Mexhid Mehmeti: SATIRA QË HEQ MASKAT EKOHËS SONË

(Parathënie e librit më të ri me poezi satirike të Sevdail Hysenit "Karnevalii Hipokritit")

Letërsia shqipe e ka një traditë të pasur të poezisë satirike, nga satirat therëse të Fishtës, deri tek ironitë e holla të poetëve të mëvonshëm. Në këtë vazhdë të artit satirik vjen libri më i ri i Sevdail Hysenit, “Karnevali i Hipokritit”, i cili përmes vargut të mprehtë dhe figurës groteske vë në shënjestër plagët e kohës sonë.

Qysh në titull, “karnevali” dhe “hipokriti” shndërrohen në metafora të fuqishme: karnevali si shfaqje e maskave dhe e lojës së shtirjes, ndërsa hipokriti si fytyrë e dyfishtë, që fshihet pas kësaj maske. Kështu, libri nuk është thjesht një grumbullim poezish, por një akt gjykimi poetik, një tribunal ku ekspozohen veset, shfrytëzimet dhe hipokrizia shoqërore.

Satira dhe ironia si armë letrare

Në poezi të tilla, poeti përdor ironi therëse:

“Shqipëria ime, e dashtuna,

sa mirë e ke mësuar vallen,

një hap para, dy hapa mbrapa,

gjithmonë me të njëjtën valle!”

Këto vargje të ngjeshura, përmes një figure të thjeshtë, zbërthejnë realitetin politik dhe social ku zhvillimi shpesh imitohet, por nuk përmbushet. Ironia këtu nuk është thjesht tallje, por një mënyrë për të treguar të vërtetën e hidhur.

Libri përshkohet nga një galeri figurash satirike: politikanë që premtimet i kthejnë në gënjeshtra, intelek-tualë që heshtin përballë padrejtësive, njerëz të thjeshtë që mësojnë të ecin me maska për të mbijetuar. Hipokriti nuk është vetëm tjetri – është një virus i përhapur, që prek gjithë shoqërinë.

Në një poezi tjetër, poeti ironizon servilizmin dhe korrupsionin:

“Ulet e ngrihet flamuri,

sa herë fryn era e interesit,

nderi shitet në ankand,

për një karrige ministreshë.”

Këto vargje flasin drejtpërdrejt, pa zbukurime, duke goditur në thelb fenomenin.

Stili dhe gjuha poetike

Stili i Sevdail Hysenit është i qartë, i drejtpërdrejtë, pa retorikë të panevojshme. Ai përdor gjuhë të thjeshtë, të afërt me të folmen e përditshme, gjë që i jep forcë dhe kuptim satirës. Rrallëherë ai ngulitet në meta-fora të rënda; përkundrazi, zgjedh figurat e kapshme, groteskun dhe hiperbolën për ta bërë ironinë sa më therëse.

Ritmi është i gjallë, shpesh në formën e vargut të shkurtër, që e bën poezinë të ketë një ton këngë-popullore, por me përmbajtje therëse. Kjo afron satirën e tij me një publik më të gjerë, duke i dhënë mundësinë që mesazhi të kuptohet menjëherë.

“Karnevali i Hipokritit” është një libër i kohës sonë, i shoqërisë shqiptare që ende endet mes tranzi¬cionit, korrupsionit, mashtrimit politik dhe zhgënjimit qytetar. Satira këtu nuk është argëtim, por thirrje për reflektim. Në fund të fundit, poeti na paralajmëron se, për sa kohë mbajmë maska, nuk do të mund të shohim njëri-tjetrin në sy.

Me këtë libër, Sevdail Hyseni dëshmon se satira është ende një nga armët më të fuqishme të poezisë shqi-pe. Ai na rikujton se arti nuk është vetëm zbukurim, por edhe kritikë e shoqërisë, një pasqyrë ku duhet të shohim edhe veten. “Karnevali i Hipokritit” është një manifest kundër shtirjes dhe një thirrje për sinqeritet, prandaj mbetet një libër i rëndësishëm, që ia vlen të lexohet e të diskutohet.