhe e solli në vëmendje imperativin për të forcuar rendin liberal ndërkombëtar. Rusia u përjashtua ose u pezullua nga disa prej organizmave më të rëndësishëm ndërkombëtarë, përfshirë:

-Këshillin e Evropës (CoE) – nga i cili u përjashtua në mars 2022;

-Komisioni për të Drejtat e Njeriut të OKB-së – pezullim në prill 2022;

-Reduktim i ndikimit rus në OSBE, UNESCO, INTERPOL dhe institucione të tjera.

Ky zhvillim e ekspozoi dobësinë e Rusisë në forumet ndërkombëtare dhe krijoi një vakum diplomatik, të cilin shumë shtete e përdorën për të avancuar aspiratat e tyre ndërkombëtare. Në këtë klimë të volitshme, Kosova kishte një mundësi unike për të çuar përpara procesin e saj të shtetndërtimit ndërkombëtar dhe për t’u integruar në këto organizma ku, tradicionalisht, ndikimi rus kishte bllokuar ose penguar avancimin e saj.

II. Dështimi në Shfrytëzimin e Këtyre Rrethanave – Një Mungesë e Qasjeve Proaktive

1. Mungesë e një strategjie lobuese të koordinuar dhe profesionale

Në vend të një fushate ndërkombëtare diplomatike intensive, Kosovë nuk ndërmori hapa konkretë për të lobuar për anëtarësim në:

-Këshillin e Evropës;

-INTERPOL-in;

/UNESCO-n;

-Organizatën Botërore të Tregtisë;

-Organizmat e sigurisë ndërkombëtare si Partneriteti për Paqe.

Në vend të një diplomacie fleksibile dhe proaktive, Kosova shpesh u përfshi në debate të brendshme politike dhe konflikte verbale me ndërkombëtarët, çka ndikoi negativisht në imazhin dhe pozicionin e saj.

2. Hezitimi dhe pasiviteti institucional në rrafshin ndërkombëtar

Në vend të një ofensive diplomatike për të përfituar nga izolimi i Rusisë, Qeveria e Kosovës reagoi me ngurrim dhe mungesë vullneti politik të artikuluar, duke mos e bërë as prioritet të politikës së jashtme anëtarësimin në këto organizma.

III. Qeveria Kurti dhe Diplomacia Selektive: A ishte lidershipi i përshtatshëm për këtë fazë?

1. Qasje ideologjike dhe populiste në vend të një diplomacie realiste

Liderët politikë, përfshirë Kryeministrin Albin Kurti, shpesh kanë ndjekur një linjë retorike nacionaliste e parimore, por pa i përcjellë ato me diplomaci aktive e profesionale në nivel ndërkombëtar. Diplomacia moderne kërkon:

-Kompromis strategjik të përkohshëm;

-Angazhim permanent me shtetet hezituese;

-Marrëdhënie të qëndrueshme me aktorët vendimmarrës globalë.

2. Mospërputhje me partnerët ndërkombëtarë

Në rastet e fundit të tensioneve në veri, raportet me BE-në dhe SHBA-në janë përkeqësuar në disa momente, duke krijuar një përceptim të keq të stabilitetit të brendshëm të Kosovës, çka e ka ulur gatishmërinë e partnerëve për të ecur përpara me integrimin ndërkombëtar të saj.

IV. Mungesa e Kapitalizimit të Mbështetjes Strategjike të Aleatëve

Kosova i ka pasur tradicionalisht përkrah:

-SHBA-në;

-Mbretërinë e Bashkuar;

-Gjermaninë;

-Vendet nordike e baltike;

-Pjesërisht Francën dhe Italinë.

Por qeveria nuk ka ditur si të aktivizojë këtë kapital diplomatik në mënyrë të organizuar për të bindur vende hezituese apo për të ndikuar mekanizmat ndërkombëtarë në favor të saj.

V. Konkluzion dhe Rekomandim Diplomatik-Strategjik

1. Rasti i humbur duhet të analizojë me përgjegjësi politike dhe institucionale.

Qeveria e Republikës së Kosovës ka dështuar të lexojë drejt zhvillimet ndërkombëtare dhe të përkthejë mundësitë në veprim të koordinuar institucional.

