Nobelisti Mo Yan – Pjesa e dyte
Drama ,“Bretkoca” me 9 pamje -75 faqe libri
Autori , Mo Yuan , e mbyll romanin , ne faqen 379 dhe vijon te shtjelloi dramen , me te njejtin titull si te romanit, ne 75 faqe te tjera . Personazhet e drames , jane 15 ; te njejtet personazhe , me te njejtat emra dhe mbiemra , si dhe me te njejtat lidhje gjinore , qe paten ne romanin , qe kryem ne persiatjen perkatese para rendese . Vertet drama shtjellon te njejten permbajtje si dhe romani , por me fryme dramatike . Nentexti eshte krejtesisht i qarte : Planifikimi familjar kinez , eshte nje drame , nga me te medhate , qe ka kaluar njerezim . Kete drame , nuk mund ta nxeri nje roman , sado realist te jete ai .Duhet te shprehet me gjinine e drames.
Autori e zbertheu mjekesine , deri ne qelize . Problemet e mbrehta , moren forma te personazheve te gjalla . Folen ne skene zbulimet shkencore , qe i kane sherbyer rritjes se popullsise , por ne Kine u deformuan , qe t’i shkonin per shtat planifikimit maoist . Kete kritike , kaq te ashper dhe kaq trimerisht , mund ta kryente vetem nje shkrimtar humanitar , disidenti , Mo Yan, duke qene qytetar kinez dhe banor , po ne Kine. Rralle kane ndodhur kryengritje intelektuale te tilla .
Per ta njohur ne detaj te tere kete revolucion tragjik maoist , autori na i jep ne gjinine , qe tingellon tamam sic e ka permbajtjen subjekti real , drame. Autori , na i ka ndare romanin ne 4 pjese . Ne sejcilen pjese , ka botuar nje leter te tij , qe ja dergon kolegut japonez , Yashita Sugitani . Ne sejcilen leter , ne balle te c’do sythi , autori i kumton kolegut se eshte duke shkruar nje drame . Ne letrat e tjera i spjegon , veprimet kryesore te personazheve partike , qe vene ne jete mesimet e Kryetarit , Mao , per revolucionin antinjerezor , Planifikimin familjar .
Eshte nje forme e shtjellimit te subjektit , qe e kemi ndeshur rralle , ne letersine klasike europjane . Si romani dhe drama , nga ana letrare jane shtjelluar me te njejtin stil , duke u klasifikuar si vepra te realizuara me nivel te larte artistik, ne gjinine e realizmit kritik te mirfillte .
Ndonjeri prej lexusve , mund te drejtoi pyetjen e arsyshme : Kemi te bejme me nje perseritje , per te njejtin subjekt dhe me te njejten kritike . A nuk mund te shmangej kjo perseritje , duke eliminuar , nje prej veprave ?
E thashe me siper se kjo eshte pyetje e arsyshme , por jo pa pergjigje , po kaq te arsyshme . Subjekti tragjik , qe ka ndodhur ne Kine , meriton shume drama dhe romane , sepse ka tronditur gjenin kinez . Ne kete kuptim , asnje veper kritike ndaj kesaj katastrofe nuk eshte e tepert . Me te dy zhanret e letrsise , eshte kryer nje pjese e kritikes , por gjithnje , eshte e pa mjaftushhme .
Une e quaj planifikimin familjar , lufte kunder vetvetes . Pse e quaj te tille? Si mund te quhet ndryshe nje sulm i terbuar , kunder grave barsa , qe duan te kene femije te dyte e te trete , nuk po e shtoj me shume kete shifer. Miliona fetuse te deshtuar me force , miliona barsmeri te evituara , me propagande intensive . Ne c’do qender rurale , kishte nje administrate te fryre , qe merrej me shifrat e planifimit , per c’do familje . Tradicionalisht ne fshat nenat kane shume femije . mbi kete realitet njerezor , u ndertua administrata e gjere e planifikimit familjar .
Grate , qe diktoheshin barsa , ne publik , dergoheshin me urgjence ne spital , per abort te detyruar . Ne krye te grupit te mjekeve aborus ishte Halla , militante komuniste , qe nuk te falte gramin . Ne shumicen e rrasteve te aboteve , perdorej forca . Bashkeshortia e nipit te Halles , u diktua ne publik se ishte barse , jasht numurit te lejuar nga Planifikimi . Cifti , ne fjale , pati nje vajze 7 vjece dhe prisnin nje djale . Nipi i halles ishte funksionar i larte ushtarak dhe komunist i devotshem . Si mund te tolerohej nje kontravajtje , kaq e rende ?! Gruaja e funksionarit , nuk pranoi te deshtonte , fetusin , qe kishte disa muaj ne mitren e saj .
Ne kliniken e Halles kryeshin dy operacione te rendesishme profiaktike , ne aparatin riprodhus femeror . Vendosej nje unaze , qe nuk komunikonin vezoret me mitren dhe vendosej nje tub , per te ruajtur virgjerine e femrave , kur lindnin . Mao e kishte vene shkencen e perparuar kineze , ne sherbim te vdekjes .
