Prof. Dr. Fejzulla BERISHA: Kapja e pushtetit legjislativ

Kapja e pushtetit legjislativ nga Vetëvendosje dhe Albin Kurti dhe vendimi i Gjykatës Kushtetuese – midis krizës institucionale dhe mbrojtjes së rendit kushtetues

Nga: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

(Ekspet i së drejtës publike)

Pas zgjedhjeve parlamentare të 9 shkurtit 2025, të cilat përfunduan me fitoren relative të Lëvizjes Vetëvendosje (LVV), shpresa e qytetarëve dhe e opinionit publik ishte që institucionet e reja do të konstituoheshin shpejt dhe me përkushtim ndaj shtetit të së drejtës. Por ajo që pasoi nuk ishte një tranzicion institucional i rregullt dhe kushtetues, por një ngërç i qëllimshëm politik, një krizë e thellë përfaqësimi dhe një përpjekje për kapje të pushtetit legjislativ nga forca fituese dhe lideri i saj, Albin Kurti.

Në vend se të përmbushte detyrimet kushtetuese që burojnë nga rezultati zgjedhor, LVV filloi të përdorë bllokimin e Kuvendit si mjet presioni politik, duke refuzuar për muaj të tërë propozimin për kryetarin e Kuvendit dhe duke zvarritur me vetëdije konstituimin e plotë të tij. Kjo strategji, e kamufluar me fjalor populist dhe retorikë anti-establishment, përfaqëson një sulm frontal ndaj rendit kushtetues dhe ndarjes së pushteteve, të garantuar në nenin 4 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.

Kapja përmes mosveprimit – bllokim i qëllimshëm institucional

Kapja e pushtetit nuk ndodh vetëm përmes uzurpimit të dhunshëm apo përmes vendimeve të paligjshme. Ajo mund të ndodhë edhe përmes mosveprimit të qëllimshëm, që i mohon institucioneve funksionalitetin dhe i nënshtron ato interesit të një grupi të caktuar politik. Në këtë rast, LVV e ka përdorur statusin e partisë së parë për të bllokuar Kuvendin, duke e mbajtur peng për të shtyrë krijimin e një konfigurimi institucional që do t’i garantonte asaj kontroll më të thelluar mbi pushtetin ekzekutiv dhe sistemin legjislativ.

Në këtë mënyrë, Kuvendi i Republikës, që përfaqëson zemrën e përfaqësimit demokratik dhe është i vetmi organ që përbëhet nga vullneti i drejtpërdrejtë i qytetarëve, u shndërrua në një arenë pazari politik dhe mosfunksionaliteti kushtetues.

Ndërhyrja e Gjykatës Kushtetuese – një veprim i domosdoshëm për shpëtimin e rendit kushtetues

Përballë kësaj krize të thellë, më 27 qershor 2025, Gjykata Kushtetuese ndërhyri me një vendim vendimtar, duke konstatuar se Kuvendi i ri duhet të konstituohet më së largu deri më 26 korrik 2025, përmes zgjedhjes së Kryetarit dhe pesë Nënkryetarëve, siç parashihet me Kushtetutë dhe Rregulloren e Kuvendit. Ky vendim erdhi pas shumë muajsh paralize institucionale dhe përbën një ndërhyrje mbrojtëse ndaj demokracisë, një frenim ndaj arbitraritetit dhe një rikthim i rendit juridik mbi vullnetin e përkohshëm të partisë.

Gjykata Kushtetuese me këtë vendim rikujtoi klasën politike dhe shoqërinë se demokracia nuk është thjesht shumicë numerike, por një sistem ekuilibrash, përgjegjësish dhe parimesh. Në thelb, vendimi është një afirmim i rolit të pushtetit gjyqësor kushtetues si garant i pandashëm i rendit demokratik, përballë tendencave të kapjes së institucioneve për qëllime të ngushta partiake.

Rrëshqitja nga demokracia përfaqësuese në autoritarizëm të maskuar

Sjellja politike e LVV dhe Albin Kurtit në këtë periudhë nuk mund të interpretohet si një thjesht mospajtim taktik, por si sinjal i rrezikshëm i një rrëshqitjeje nga demokracia përfaqësuese drejt autoritarizmit institucional. Synimi nuk është më përfaqësimi i vullnetit të qytetarëve, por monopolizimi i pushtetit në duart e një grupi të vogël dhe liderit të tij karizmatik, me një diskurs të përditshëm që refuzon pluralizmin dhe denigron çdo kritik si “armike të popullit”.

Kuvendi, si pushteti më përfaqësues, është duke u instrumentalizuar për të legjitimuar vendime të hartuara jashtë tij dhe për të dhënë vetëm pamjen e një demokracie formale, ndërsa në thelb kemi të bëjmë me një degradim të funksioneve kushtetuese të përfaqësimit dhe kontrollit parlamentar.

Konstituimi i Kuvendit – detyrim kushtetues, jo dëshirë politike

Konstituimi i Kuvendit nuk është një proces që varet nga vullneti politik i një subjekti, por një detyrim që buron drejtpërdrejt nga vota e qytetarëve dhe nga norma më e lartë juridike – Kushtetuta. Refuzimi i qëllimshëm për ta përmbyllur këtë proces përbën një shkelje të rëndë të vullnetit të sovranit, i cili përfaqësohet në mënyrë të barabartë dhe të drejtë në Kuvend.

Në këtë rrafsh, votat e 9 shkurtit janë keqpërdorur, jo për të ndërtuar institucione funksionale, por për të mbajtur të ngrirë një sistem, me qëllim që një grup i vetëm të kontrollojë kohën, rrethanat dhe përbërjen e pushtetit.

Demokracia nuk ndërtohet me bllokada por me përgjegjësi

Kosova gjendet në një moment kritik ku përgjegjësia kushtetuese duhet të marrë përparësi ndaj logjikës së forcës politike. Lëvizja Vetëvendosje dhe lideri i saj Albin Kurti duhet të kuptojnë se legjitimiteti politik nuk është licencë për autoritarizëm, por detyrim për të ndërtuar një shtet ku institucionet funksionojnë në harmoni me Kushtetutën dhe qytetarin.

Vendimi i Gjykatës Kushtetuese duhet të zbatohet pa vonesa, pa interpretime dhe pa tentativa për anashkalim. Konstituimi i Kuvendit është jo vetëm kërkesë kushtetuese, por edhe domosdoshmëri për shpëtimin e demokracisë parlamentare në Kosovë.

Nëse ky vendim nuk respektohet, atëherë kriza nuk do të jetë më thjesht institucionale, por do të shndërrohet në një krizë të rendit demokratik dhe legjitimitetit kushtetues, me pasoja të rënda për funksionimin e shtetit, për të drejtën dhe për perspektivën evropiane të Republikës së Kosovës.