2. Duhet të hartohet një “Platformë Kombëtare për Anëtarësim Ndërkombëtar”

Kjo platformë duhet të jetë e përbashkët mes të gjitha institucioneve të shtetit dhe të shoqërohet me:

-Trupa lobuese ndërkombëtare;

-Diplomaci publike agresive;

-Përgatitje profesionale dhe afatgjatë të dosjeve për aplikim në çdo organizëm ndërkombëtar.

3. Nevojitet një riformulim i politikës së jashtme në linjë me realitetin diplomatik

Kosova duhet të përqafojë një politikë të jashtme realiste, bashkëpunuese dhe të bazuar në interes afatgjatë shtetëror, larg izolimit politik, tensioneve të panevojshme dhe refuzimit për të bërë kompromise strategjike.

II - Kosovo and the Diplomacy of Missed Opportunities: A Strategic Window Closed Before It Ever Opened

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

I. International Context – A Geopolitical Moment Ripe for Kosovo

Following the Russian Federation’s military aggression against Ukraine on February 24, 2022, a new international configuration emerged, reshaping the architecture of global security and highlighting the imperative to reinforce the liberal international order. Russia was expelled or suspended from several major international organizations, including:

-Council of Europe (CoE) – expelled in March 2022;

-United Nations Human Right Council – suspended in April 2022;

-Reduced influence in OSCE, UNESCO, INTERPOL, and other bodies.

This development exposed Russia’s weakened standing in international forums and created a diplomatic vacuum, which many countries used to advance their international aspirations. In this favorable climate, Kosovo had a unique opportunity to accelerate its international state-building process and to seek integration into international organizations where Russian influence had traditionally hindered its progress.

II. Failure to Capitalize on These Circumstances – A Lack of Proactive Engagement

1. Absence of a coordinated and professional lobbying strategy

Instead of launching an intensive international diplomatic campaign, Kosovo took no concrete steps to lobby for membership in the following organizations:

-Council of Europe;

-INTERPOL;

-UNESCO;

-World Trade Organization (WTO);

-International security structures such as Partnership for Peace (PfP).

Rather than employing a flexible and proactive diplomacy, Kosovo often found itself embroiled in internal political disputes and verbal conflicts with international actors, damaging both its image and its position.

2. Institutional hesitation and passivity on the international stage

Instead of seizing the diplomatic momentum created by Russia’s isolation, the Kosovo government reacted with hesitation and a lack of articulated political will, failing to prioritize membership in international organizations as part of its foreign policy agenda.

III. The Kurti Government and Selective Diplomacy: Was the Leadership Adequate for This Phase?

1. Ideological and populist approach instead of realistic diplomacy

Political leaders, including Prime Minister Albin Kurti, have often followed a nationalistic and principled rhetorical line, without accompanying it with active and professional diplomacy on the international level. Modern diplomacy requires:

-Temporary strategic compromise;

-Continuous engagement with hesitant states;

-Stable relations with global decision-making actors.

2. Misalignment with international partners

In recent incidents of tension in northern Kosovo, relations with the EU and the United States have deteriorated at certain points, creating a negative perception of Kosovo’s internal stability. This has reduced the willingness of international partners to move forward with Kosovo’s integration into global bodies.

IV. Failure to Leverage the Strategic Support of Allies

Kosovo has traditionally enjoyed the support of:

-The United States;

-The United Kingdom;

-Germany;

-Nordic and Baltic countries;

-Partially, France and Italy.

However, the government failed to mobilize this diplomatic capital in a coordinated and strategic manner to convince hesitant countries or influence international mechanisms in its favor.

V. Conclusion and Strategic-Diplomatic Recommendation

1. The missed opportunity must be analyzed with political and institutional accountability.

The Government of the Republic of Kosovo failed to correctly interpret international developments and translate opportunities into coordinated institutional action.

2. A “National Platform for International Membership” should be drafted.

This platform should be a joint commitment of all state institutions, accompanied by:

-International lobbying taskforces;

-Assertive public diplomacy;

-Professional and long-term preparation of application files for every international organization.

