Prof. Dr. Fejzulla BERISHA: KOSOVA NË RREZIKUN E PALESTINIZIMIT

KOSOVA NË RREZIKUN E PALESTINIZIMIT – NJË PROCES NË FAVOR TË SERBISË

Nga një histori e çlirimit të drejtë – drejt një degradimi të heshtur të subjektivitetit shtetëror

Shkruan:Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Pothuajse një çerek shekulli pas çlirimit të saj nga regjimi gjenocidal i Serbisë dhe shpalljes së pavarësisë më 17 shkurt 2008, Kosova gjendet sot në një udhëkryq të rrezikshëm strategjik, ku statusi i saj si shtet i pavarur e sovran po relativizohet me ritme shqetësuese, ndërkohë që komuniteti ndërkombëtar e shtyn për kompromise që e dobësojnë shtetësinë, dhe Serbia e trajton si “çështje të hapur” për të manovruar gjeopolitikisht. Në këtë kontekst, paralelja me “palestinizimin” e saj nuk është thjesht retorikë, por një analizë e një rreziku real, të shumëfishtë dhe të thelluar, që e zhvendos Kosovën nga rruga e afirmimit ndërkombëtar në atë të izolimit, fragmentimit dhe çintegrimit gradual.

1. Çfarë nënkupton “palestinizimi” në rastin e Kosovës?

Termi “palestinizim” në këtë analizë nuk i referohet konflikteve ushtarake, por një procesi politik dhe diplomatik ku një entitet që ka shpallur pavarësinë, që ka njohje ndërkombëtare, që ka institucione dhe që i përket një kombi të caktuar – trajtohet në mënyrë të përhershme si “çështje e pazgjidhur”, si “problem për dialog”, dhe si një territor i diskutueshëm, por jo si shtet me të drejta të plota.

Ashtu si Palestina – që ka shpallur pavarësinë më 1988, është njohur nga mbi 135 shtete, por mbetet jashtë OKB-së dhe e ekspozuar ndaj ndërhyrjes së vazhdueshme të Izraelit – edhe Kosova po rrëshqet drejt një statusi të ngjashëm: një vend që ekziston, por nuk integrohet, që ka institucione, por trajtohet me rezervë; që ka kufij, por nuk i kontrollon në tërësi.

Ky proces përfshin këto pesë shtylla kryesore:

-Mohimi ose relativizimi i subjektivitetit ndërkombëtar të Kosovës

-Izolimi i saj nga organizatat kyçe ndërkombëtare (si OKB, BE, INTERPOL, UNESCO)

-Përjashtimi i elementeve të barazisë sovrane në dialogun me Serbinë

-Imponimi i strukturave autonome brenda shtetit të saj (p.sh., Asociacioni)

-Normalizimi i një realiteti të pabarabartë, ku Kosova nuk trajtohet si e barabartë me shtetet e tjera

2. Nga pavarësia e mbikëqyrur – në pavarësi të përmbysur

Kosova u njoh nga SHBA, shumica e shteteve të BE-së dhe shumë vende të tjera, duke përfaqësuar një sukses historik të ndërhyrjes humanitare ndërkombëtare. Por sot, më shumë se 15 vite më vonë, ajo ndodhet në një pozitë më të brishtë ndërkombëtare se në vitet e para pas pavarësisë. Disa nga zhvillimet më alarmante për këtë regres janë:

-Dështimi për t’u anëtarësuar në Këshillin e Evropës në vitin 2024, pas presioneve të koordinuara që çuan në tërheqjen e kërkesës nga qeveria.

-Kushtëzimi i anëtarësimit në organizata ndërkombëtare me themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, një strukturë që rrezikon të funksionojë si entitet paralel brenda shtetit, i ngjashëm me “Republikën Srpska”.

-Vazhdimi i pengesave për njohje të reja diplomatike, ndërkohë që Serbia ka arritur t’i bind disa shtete që të “pezullojnë” njohjen e tyre – një strategji që përdoret për ta paraqitur Kosovën si “jo konsensuale”.

-Vendosja e Kosovës në pozitë të pabarabartë në dialogun e Brukselit dhe Ohrit, ku pala agresore (Serbia) nuk jep asnjë koncesion, nuk njeh realitetin e Kosovës, por kërkon autonomi për një pjesë të territorit të saj.

3. Interesat strategjike të Serbisë – dhe përfitimi nga palestinizimi i Kosovës

Serbia, e mbështetur nga Rusia, Kina dhe disa vende që nuk e njohin Kosovën, ka krijuar një strategji të shumëanshme për ta penguar funksionalizimin e shtetësisë së saj, e cila përfshin:

-Ruajtjen e statusit të pazgjidhur – duke mos e njohur pavarësinë, duke e përjashtuar nga organizatat dhe duke penguar anëtarësimet, Serbia e trajton Kosovën si pjesë të vetën në kontest ndërkombëtar.