Nusja nuk pranoi as thirjet e Halles , as te Bashkeshortit . U fshef . Nuk gjendej . U alarmua distrikti . E kishte fshehur Babai i saj dhe , kundershtoi me ngulm operacionin . Ne fund , ne mirbesim te Halles , nusja pranoi te operohej . Ndodhi e pa pritura . Nusja vdiq , ne operación .
U krijua nje armiqesi brenda krushqise , por nuk ishte sherri i vetem . Shumica dermuse e grave nuk pranonin te nderprisnin barren e ligjeshme , ne kuptimin , qe ishte barre e realizuar me partnerin ligjor . Planifikimi ishte tjeter gje . Ai nuk pranonte barre , jasht femijes se pare . Ky krim i pa pare ne histori do te mbetet i vetmi . Nuk mund te kete mendje njerezore , qe te pranoi nje ligj te tille . Speciet , e kane zbuluar instiktivisht fenomenin e shumeszimit . Jeta vertetoi se as ligji dragonian i planifikimit familjar , nuk mundi ta pengoi
Me vdekjen e gruas te funksionarit ushtarak ( Nipit te Halles ) u shtuan armiqesite ne fashat dhe brenda krushqive . Ketu autori gjen mundesine , per ta komlikuar intrigen e drames . Funksionari ushtarak , martohet me ndimes kirurgen e Halles , nje meso grua , pa femije , por shume e etur dhe e penduar , qe nuk ishte bere nene .
Gruaja e fuksionarit kerkoi te punesohej ne komanine e bretkosave . Ishte nje ferme , qe administronte nje akuarium bretkosash . Kishte fuqi punetore te madhe dhe merrte gjithnje punetore . Simbas kerkeses se saj , gruaja e funksionarit ushtarak , u punesua , ne kete biznes shume te madhe dhe me page te mire . Kompania e bretkocave kryente ne menyre te pa ligjeshme barsje te grave dhe nderprerje barre .
Ketu drama , merr nje shtyse tjeter . Gruaja e funksionarit rezulktoi barse . Ishte 55 vjece . Biollogjikisht nuk duhet te barsej , por ne kushte normale , sepse dihej rrasti i nje danezeje , qe ishte rrast sun genius . Danezia kishte lindur dhe kishte rritur femijen , ne moshen 62 vjece .
Planifikimi familjar vijonte te rritej vertikalisht , duke shenuar viktima te pa numurta . Ishte kasapane , ose nje lufte kunder vetvetes . Shteti ishte ne gatishmeri numer 1 , per t’u mbrojtur nga fetuset e pa lindur dhe nga grate me barre . Ne kete dy luftim , pa precedent , ne njeren ane ishte Mao , me administraten dhjetramilione specialiste dhe ne anen tjeter ishin grate lehona dhe fetuset e pa lindur . Nje kryqezate , qe nuk ishte imagjinuar nga askush , vec nga mnendja diabolike e Presidentit kriminel te femijve kineze .
Planifikimi familjar eshte nje veprim i denushem sa nga te tera fete , aq dhe nga te tere llojet e ateizmit .
Ustai i Maos , Lenini , pat shkruar , se diktatura eshte force e ushtruar me gjak dhe pa gjak. Me revolucionin e tij Mao , revolucionin e lokalizoi ne barkun e lehonave kineze dhe ne sakrifikimin e foshnjave . Ishte fillimi i nje epoke tjeter e Kines , kur njerzit , nuk i besonin as Zotit , se po te ishte vertete Ai , do te kishte marre ne kohen e duhur jeten e Maos . Nuk njof ndonje shembull disidence kaq te detajuar sa “Bretkoca “ e autorit Yan . Aq me teper , ku kemi te bejme me nje regjim , qe i shtypi njerzit, me tanke , ne sheshin Ten Ya Men , si te ishin insekte . Nobelisti Yan , me ideollogjine e tij , me ndjenjen e humanizmit dhe ciltesise letrare te naracionit , i ka ngritur vetes nje permendore , nga ku rrezatohet miresi dhe progres .
Ja si shkruan ne letren e peste , per kolegun Sugitani : “ Isha une , qe , per te ashtuquajturen kariere , cova ne ferr Wan Rumnein dhe femijen .. Duke fantazuar , femijen , qe lindi Chen Vetulla , si shembulltire te foshnjes se vdekur , une vetem sa perpiqem te marr veten me te mire . Kjo eshte e njejte me idene e Halles, per te krijuar kukulla prej balte . “( F 379 )
Drama eshte gjithnje ne rritje . Ja si shprehet nje aktor , qe eshte faktikisht nje punonjes si kompanise se bretkocave : “Rritja e bretkocave eshte vetem , per maskim . Ajo , qe ata bejne realisht eshte lindja e foshnjave . .. Ka dhoma te fshehta , ku jane punesuar 20 femra , disa te martuara . … Ata me thane se sperma ne epruvete eshte e nje njeriu te famshem . .. Rritja e pasardhesve te mire , ka qene plan i qindvjecareve dhe sigurisht nuk kursehen parate . “ ( F 405 )
Romani dhe drama te shkruara me perkushtim nga disidenti Yan , eshte nje akt- akuze ndaj sistemit shtetror , qe e rekllamon veten si shtet i reformuar . Ka krijuar nje demokraci funksionale , por faktikisht eshte shtet i zhytur ne krime mosturioze . Permasat e vetem te krimit familar , po i analizojme , nepermejet te shifrave zyrtare te marra nga Insituti i statistikave dhe te publikuara zyrtarisht .