3. A reformulation of foreign policy is necessary to align with diplomatic realities.

Kosovo must adopt a realistic, cooperative foreign policy grounded in long-term state interests, avoiding political isolation, unnecessary tensions, and a refusal to make strategic compromises.

II - SHBA DHE SHPËTIMI I SHTETIT SHQIPTAR NË KONFERENCËN E PAQES (1919–1920):

Një analizë juridiko-diplomatike dhe akademike mbi parandalimin e fshirjes së Shqipërisë nga harta ndërkombëtare

Shkruar nga: Prof. Dr. Fejzulla Berisha

(Ekspert i së Drejtës Publike)

I. KONTEKSTI HISTORIK NDËRKOMBËTAR

Pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, në vitin 1919, bota hyri në një fazë të re të riorganizimit gjeopolitik, në të cilën hartat politike të shteteve dhe kombeve të vjetra e të reja u vunë në rishqyrtim nga Fuqitë e Mëdha fituese, përmes Konferencës së Paqes në Paris (1919–1920).

Në këtë kontekst, Shqipëria, edhe pse ishte njohur si shtet i pavarur më 1913 nga Konferenca e Ambasadorëve në Londër, ndodhej në një pozitë jashtëzakonisht të brishtë dhe të rrezikuar ekzistencialisht:

-Nuk ishte ftuar si palë zyrtare në Konferencë, për shkak të statusit të saj të diskutueshëm si shtet i ri dhe mungesës së infrastrukturës shtetërore pas Luftës.

-Kishte forca ushtarake të huaja në territorin e saj (italianë në jug, francezë dhe serbë në veri dhe lindje).

-Fuqitë fqinje, si Italia, Greqia dhe Mbretëria Serbo-Kroato-Sllovene, kishin pretendime të hapura për ndarjen dhe asgjësimin e shtetit shqiptar.

II. PLANI PËR SHUARJEN E SHTETIT SHQIPTAR: NJË SHKELJE E TË DREJTËS NDËRKOMBËTARE

Në mënyrë të qartë dhe të dokumentuar, në vitin 1919, marrëveshja sekrete Tittoni–Venizelos mes Italisë dhe Greqisë parashikonte ndarjen territoriale të Shqipërisë, ku:

-Jugut të Shqipërisë (përfshirë Korçën e Gjirokastrën) do t’i bashkangjiteshin Greqisë si “Vorio Epiri”.

-Shqipëria Veriore dhe Lindore do t’i jepej Serbisë (sot trojet shqiptare në Kosovë, Preshevë dhe pjesë të tjera).

/Shqipëria Qendrore dhe Bregdeti do t’i jepej Italisë si protektorat ushtarak.

Ky plan përbënte një shkelje flagrante të parimeve të së drejtës ndërkombëtare, përkatësisht:

-Parimit të integritetit territorial dhe të sovranitetit shtetëror (sipas normave të paraluftës).

-Parimit të vetëvendosjes së popujve, që do të afirmohej fort në dokumentet themelore të Konferencës.

-Të drejtës historike, kulturore dhe juridike të popullit shqiptar për të ekzistuar si komb sovran dhe shtet i pavarur.

III. ROli DHE NDËRHYRJA VENDIMTARE E SHBA-SË: JURIDIKISHT DHE DIPLOMATIKISHT

Në këtë moment kritik për fatin historik të kombit shqiptar, ndërhyri fuqishëm Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Woodrow Wilson, i cili:

1. Refuzoi kategorikisht çdo marrëveshje që parashikonte ndarjen e Shqipërisë

Në cilësinë e përfaqësuesit të njërës prej fuqive fituese, SHBA vuri veton ndaj çdo vendimi të Konferencës së Parisit që do të cenonte sovranitetin, integritetin territorial dhe identitetin politik të Shqipërisë.

2. Theksoi parimin universal të vetëvendosjes së popujve

Presidenti Wilson, në 14 Pikat e tij të famshme, veçanërisht në Pikat 5 dhe 10, afirmoi se:

“Secili popull duhet të ketë të drejtën të vendosë për fatin e tij.”

