Pol Milo: NJË NDALESË E RE NË UDHËTIMIN E POEZISË SË JAHO MARGJEKËS

Prof Dr Fatmir Terziu
36 minutes ago
5 min read

NJË NDALESË E RE NË UDHËTIMIN E POEZISË SË JAHO MARGJEKËS

“LUTJE NË KOHËN E SIZIFIT”

Nga Pol Milo

“Erdhi dimri borë - bardhë

Dashurinë krejt ma zbardhëlloi.

Fill këtu ëndrra m'u këput

Borë e bardhë mbet' ajo ditë.

Ajo ditë e ëndrrës midis...!

-Jaho Margjeka

Aktiviteti kushtuar librit të ri poetik të Jaho Margjekës, Lutje në kohën e Sizifit, i organizuar në Durres me 25 Nëntor 2025, nga Shtëpia e Shkrimtarëve dhe Artistëve, shënoi një tjetër stacion të rëndësishëm në ciklin e promovimeve të kësaj vepre që po gjen jehonë gjithnjë e më të madhe në mjedisin letrar shqiptar. Pas prezantimeve të suksesshme në Akademinë e Shkencave në Tiranë dhe në Bibliotekën Publike të Kuçovës, ndalesa e radhës dëshmoi edhe një herë forcën e poezisë së Margjekës dhe ndikimin e saj tek lexuesi bashkëkohor.

I lindur dhe rritur në traditën e pasur poetike të Tropojës, Jaho Margjeka u paraqit me këtë libër si një vijues i denjë i shkollës së këtij rajoni, duke dëshmuar se poetët e veriut ende mbajnë gjallë një fuqi të brendshme figurative, një gjuhë të dendur emocionalisht dhe një ritëm që vjen nga kulti i fjalës së ngjizur me natyrën.

Në diskutimet gjatë aktivitetit u theksua se Lutje në kohën e Sizifit është një libër që e paraqet autorin në një fazë të pjekurisë së plotë poetike, me një leksik të pasur, me një finesë të dukshme stilistike dhe me një aftësi për të ndërtuar figura të qëndrueshme që bartin peshën e mendimit. Në këtë vepër Margjeka arrin të ndërthurë pasqyrimin e thellë të unit, fuqinë reflektuese mbi kohën, ankthin dhe qëndresën, një estetikë të kristalizuar që lëviz me qartësi mes ndjesores dhe meditatives, një poezi të fjalës së lirë që mbart densitet emocional pa rënë në patetikë.

Lutje në kohën e Sizifit është libër që shikon drejt brendësisë së njeriut modern, duke ruajtur frymën e mitologjisë së përjetshme të Sizifit, njeriu që ngrihet dhe bie, por nuk resht së kërkuari kuptimin.

Kritikët e pranishëm, Shpendi Topollaj, Vladimir Muça, Skënder Milaqi, Myzejen Konduri, Pol Milo, Idriz Balani dhe të tjerë, u ndalën në disa prej temave kyçe të librit, si, estetika shkrimore e Margjekës, raporti i fjalës me kohën, simbolika e natyrës si pasqyrim i gjendjeve shpirtërore, struktura ritmike e vargut dhe qartësia e figuracionit, mënyra se si autori e sjell Sizifin nga miti në realitetin e sotëm njerëzor. Diskutimet krijuan një atmosferë të dendur vlerësimesh, ku fryma profesionale u ndërthur me vëmendjen e sinqertë ndaj artit poetik.

Në emër të Shtëpisë së Shkrimtarëve dhe Artistëve, u shpreh një falënderim i veçantë për dr. Mujo Bucpapaj, dhe shtëpinë botuese “Nacional” për botimin cilësor, serioz dhe estetikisht të kuruar të veprës.

Një mirënjohje e veçantë iu drejtua edhe zonjës së shtëpisë, poetes dhe kritikes së palodhur Merita Thartori, për angazhimin e saj të jashtëzakonshëm dhe për organizimin e një aktiviteti dinjitoz, të ngrohtë dhe të përkushtuar. Bashkë me kolektivin e përzemërt të shkollës “14 Nëntori”, ajo krijoi në mjediset e reja të shkollës, një ambient ku poezia dhe poetët u ndjenë pjesë e natyrshme e një komuniteti që e respekton dhe e vlerëson fjalën artistike.

Dimensioni transformist i poezisë së Margjekës dhe transformizmi i tij letrar nuk ka të bëjë me ndryshimin për hir të lojës estetike dhe gramatike, por me një lëvrim të vazhdueshëm të tensionit mes shpirtit dhe realitetit. Poezia e tij shndërrohet, si vetë Sizifi, duke ndryshuar formë, ritëm, dritë, pa i humbur thelbin kërkimin e kuptimit. Në këtë kuptim, Margjeka nuk shkruan poezi, por ndërton një proces, ku fjala nis si imazh i thjeshtë, rritet si simbol, kthehet në refleksion filozofik, dhe më pas tretet sërish në natyrë, në një lloj qarkullimi të përhershëm energjie poetike.

