Në bedenat e iso-polifonisë
(Replikë e imponuar)
Nga Timo Mërkuri
Po afrohet 10 vjetori i njohjes së Iso-Polifonisë nga UNESCO më 25 Nëntor 2005 si një kryevepër e njerëzimit. Normalisht që ky përvjetor duhet të na bëjë krenarë, si bij të një populli, që i ka dhënë botës një kryevepër shpirtërore. Nuk është e vetmja kryevepër njerëzimi, krijuar nga populli im, njohur, vlerësuar dhe marë në mbrojtje nga UNESCO. Kryeveora të njohura janë dhe Butrinti, Gjirokastra dhe Berati. Por ndërsa këto të treja janë kryevepra të fushës materiale, Iso-Polifonia është një kryevepër e botës shpirtërore. Dhe pikërisht për këtë ajo ka një rëndësi të jashtëzakonëshme, sepse i dëshmon botës , botën shpirtërore të kombit tim. Jo si një komb shpellash, jo si një popull që di të vërtisë vetëm shpatën e jataganin dhe të ecij nëpër shpate mali me nga dy-tri krena armiqsh në vithe të kalit.
Por si një popull artist, me një botë shpirtërore plot shije e finesë, lashtësia e të cilit u ka dhënë, jo vetëm ADN etnike veprave të krijuara prej tij, por edhe rezistencën ndaj pluhurit të haresës të shekujve. Pluhuri i shekujve shkundet kollaj nga supet e kryeveprave të popullit tim dhe kjo s’përbën problem. Por ja që vitet e fundit ka nisur hedhja e baltës nga disa baltosës pikërisht mbi Iso-Polifoninë, duke atakuar sa thelbin e këngës sonë shumëzërëshe, iso-n, aqë dhe akademikun V.Tole.
Një top balte hedhur mbi Iso-Polifoninë ishte edhe artikulli “10 vjetori i “iso-Tole polifonisë” botuar në datën 17 shtator 2015 te gazeta “Telegraf” nga Fitim Çaushi.
Shkrimi në fjalë synonte në një pikë, 1-duhet hequr me çdo kusht emërtimi “iso” në shumëzërëshin tonë popullor, duke u zvëndësuar emërtimi Iso-Polifoni me emërtimin Polifoni. Kjo edhe për arsye se gjithë popujt e Ballkanit kanë polifoni dhe asnjëri nuk ka iso-polifoni.
2-Këtë e argumenton edhe me faktin se disa personalitete të muzikës sonë dhe të huaj e kanë quajtur këngën tonë popullore këngë polifonike dhe jo këngë iso-polifonike.
3-Dhe si rrugë për aritjen e kësaj ka gjetur denigrimin e figurës së akademikut V.Tole nëpërmjet ironizimit dhe sarkazmës shoqëruar kjo me disa bejte.
Duke mos dashur të ripërsëris argumentat që kam paraqitur te shkrimet e mia “Shtrëmbërimi i thelbit të një problemi” me të cilat replikoja me autorin F.Çaushi në lidhje me argumentat anti iso, të paraqitura prej tij në librin “Tjetërsimi i polifonisë shqiptare”, duke qënë se këtë herë autori përdor armën e sarkazmës dhe të ironisë, në mungesë të argumentave shkencore dhe artistike (ndonëse vetëquhet Kritik arti), por replikoj nëpërmjet paralelizmit.
1-Problemi i tyre nuk është në se do quhet iso-polifoni apo polifoni. Problemi është që duhet të zhduket fare emri “iso” nga pasaporta e shumëzërëshit shqiptar.
Duke hequr emërtimin “iso” vetvetiu mbetet emërtimi Polifoni. Pra kënga popullore shqiptare është thjeshtë një këngë …polifonike. Dhe siç thotë (me të drejtë, në këtë rast) F.Çaushi, gjithë popujt e Ballkanit kanë këngë polifonike.
E vërteta është se këngë polifonike kanë jo vetëm popujt e Ballkanit por kanë gjithë popujt e botës. Edhe popujt afrikanë, edhe popujt e Amerikës së Jugut dhe të Veriut, edhe australianët, arabët e turqit kanë këngë polifonike.
Atëherë ku dallohet populli ynë në këtë konglomerat popujsh? Mos vallë kemi këngëtarët me zë më të mirë? Dhe po të ishte kështu, ky nuk është argument veçimi e vlerësimi.
Polifoni kanë të gjithë popujt e botës, por “iso” kanë vetëm shqiptarët.
Kjo është e veçanta, kjo është e dallueshmja dhe mbi të gjitha kjo është thelbësorja.
Iso-ja është më e lashtë se kënga. Në fillim ka qënë iso-ja, si “atavizmë” e vajtimit, si rrënjë e bimës brenda në tokë, dhe pastaj, prej saj u rrit pema e këngës. Pa iso nuk ka këngë shumëzërëshe, ndërsa kemi provuar se pa këngë (pa tekst kënge) ka iso. Mjafton të kujtojmë logatjen.
Por iso-ja është ADN e këngës sonë shumëzërëshe që tregon lashtësinë e këngës sonë dhe për pasojë lashtësinë e kombit tonë.
Në qoftë se ne do mburemi me polifoninë, me atë polifoni që mburen edhe grekët, turqit, sllavët, arabët, mongolët dhe …australianët, atëherë kush jemi ne dhe nga vijmë.