Kjo u bë bazë legjitime për të drejtën ndërkombëtare publike moderne, dhe përpjekjet e shqiptarëve për të ekzistuar si shtet sovran u futën nën këtë ombrellë juridike.

3. Përkrahu pranimin e Shqipërisë në sistemin e marrëdhënieve ndërkombëtare si subjekt i së drejtës ndërkombëtare

Për herë të parë, një fuqie perëndimore – SHBA – i njihet meritë për trajtimin e Shqipërisë si subjekt i barabartë në të drejtën ndërkombëtare, pavarësisht gjendjes së saj të brendshme politike dhe institucionale.

IV. PASOJAT POLITIKO-JURIDIKE TË NDËRHYRJES AMERIKANE

-Shqipëria mbijetoi juridikisht si shtet dhe, më pas, shpalli Kongresin Kombëtar të Lushnjës (1920), i cili konsolidoi strukturat shtetërore dhe kundërshtoi çdo mandat të huaj.

-Vetoja e SHBA-së bllokoi ndarjen e planifikuar të Shqipërisë, duke neutralizuar planet e Italisë, Greqisë dhe Serbisë.

-Shqipëria hyri në Lidhjen e Kombeve më 17 dhjetor 1920, me mbështetjen e plotë të SHBA-së, si shtet anëtar sovran dhe i barabartë me shtetet e tjera.

V. ANALIZË AKADEMIKE: INTERVENIMI I SHBA-SË NË DOKTRINËN E SË DREJTËS NDËRKOMBËTARE

Ky rast është një precedent historik unik në të drejtën ndërkombëtare, ku një shtet i madh (SHBA) nuk përdor fuqinë për interes gjeopolitik, por për të mbrojtur të drejtën ndërkombëtare, në bazë të:

-Doktrinës së moralitetit ndërkombëtar të Wilsonit.

-Universalizmit të të drejtave kombëtare për vetëvendosje dhe mbijetesë.

-Mbrojtjes së diversitetit kulturor dhe politik në sistemin ndërkombëtar.

Në këtë aspekt, ndërhyrja amerikane ndaj Shqipërisë është një rast shkollor për të drejtën ndërkombëtare publike dhe për mbrojtjen e kombeve të vegjël nga zhdukja ose asimilimi nga fuqitë hegjemone.

VI. KONKLUZIONE STRATEGJIKE

-Shqipëria është shteti i vetëm në Evropë që i detyrohet ekzistencën e saj të drejtpërdrejtë një akti të ndërgjegjes amerikane.

-Presidenti Wilson u bë mbrojtësi më i fuqishëm i ekzistencës së kombit shqiptar në fillim të shek. XX.

-Marrëdhënia shqiptaro-amerikane ka themele historike, juridike dhe morale të pakrahasueshme, duke krijuar një aleancë të natyrshme të vlerave, jo vetëm të interesave.

Masakra e Tivarit – Plagë e Pambyllur e Kombit Shqiptar

Një Analizë Interdisiplinare në Dritën Historike, Juridike, Akademike dhe Ndërkombëtare

Prof. Dr. Fejzulla Berisha

(Ekspert i së Drejtës  Publike)

Masakra e Tivarit, e ndodhur më 1–2 prill 1945, përbën një nga aktet më të rënda të dhunës sistematike ndaj shqiptarëve në periudhën e pasluftës në ish-Jugosllavi. Në këtë ngjarje tragjike, mijëra rekrutë shqiptarë – kryesisht nga Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe Sanxhaku – u masakruan në mënyrë çnjerëzore nga strukturat e Ushtrisë Popullore të Jugosllavisë (UPJ), nën arsyetime të rreme të rekrutimit për operacione ushtarake.

Ngjarja, e mbuluar për dekada me radhë nga mekanizmat shtetërorë të propagandës dhe censurës komuniste, përbën jo vetëm një krim të rëndë me karakter etnik dhe politik, por edhe një shkelje flagrante të të drejtave themelore të njeriut dhe të të drejtës ndërkombëtare humanitare. Analiza e kësaj masakre kërkon një qasje ndërdisiplinare, duke ndërthurur aspektet historike, juridike, politiko-strategjike dhe të drejtësisë tranzicionale.