-Ngritjen dhe mbrojtjen e strukturave paralele në veri – duke fuqizuar dhe financuar organizata ilegale që funksionojnë në koordinim me Beogradin.

-Insistimin në ndarjen funksionale të Kosovës përmes Asociacionit, si një model që mund të kthehet në republikë autonome, me kompetenca vetëqeverisëse që e bëjnë shtetin jofunksional.

-Shfrytëzimin e Kosovës në bisedimet me BE-në për përfitime diplomatike, duke përdorur Kosovën si mjet pazari për të afruar marrëdhëniet me Perëndimin – pa bërë asnjë lëshim real.

Palestinizimi i Kosovës, në këtë kontekst, është fitorja më e madhe strategjike e Serbisë pa përdorur më ushtrinë: një Kosovë që nuk njihet, që nuk mund të anëtarësohet, që është e fragmentuar dhe që sillet në tryezë si “problem”, jo si “palë”.

4. Roli i komunitetit ndërkombëtar – një qëndrim gjithnjë e më oportunist

Ajo që e përshpejton këtë rrezik është heshtja ose presioni i njëanshëm i disa akterëve ndërkombëtarë, të cilët:

-Kërkojnë nga Kosova lëshime të njëanshme (si Asociacioni) pa kërkuar njohje nga Serbia.

-Kushtëzojnë integrimin ndërkombëtar të Kosovës me pajtueshmëri të Serbisë, duke e dhënë de facto Serbisë një të drejtë veto për të ardhmen e Kosovës.

-E trajtojnë dialogun si qëllim në vetvete, jo si mjet për njohje dhe integrim të Kosovës.

-I trajtojnë tensionet e veriut si faji i dyanshëm, edhe kur janë nxitur qartazi nga struktura të mbështetura nga Beogradi.

Kjo sjellje përkon me qasjen e shumë vendeve ndaj Palestinës, ku mbështetja për të drejtat e saj shprehet në retorikë, por kurrë nuk shoqërohet me përkrahje të plotë për sovranitetin apo integrimin ndërkombëtar.

5. Rrëshqitja e brendshme – dhe pasivizimi institucional

Një tjetër rrezik vjen nga brishtësia e brendshme politike dhe institucionale e Kosovës, e cila shfaqet në forma të ndryshme:

-Izolimi diplomatik dhe mungesa e strategjisë proaktive për njohje e integrime

-Nënshtrimi ndaj kushteve të padrejta në dialog, shpesh për të shmangur kritikat ndërkombëtare

-Zbehja e kontrollit në veri, ku sovraniteti i shtetit është i kufizuar dhe i sfiduar vazhdimisht

-Retorika e fortë për sovranitet, por mungesa e veprimeve konkrete për ta mbrojtur atë

Në këtë mënyrë, Kosova po lëviz drejt një gjendjeje ku është zyrtarisht shtet, por trajtohet si jo-shtet në praktikë – një gjendje e ngjashme me realitetin e zymtë të Palestinës sot.

6. A ka rrugëdalje nga ky proces? Po, por kërkon vendosmëri kombëtare dhe ndërkombëtare

Për të shmangur palestinizimin, Kosova duhet të ndërmarrë disa hapa strategjikë:

-Të vendosë vijën e kuqe për çdo marrëveshje që cenon shtetësinë – pa njohje reciproke, nuk ka asociacione.

-Të kërkojë njohjen nga pesë vendet e BE-së, për të avancuar drejt anëtarësimit në BE.

-Të koordinojë diplomacinë me vendet që e mbështesin pavarësinë dhe të kërkojë përkrahje aktive për integrim ndërkombëtar.

-Të ushtrojë sovranitet të plotë në veri, duke çmontuar strukturat ilegale me koordinim ndërkombëtar.

-Të ndërtojë një narrativë të re kombëtare dhe ndërkombëtare, që përkujton sakrificën, shpalljen legjitime të pavarësisë dhe përkrahjen ndërkombëtare që e ka sjellë Kosovën këtu.

 Zgjimi përpara se të jetë vonë

Kosova nuk mund të lejojë të rrëshqasë në një pozitë ku është një shtet i bllokuar, i fragmentuar dhe i kontestuar. Ky është projekti i Serbisë, jo i qytetarëve të saj. Prandaj, palestinizimi nuk është thjesht një metaforë politike, por një alarm strategjik për mbijetesën e shtetit të Kosovës si subjekt ndërkombëtar dhe funksionaliteti i tij i brendshëm.