Në qoftë se ne heqim ison është si të presim rrënjët e lashtësisë sonë, atëherë ne nuk jemi …autoktonë në këto vënde, atëherë ne nuk jemi një nga popujt më të lashtë në botë, por jemi thjeshtë….endacakë që s’dihet se cila erë na pruri këtu. Këtu është thelbi i luftës anti-iso.
Në mos gabohem, për teza të tilla janë harxhuar fonde financiare të majme nga disa shtete nëpër shekuj, janë ngritur në këmbë shkolla dhe akademi, janë botuar libra shumëvëllimëshe me kosto të lartë dhe nuk ishte nevoja që…me punë vullnetare… të ngrihej një kinse teori ant-iso, që ka tjetër thelb.
Nuk e di pse thirjet…hiqni iso-n …më ngjajnë me thirjet …hiqeni sorrën nga flamuri…, thirje mjerane e disa “dum babistave”, qysh në dyvjetorin e shtetit shqiptar. .
Sepse populli ynë, si rrallë popull në botë është vrarë e është prerë për një gërmë e për një tingull, për një libër e për një zog në flamur. Jo dho një ditë e një vit, por gjatë gjithë egzistencës së tij.
Të kërkosh të heqësh iso-n, është si të kërkosh të heqësh gurët e themelit të kalasë.
Atëherë kalaja nuk do jetë kala, por do jetë thjeshtë një …muranë.
Nuk e di pse kjo çaushofoni anti-iso më ngjan me tam tam-et e daulleve të jeniçerëve para sulmit mbi kalatë tona.
Për fat të mirë, ky popull, nëpër bedena kalash, ka nxjerrë gjithmon bijtë dhe bijat tij. Që dinë të luftojnë dhe të fitojnë me spahinj e akixhinj, me çaushë e jeniçerë.
.
2-Argumenti se shumëzërëshin tonë e kanë quajtur polifoni edhe shumë personalitete të muzikës shqiptare dhe të huaj, përsëri nuk qëndron. Kemi sqaruar se termi polifoni, vjen nga greqishtja dhe në gjuhën shqipe, në emërtimin e këngës popullore ka hyrë von. Më përpara kënga jonë popullore quhej thjeshtë …këngë ven(d)çe, këngë me iso etj etj. Emërtimi Polifoni ju “imponua” popullit nga personalitetet e kulturës dhe të artit, pa patur ndonjë prapamendim. Madje R.Sokoli e quajti këngën tonë popullore …Këngë polifonike me iso…
Populli e pranoi edhe në shënjë respekti për këta njerëz të artit të cilët i respektonte dhe i nderonte.
Pra, ka disa dhjetvjeçarë që kënga jonë popullore quhet këngë polifonike dhe vetëm një dhjetvjeçar që u zyrtarizua, fatmirësisht dhe nga UNESCO, me emërtimin ….Iso-Polifonike.
Nuk është e ndershme që të sillen si argumenta fakti se një personalitet arti dhe kulture, në vitin 2006 (apo dhe më von) ka thënë…polifonia jonë.
Shqiptarët për 500 vjet u quajtën …arnautë nga turqit, …(ndonëse jo të gjithë shqiptarët ishin në rradhët e ushtrisë së Gjergj Arianitit). Europa na quan Albanezë, grekët na quajnë Alvanosë etj.
Por pavarësisht se si na quajtën dhe na quajnë turqit dhe të tjerët, ne vijojmë të jemi shqiptarë, pasardhës të ilirëve dhe pellazgëve më në thellësi.
Pavarësisht si do ta quajnë këngën tonë popullore …vullnetarët e ndryshëm… ajo është këngë me iso, këngë iso-polifonike, e ka origjinën nga vajtimi dhe është pasaporta e identitetit dhe e lashtësisë të kombit tim.
3-Për sa i përket denigrimit të figurës së akademikut V.Tole nëpërmjet ironizimit dhe sarkazmës shoqëruar kjo me disa bejte, nuk kam ndërmënd të zgjatem shumë. Akademiku i nderuar i ka bërë vendit dhe popullit të tij një shërbim si rrallëkush.
Balta sarkastike e hedhur mbi emrin e tij nga doçkëzat e vogëla të Çaushit nuk ka aritur te personi i tij.
Por unë mund t’ju kujtoj një ngjarje identike të shumë kohëve më parë. Kur Darvini publikoi zbulimin e tij mbi origjinën e llojeve, një prift anglez filloi botimin në seri të pamfleteve sarkastike, ku vinte në lojë Darvinin dhe teorinë darviniane. Pamfletet qenë shumë të goditura, tirazhi dhe fitimi i gazetave u shumfishua. Gjithë Londra u shkri së qeshuri me ‘to dhe autori i tyre shëtiste rrugëve të qytetit i admiruar nga të gjithë.Madje dikush edhe propozoi që ti jipej titulli lord.
Por koha rodhi shumë shpejt.
Kush vallë e mban mend emrin e këtij prifti, se përmbajtjen e pamfleteve ju siguroj unë që askush s’e ka në kujtesë.
Tani, mos doni që t’ju flas unë për Darvinin dhe darvinizmin, po qe se kini haruar ndonjë gjë të vogël?
#Sarandë, më 19.09.2015