II. Konteksti Historik dhe Politiko-Ushtarak i Masakrës

2.1 Rrethanat në përfundim të Luftës së Dytë Botërore

Në fillim të prillit 1945, kur aleatët po afroheshin drejt fitores në Evropë, Jugosllavia e re federative po konsolidohej nën kontrollin e Partisë Komuniste dhe të Josip Broz Titos. Në këtë kontekst, strukturat e reja komuniste e shihnin praninë dhe angazhimin politik të shqiptarëve si faktor destabilizues për vizionin unitarist dhe sllavocentrik të federatës së re.

Rekrutimi masiv i shqiptarëve u përdor si mjet për të zbrazur viset shqiptare nga një potencial opozitar, duke i larguar të rinjtë shqiptarë për t’i asgjësuar fizikisht nën maskën e përgatitjes për operacione ushtarake.

2.2 Roli i strukturave shtetërore jugosllave dhe manipulimi me qëllim eliminues

Procesi i rekrutimit, transferimit dhe më pas masakrimit të mijëra shqiptarëve ishte i mirëplanifikuar dhe i koordinuar nga strukturat politike dhe ushtarake të UPJ-së dhe PKJ-së. Dëshmitë arkivore dhe rrëfimet e mbijetuarve dëshmojnë se shqiptarët u trajtuan jo si bashkëluftëtarë, por si objekt i spastrimit etnik.

III. Dimensioni Juridik dhe Ndërkombëtar i Masakrës

3.1 Masakra si Krim Kundër Njerëzimit

Sipas standardeve të së drejtës ndërkombëtare, veprimet që çuan në Masakrën e Tivarit përmbushin elementët për t’u kualifikuar si krim kundër njerëzimit:

-Vrasje masive dhe të qëllimshme të civilëve;

-Përndjekje për motive etnike dhe kombëtare;

-Zhdukje të qëllimshme të individëve;

-Tortura, trajtim çnjerëzor dhe dehumanizim i organizuar.

Neni 7 i Statutit të Gjykatës Ndërkombëtare Penale (ICC) përkufizon qartë këto veprime si të dënueshme, pavarësisht nëse janë kryer në kohë lufte apo paqe.

3.2 Shkelja e së drejtës ndërkombëtare zakonore

Pavarësisht mungesës së traktateve specifike për krime lufte në atë periudhë, ekzistojnë parime të së drejtës ndërkombëtare zakonore që kanë qenë të zbatueshme, si Konventa e Hagës (1907), e cila ndalonte vrasjet arbitrare, trajtimin çnjerëzor të të burgosurve dhe personave të demobilizuar. UPJ dhe shteti jugosllav kanë vepruar në kundërshtim flagrant me këto norma, duke bërë që kjo masakër të trajtohet si krim ndërkombëtar impreskriptues.

IV. Përgjegjësitë Individuale dhe Institucionale

4.1 Përgjegjësia e shtetit dhe strukturave të tij

Masakra ishte rezultat i një vendimi të qëllimshëm dhe të mirëorganizuar institucionalisht. Urdhrat për dërgimin e rekrutëve në Tivar, si dhe për trajtimin çnjerëzor e më pas eliminimin e tyre, burojnë nga nivelet më të larta të komandës së UPJ-së dhe Shtabit të Përgjithshëm jugosllav. Përgjegjësia penale dhe historike për këtë krim shtrihet te udhëheqja politike dhe ushtarake e kohës.

4.2 Bashkëpërgjegjësia e elementëve shqiptarë në strukturat komuniste

Një nga dimensionet më të dhimbshme është fakti që elementë shqiptarë brenda strukturave të PKJ-së jo vetëm që nuk reaguan për të parandaluar krimin, por në raste të caktuara kanë ndihmuar në koordinimin e procesit. Ky fakt përbën një akt të rëndë të bashkëpunimit në krim dhe tradhti ndaj interesit kombëtar shqiptar.