Te poezia e tij, transformimi nuk është vetëm estetik, por edhe etik, është një mënyrë për të mbijetuar në ankthin e kohës që shkreton, për të ringritur veten në ritmin e përditshëm të gurit që rrokulliset e ngrihet së bashku me njeriun.

Poezia e tij ndërtohet mbi një lëvizje të heshtur, por të pandërprerë, midis njeriut dhe natyrës. Kjo lëvizje nuk është thjesht përshkrim i peizazheve, por një proces i brendshëm transformues, ku stinët, drita, qielli dhe uji shndërrohen në mekanizma të ndryshimit emocional. Prandaj, leximi i poezisë së tij kërkon qasje të veçantë, një lexim ku natyra nuk është dekor zbukurues, por pjesëtar i gjendjes shpirtërore.

Në poezitë “Midis Ëndrrës” dhe “Prap si Ëndërr”, elementi surreal shfaqet në mënyrën se si stinët ndërrohen paralelisht me ndjenjat. Rënia e gjetheve bëhet rënie e sigurisë, dimri kthehet në bardhësinë e ftohtë të një ndjenje që venitet, ndërsa ëndrra këputet pikërisht në çastin kur bora zbardhëllon gjithçka. Natyrës i jepet aftësia të materializojë brishtësinë emocionale, ajo merr rolin e një pasqyre që flet. Jo më kot Rilke shkruan se: “Poetët janë bletët që mbledhin mjaltin e padukshëm.” Ky “mjaltë i padukshëm” është ajo që Margjeka përzien nga qielli, bora, shiu, mjegulla.

Simbolika e natyrës tek Margjeka është gjithnjë dinamike. Qielli herë vrenjtet e herë kthjellohet, ashtu si gjendjet e dyzuara të njeriut. Valët “rrjedhin e shkumojnë”, duke kujtuar lëvizjen e trazuara të mendjes. Drita depërton si “skurrjel” në shpirt, duke u kthyer në një proces gati mistik. Kjo simbolikë nuk synon madhështinë, por përvojën intime. Ëndrra dhe realiteti shkrihen, koha humb linearitetin dhe kthehet në gjendje emocionale. Njeriu nuk përshkruan natyrën, ai ndryshon me të.

Kjo përputhje krijon një imazh të dyfishtë, konkret por edhe të brendshëm, fenomen natyror por edhe puls emocional. Në këtë mënyrë, ndërtohet një botë ku njeriu nuk qëndron mbi natyrën, por jeton brenda saj, duke gjetur ritmin e vet, ndjenja është gjithmonë në lëvizje, dhe natyra është sintaksa e kësaj lëvizjeje.

Gjatë takimit poetik, u lexuan poezi duke udhëtuar nga psikologjia e çastit te ecja e pandalshme e kohës dhe kujtesës, ku drita erdhi si premtim dhe shpresë, mes realitetit dhe ëndrrës. Poetika e Sizifit modern e vendos Margjekën në radhën e poetëve që e lexojnë mitin jo si alegori të thjeshtë, por si mjet për të rindërtuar përditshmërinë. Sizifi i poetit nuk është heroi i mallkuar i Kamilit por njeriu i zakonshëm, qytetari, prindi, punëtori, nxënësi, apo çdokush që ngre gurin e vet të brendshëm drejt një lartësie që gjithmonë e pret.

Takimi në Shkollën14 Nëntori, Durrës u shëndrua në një laborator leximi ku poezitë u lexuan me zë, dhe poetët sollën vëzhgimet e tyre, kritikët sollën hapësira të interpretimit, mësuesit i dhanë ngjarjes dimension edukativ dhe historik, dhe nxënësit u përfshinë me një përqasje të re moderne.

Merita Thartori, me profesionalizmin e saj, i dha takimit formën e një riti kolektiv ku poezia jo vetëm u lexua por u përjetua më tej.

Margjeka renditet mes poetëve që ruajnë nëntekstin klasik, por i japin poezisë dimension modern të kalimit të gjendjeve, të ngjarjes në kohë, të heshtjes metafizike. Ai ndërton një poezi që kërkon ti shërbejë njeriut, ta shërojë atë, jo ta trondisë, një poezi që mban brenda veten, por që lëkund kohën. Për këtë arsye, Lutje në kohën e Sizifit mbetet një libër i rëndësishëm, sepse e vendos poezinë shqiptare në atë pikë ku refleksioni, natyra dhe mitologjia nuk janë më çështje dekorative, por prani të gjalla të tekstit emocional.