Poli Milo: Kronotopi urban dhe spiralja emocionale në poezitë e poetit Agim Bajrami

Prof Dr Fatmir Terziu
Jul 22
4 min read

Nga Pol Milo

Poezia e poetit tashmë të njohur në kontroverset e tij psikologjike, Agim L Bajrami, “Duke pritur avionin e saj” - ngjan në sipërfaqe si një tablo intime pritjeje, një shikim i braktisur drejt një gruaje që zbret nga qielli për të ikur sërish. Por nën këtë pritje të heshtur fshihet një strukturë gjeometrike që organizon emocionin, një transformizëm figurash që lëviz mes hijeve dhe një kronotop pritjeje që pezullon kohën dhe hapësirën në një nyje të brishtë poetike.

Ajo nuk është thjesht një pritje simbolike. Ndonjë aspirant dekadent, pretendues dhe përfaqësues kryesish dhe jurish anakronike, do të mendojë se është thjesht një pritje shpirtërore, me antrakse dhe solucione luçidimi makinash, ku tamburet dhe gonget tentojnë drejt finaleve klasike. Por nuk është vetëm kaq.

Në këtë tekst, pritja nuk është një vijë e drejtë. Është një spirale poetike, ku poeti fillon me avionin që shfaqet në radarë dhe mbyll me zërat që këshillojnë një harresë. Mes kësaj spirale shfaqen nyjet gjeometrike, vitrina ku pasqyrohet portreti i saj, kthesa ku pret Fordi i zi, sytë e zogjve dhe sytë e tij. Këto nuk janë vetëm dekor, këto janë qendra tensioni emocional, ku secila sjell një segment të padukshëm që ushqen spiralen e ndjenjës pezull. Pritja nuk të çliron, nuk përfundon, por riciklohet. Kjo është logjika e gjeometrisë emocionale, ku forma nuk është statike, por lëvizje rreth boshllëkut, pa qendër graviteti.

Në këtë poezi, figurat transformohen pa zhurmë.

"Ajo nuk është vetëm një grua që mbërrin, ajo është një hije mitike që zhduket në kthesë. Fordi i zi nuk është thjesht makinë, është një portal narrativ, një varkë Hadesi që zhyt udhëtarin në të padukshmen." Ai, folësi, narratori, nuk është më një dashnor. Ai transformohet në rojtar të padukshëm, një figurë që pret, hesht, vesh kostum të ri vetëm për të parë nga larg, me periskopin ngjyrosës dhe të dhimbshëm. Ky transformizëm është substanca që ndan poezinë nga sentimentalizmi i zakonshëm, marrëdhëniet nuk janë statike, por rrjedhin dhe deformohen si figurat e një pikture të Dalisë

Me këtë strukturë, poezia bëhet një kronotop i pezullimit. Aeroporti, kthesa, vitrina, janë nyje të hapësirë-kohës ku ngrihet drama. Koha është në "orët e ardhshme“, orë që nuk kalojnë por që rikthehen si jehonë. Hapësira nuk është vendi që qëndron statik, por një vijë kalimtare, si pista ku avioni prek tokën vetëm për t’u ngritur sërish.

Aeroporti është porta midis dy botëve, realitetit dhe imagjinatës. Ford-i i zi është simbol i errët, një rrugëtim enigmatik, një kthesë brenda kthesës. Kjo strukturë spirale e hapësirë-kohës mban gjallë tensionin dhe ndalon zgjidhjen e konfliktit. Pritja nuk ecën drejt vijës së drejtë të ribashkimit. Përkundrazi, gjithçka kthehet në spirale, zëri i narratorit për dridhet, “Nuk do t’i flas më si dikur…”

Pamjet janë rrethore, vajza shfaqet, ikën, mbetet hije, kthesa ku Ford-i i zi pret është një pikë qendrore spiral ore, gjithçka kthehet aty. Ndjenja nuk qaset drejt një zgjidhje finale, por qarkullon në një gjeometri emocionale që lëviz, përthyhet, gërryen lexuesin, ndërkohë që në sfond është një abis ekzistencial, një boshllëk që personazhi e ndjen, që narratori e pret, por nuk gjen zgjidhje.

Ai “është shurdhuar dhe nuk dëgjon nga ai vesh”, një detaj që simbolizon shkëputjen e plotë nga realiteti. Sipas poetit Erjon Muca, Nietzsche thoshte se kur poeti shikon pritjen si humnerë, humnera i kthen vështrimin në pritje. Kështu lind frika, lind dyshimi, lind mundësia e një pritjeje pa mbarim.

Sipas studiuesit Fatmir Minguli, struktura e poezisë urbane nuk është vetëm horizontale (rrëfim, ngjarje, tablo) por edhe vertikale, një ngritje metaforike dhe emocionale, ku vargjet bëhen nyje spirale që zgjerojnë kuptimin. Ai e shikon poetin Agim Bajrami, si figurë që sublimon qytetin, kohën moderne, vetminë dhe ironinë përmes një lirizmi vertikal, që e ngre lexuesin në "plane perceptimi“, një ide që lidhet me teorinë e spirales.

Ky emocion realizohet vetëm përmes strukturave të gjeometrisë emocionale pra format, kthesat, nyjet, ritmet që shumë i ndiejnë, por pak i emërtojnë dhe analizojnë.Në këtë kuptim, gjeometria emocionale bëhet ura teorike që lidh poezinë urbane me lirizmin ekzistencial dhe me përjetimin estetik modern. Është e kuptueshme që për disa, spiralja të duket "e vështirë“ në pamje të parë (si strukturë poetike), por kur ajo zbërthehet natyrshëm përmes vargjeve që lexuesi ndjek, atëherë vajza moderne është një nyja narrative, figura që që lëviz brenda spirales, boshti ku rrotullohet lirika urbane. Dhe kjo do një vështrim të hollë. Mjaft të hollë. Lum kush di ta lexojë!

Duke pritur avionin e saj - Agim Bajrami

Në orët e ardhshme, ajo pritet

të mbërrijë

(Avioni i saj po shfaqet në radarë )

Unë do të vesh kostumin e ri

Dhe do të dal për ta parë

Nuk do ti flas më si dikur

( Ajo e mban shumë gjatë mërinë)

Veç do shikoj si vizatohet

Portreti i saj në çdo vitrinë

Si ec me ngut, pa kthyer kokën

Të ikë larg turmës, që zhurmon