V. Pasojat Historike, Identitare dhe Shoqërore të Masakrës

5.1 Shkatërrimi i elitës së mundshme shqiptare

Me këtë masakër u zhduk një brez i tërë potencialisht udhëheqës i shqiptarëve në Jugosllavi – djem të rinj me kapacitete për të qenë liderë politikë, ushtarakë dhe intelektualë të së ardhmes. Ky boshllëk krijoi një vakuum institucional dhe shoqëror, që u reflektua gjatë gjithë periudhës së komunizmit dhe edhe më pas.

5.2 Trauma kolektive dhe pasojat psikohistorike

Masakra e Tivarit ka lënë gjurmë të thella në kujtesën kolektive shqiptare. Mohimi zyrtar, mungesa e drejtësisë dhe injorimi institucional kanë prodhuar një traumë të trashëguar që ende rëndon në marrëdhëniet ndëretnike dhe në raportin e shqiptarëve me shtetin.

VI. Drejtësia Tranzicionale dhe Qasja Ndërkombëtare

6.1 Nevoja për njohje ndërkombëtare dhe adresim juridik

Masakra e Tivarit nuk është hetuar nga asnjë tribunal ndërkombëtar, nuk është përfshirë në asnjë proces zyrtar drejtësie dhe nuk është pranuar si krim nga shtetet pasardhëse. Kjo heshtje përbën një shkelje e vazhdueshme e parimeve të drejtësisë tranzicionale dhe të së drejtës për të ditur, për të kujtuar dhe për të kërkuar drejtësi.

6.2 Përgjegjësia e Kosovës dhe Shqipërisë

Mosangazhimi institucional i Republikës së Kosovës dhe Republikës së Shqipërisë në dokumentimin, arkivimin dhe ndërkombëtarizimin e kësaj masakre përbën një lëshim të rëndë politik dhe moral. Të dy shtetet kanë përgjegjësinë historike për të rikthyer këtë çështje në forume ndërkombëtare dhe për të mbrojtur dinjitetin e viktimave.

VII.Plagë që nuk shërohet pa drejtësi

Masakra e Tivarit nuk është vetëm një kapitull i errët i historisë kombëtare, por një test për vetëdijen politike dhe morale të institucioneve tona dhe të bashkësisë ndërkombëtare. Drejtësia për viktimat nuk mund të vonohet pafundësisht.

Rekomandime strategjike:

-Krijimi i një Komisioni Hetimor Ndërkombëtar për Masakrën e Tivarit.

-Iniciativa diplomatike për njohjen e masakrës si krim kundër njerëzimit.

-Ndërtimi i një memoriali përkujtimor dhe i një muzeu në nder të viktimave.

-Përfshirja e kësaj ngjarjeje në kurrikulat shkollore dhe në tekstet akademike.

-Kërkim falje zyrtare nga shtetet pasardhëse të Jugosllavisë.

III- Tivari Massacre – An Unhealed Wound of the Albanian Nation

An Interdisciplinary Analysis in Historical, Legal, Academic, and International Perspective

Prof. Dr. Fejzulla Berisha

(Expert in Public Law)

I. The Tivari Massacre, which occurred on April 1–2, 1945, represents one of the gravest acts of systematic violence against Albanians in the post-war period of former Yugoslavia. In this tragic event, thousands of Albanian recruits—primarily from Kosovo, Macedonia, Montenegro, and the Sandžak region—were inhumanely massacred by the structures of the Yugoslav People’s Army (YPA), under the false pretext of military recruitment.

This event, long concealed by the mechanisms of state propaganda and communist censorship, constitutes not only a grave crime with ethnic and political motives but also a blatant violation of fundamental human rights and international humanitarian law. The analysis of this massacre requires an interdisciplinary approach, interweaving historical, legal, political-strategic, and transitional justice perspectives.

II. Historical and Political-Military Context of the Massacre

2.1 Circumstances at the End of World War II

In early April 1945, as the Allies were nearing victory in Europe, the new federal Yugoslavia was consolidating under the control of the Communist Party and Josip Broz Tito. In this context, the communist structures viewed the political presence and engagement of Albanians as a destabilizing factor for the unitary and Slavic-centric vision of the new federation.