Perkatesine prinderore , si te memes dhe te babait , nuk mund ta gjeje te sakte , brenda katrahures , qe krijoi ne Kine planifikimi maoist . Duke perfunduar letren e peste , Ke Dou , shkruan : “ A thua valle shpirti i mberthyer nga ndjenja e fait , nuk do te mund kurre te clirohet e te fitoi qetesi?” ( F . 380 ) .
Keshtu e mbyll letren Ke Dou ( pseudonim i autorit ) , duke i bere te qarte kolegut japonez , se shpirti prinderor ne Kine eshte perhere i tronditur nga nje reforme marroke e shtetit . Me pak fjale , kete cmenduri , autori , nuk e le brenda Kines , ku nisi , por e dergon ne Japoni dhe me gjere , kur te botohej “Bretkoca “ . E mesuam dhe ne Shqiperine e larget , nga shqiperimi korrekt i zotit Spahiu , qe e perktheu direkt nga kinezishtja .
Per te bere te qarte regjimin e instaluar ne Kine , shprehet nje nga rojet e firmes se bretkocave “ Pronari i firmes se rritjes bretkocave eshte burri i tezes se te djalit te te xhaxhait tim . Nena ka biseduar me tezen e djalit te xhaxhait dhe i eshte lutur , qe te bisedoi me burrin e saj , qe te me marri ne pune , ne firmen e tij “.. ( 386 ) Me kete bisede njihemi me regjimin e vendosur ne Kine , pas vdekjes se Maos .
Mjafton te njohim procesin e punesimit te kuptojme se regjimi aktual kinez , eshte nje regjim i Maos , por pa Maon . Per nje punesim te punetorit te krahut , duhet te vihen ne levizie gjithe fisi , me niper , me teze , me halla, me xhaxhallere etj . Udheheqesit kineze , pas Mao Cedunit dhe kryesisht , pas ngjaries ne sheshin Tianmen , me 1989 , dekllaruan se do ta demokratizonin qeverrisjen . Faktikisht kane lejuar ekonomine e tregut , por me centralizim te pushtetit qendror . U realizuan teorite e Lio Shao çise . Perseri eshte nje sistem monist i tjetersuar . Xi Ping , kryetar i Partise komuniste zoteron pushtet apsolut, duke qene ne krye te Partise , per 10 vjetet e fundit . Fillimisht planifikimi familjar , per ciftet ne qytet lejonte nje femije , per ciftet ne fshat 2 femije. Ligji i sotem ndryshoi . Ciftet lejohen me 3 femijje . Ka filluar te ndihet mangesia e brezave te krahev ete punes . Politika e planifikimit familjar , e beri efektin negativ . Lindshmeria vjetore ne Kine , ka pase qene 17.2 milon . Kjo shifer ra ne 14 milion ne 2019 . Ne vitin 2020 lindshmeria kineze arriti ne 10 milion femije te lindur gjalle .
Kjo eshte drama e planifikimit familjar , qe autori Yan , na i paraqiten , qysh ne vitin 2009 . Sic e spjeguam me lart , qeverria reflektoi , ne 2021 , kur u miratua ligji , per 3 femije . Ligji normal demokratik duhet te jete, lindje pa kufi , por le ta quajme normal kufirin me 3 . Qe nga viti 2009 , qe ka shkruar autori yne , deri ne 2021 , jane 12 vjet . Jane vitet ku planifikimi familjar privonte nga lindja 7 milion , ne vit . Mesataria e ponderuar eshte 5 milion.
12 vjet x 5 milion ne vit = 60 milion femije , qe nuk kane lindur dhe potencialisht do te lindnin , sipas statistikave shteterore 2009 / 2021 . Planifikimi familjar , pervec antidemokratik , pati permbajtje te theksuar kriminale . Jane masakruar gra lehona , duke u sterilizuar , duke abortuar , duke vdekur rrugeve te fshatrave , per asistence mjekesore . Jane masakruar edhe burra , qe kane refuzuar kufirin e sasise se femijeve . Disa , prej tyre jane kastruar, duke mbetur invalide , qysh ne moshe te re .
Duke perfunduar kete persiatje modeste , per romancierin nobelist Mo Yan , gjykojme se sa te drejte pati gazeta italiane , “Coriera dela sera “ , dekllaraten e te ciles e cituam ne pjesen e pare te persiatjes .
Illo Foto , Studjus , ne NY – Janar 2022