The mass recruitment of Albanians was used as a tool to empty Albanian regions of potential opposition by removing and physically eliminating Albanian youth under the guise of military operations.

2.2 The Role of Yugoslav State Structures and the Elimination-Oriented Manipulation

The process of recruitment, transfer, and subsequent massacre of thousands of Albanians was well-planned and coordinated by the political and military structures of the YPA and the Communist Party of Yugoslavia (CPY). Archival evidence and survivor testimonies confirm that Albanians were not treated as comrades-in-arms but as targets of ethnic cleansing.

III. The Legal and International Dimension of the Massacre

3.1 The Massacre as a Crime Against Humanity

According to international legal standards, the acts leading to the Tivari Massacre fulfill the elements qualifying it as a crime against humanity, including:

-The mass and deliberate killing of civilians;

-Persecution based on ethnic and national grounds;

-The intentional disappearance of individuals;

-Torture, inhumane treatment, and organized dehumanization.

Article 7 of the Rome Statute of the International Criminal Court (ICC) explicitly defines these acts as punishable, regardless of whether they occurred during wartime or peacetime.

3.2 Violation of Customary International Law

Despite the absence of specific war crimes treaties at the time, fundamental principles of customary international law were applicable, including the Hague Convention (1907), which prohibited arbitrary killings, inhumane treatment of prisoners, and abuse of demobilized individuals. The YPA and the Yugoslav state acted in blatant violation of these norms, thereby rendering this massacre an imprescriptible international crime.

IV. Individual and Institutional Accountability

4.1 The Responsibility of the State and Its Structures

The massacre was the result of a deliberate and institutionally well-organized decision. Orders for the deployment of Albanian recruits to Tivar, and their inhumane treatment and subsequent execution, originated from the highest levels of the YPA command and the Yugoslav General Staff. Criminal and historical responsibility lies with the political and military leadership of that time.

4.2 The Complicity of Albanian Elements within the Communist Structures

One of the most painful dimensions is the fact that certain Albanian individuals within the CPY structures not only failed to act to prevent the crime, but in some cases actively participated in coordinating the process. This represents a serious act of complicity and betrayal of the Albanian national interest.

V. Historical, Identitarian, and Societal Consequences of the Massacre

5.1 The Annihilation of a Potential Albanian Elite

This massacre eliminated an entire generation of potentially leading Albanians in Yugoslavia—young men capable of becoming future political, military, and intellectual leaders. The resulting vacuum created lasting institutional and societal deficiencies that extended throughout the communist era and beyond.

5.2 Collective Trauma and Psychohistorical Consequences

The Tivari Massacre left deep scars in the collective memory of the Albanian people. The official denial, lack of justice, and institutional neglect produced a transgenerational trauma that still burdens interethnic relations and Albanians’ relationship with the state.

VI. Transitional Justice and the International Approach

6.1 The Need for International Recognition and Legal Redress

The Tivari Massacre has never been investigated by any international tribunal, included in any formal judicial process, nor recognized as a crime by successor states. This silence represents an ongoing violation of the principles of transitional justice and the right to truth, remembrance, and justice.

6.2 The Responsibility of Kosovo and Albania

The institutional inaction of the Republic of Kosovo and the Republic of Albania in documenting, archiving, and internationalizing this massacre constitutes a grave political and moral failure. Both states bear a historical responsibility to bring this issue to international forums and to protect the dignity of the victims.

VII. A Wound That Will Not Heal Without Justice

The Tivari Massacre is not merely a dark chapter in national history but a test of the political and moral conscience of our institutions and the international community. Justice for the victims cannot be indefinitely delayed.

Strategic Recommendations:

-Establishment of an International Investigative Commission on the Tivari Massacre;

-Diplomatic initiative for the recognition of the massacre as a crime against humanity;

-Construction of a memorial site and museum in honor of the victims;

-Inclusion of this event in school curricula and academic texts;

-8An official apology from the successor states of Yugoslavia.