MANUSHAQJA
Tregim nga Fatmir Terziu
„Mami, mam…, mamkë, të keqen mamkë, pse më quajte me emrin e kësaj luleje?“ Lëvrin vogëlushja topolake duart e njoma, teksa prek faqëzat e buta të lules që mban emri i saj.
Dhe ajo…, Ajo mamka e saj hesht. Ajo hesht gëlltit në vetvete dhe shikon në qiell. Sytë bëhen një me pikëlzat që përcillen nën atë çati të kapluar me gri.
Por vogëlushja nuk shuan dot kërshërinë që i vjen nga brenda saj. Sërrish në të sajën. Dhe atë ditë…
„Mami, ma… më dëgjon? Më dëgjon… e mami moj të keqen, më thuaj?“, thuajse përsëriste gati ç’do minutë refrenin e kësaj retorike atë ditë…, ajo vogëlushja ledhatushe, e vetmja e Dlirës, ose “jeta e saj”, siç shprehej ajo gati përherë. Atë ditë. Atë ditë që loti ishte bërë rrokadë në sytë e Dlirës…
***
Koha rodhi shpejt. Ikte si një pasnajë rresh, që shtyhen me forcën e një furtune, që vjen nga diku thellë një ambushtie të zjarrtë. Po koha si koha. Fjalët si fjalët. Habitë sukurse ndodhin në të tilla raste. E të Tjerët?
Të gjithë habiteshin me qëndrimin e Dlirës për të bijën. Kukull e kaluar kukullës. E mbante si një kone për dore. E mbante veshur bukur, shumë pastër dhe e pikturonte sikur të ishte një bustërinë e vockël. Kur s’ia prishte për gjë. I përgjigjej në çast. Por, kjo pyetje, se si kishte ngelur pa përgjigje për “dritën e syve të saj”. As vetë s’e kuptonte pse s’i kthente një pergjigje, qoftë edhe negative, ose sa për të fishkur kuriozitetin e vajzës…
***
„Jo!“ – Tha, duke mërmëritur prerë ajo. „Jo! Kurrë…!“ - shtoi më pas. „Unë s’do të flas për këtë emër, s’do të hap gojën?“ - shtoi më vete, - „jam betuar njëherë e përgjithmonë“,- ndërsa shihte vogëlushen që priste një përgjigje, drejt në sy...
Ca pika loti e tradhëtuan në çast. U mundua ta mbante veten, teksa e rroku vajzën përdore dhe filloi lojën e zakonshme mes luleve.
„E më kap? Hajde më kap?“ - i tha vogëlushes.
Ajo rrinte dhe me brishtësinë e saj vëzhgonte të ëmën e gati pulsonte ndryshimin e saj, nga çasti në çast.
„E vockël, por djallushkë“ - mendoi Dlira dhe shkundi më pas kokën e tërë trupin e saj për atë fjalë që tha pa u menduar thellë.
„Djallushkë…?!“, - o çfarë më nxjerr kjo gojë. Oh…
„Mami…?“ - tentoi të fliste prapë vajza, por ajo me një të qeshur gati të papërsëritshëm e me gishtin tregues drejtuar një peme, hijesoi kërshërinë e vajzës. Aty, ndanë degëve të një peme motake, dy gushëkuqë cicëronin dhe pickëliteshin me njëra-tjetrën. Zogjtë ishin në një botë të vetën, me të tyren. Sqepthat e tyre të vegjël e delikatë jepnin e merrnin sipas së tyres. Qafoheshin e pastaj shprishnin rendin e puplave të tyre, që mahnisnin e hijeshonin nga larg. Sytë u ndritnin si dy llambushka të vockla. E kur nuk i mbanin dot as degët e qershizës kapërcenin shkitazi, në ndonjë degëz tjetër më të fortë, siç dinë vetëm dy zogj ta bëjnë.
„I sheh, zemra ime e vockël. I sheh ato dy zogj të bukur?“ - ndërhyri Dlira, duke ndërprerë me të qeshurën e saj tipike dhe duke treguar me gisht andej nga zogjtë. I sheh ata luajnë, qeshin e argëtohen. Përqafohen dhe… dhe… Nuk mërziten. Nuk pyesin. Nuk flasin. Vetëm harmoninë e dinë ata, cicërrimat e tyre, këngë dinë ata. Ah sikur të ishte dhe me ne njerëzit kjo punë. Pse ne njerëzit jemi më shumë se sa duhet të jemi, pse jemi si…, si papagallë? Pse ne jemi si…? Po si jemi ne vallë?
„E, mamush, mamkë si jemi ne vallë?“ - pyeti vogëlushja.
„Ah, ne jemi zogjë, nuk jemi si zogjtë. Ne jemi njerëz. Ne nuk fluturojmë. Ne nuk cicërojmë. Ne nuk dimë të luajmë si zogj. Ne…“ – foli Dlira dhe zëri i njomë i vogëlushes e ndërpreu menjëherë.
„Po ne këndojmë o mamkë“. - tha vajza. „Ja mami, më dëgjo…“, dhe me dy buzkat e vockla ia nisi:
“Manushaqe lule jete,
Manushaqe e brishtë
më bëj dhe mua si veten.
të bukur, të qeshur, jo të trishtë...”
Dhe më pas ia nisën të dyja, mëmë e bijë, si në korr:
“Je lule pranvere
pa trokitur të gjen pas dere
je lule erëmirësie
je sinjali i kësaj gjithësie…”.
E kështu vazhduan disa minuta. Vetëm disa minuta…, se vajza zor s’e e harroi atë pyetje, që i ishte pllakosur atë ditë në mendje, e që s’i hiqej dot me asnjë arsye tjetër. As me lojën e mamit, as me tregimet e saj, as me bisedat, as edhe me kërshëritë e tjera. Sërish në të sajën.
„ Mami, të lutem…?“
„Të lutem bijë,“ - ia ktheu ajo. „Më mirë le të këndojmë. Ta them më vonë. Ta them …“
Tashmë zogjtë kishin ikur nga qershiza. Dhe mendja e të dyjave ishte diku tjetër…
„Si thashë unë?“ - pyeti veten. „Si thashë? E çfarë t’i them? Mos u çmenda vallë? Unë nuk jam në vete?“
Dhe pastaj u përhumb teksa e bija kishte filluar të mblidhte e mblidhte tufëza të vockla në atë djerinë plot e përplot me manushaqe të sapoçelura.
***
Atë ditë sapo kishte mbaruar provimet e lirimit në klasën e tetëvjeçares së asaj kohe. Një bluzë të bardhë. Fjongo të kuqe. Fustan me lule të çelura në të kuqërremtë e sfond bojëhiri. Sandale plastike, nga ato të “NISH Goma Durrës” dhe një çantë basmaje nën sqetull. Të gjitha enkas për atë ditë. Dhuratë sa nga njëri, aq edhe nga tjetri pjesëtar i familjes. Ecte dhe kërcente. Ecte pa ndrojtje. Kaloi rrugën e Bariut dhe më tej u fut në Luginën e Manushaqeve. Fresku pranveror i luginës dhe flladi paksa shpotitës, që frynte i kishin ndarë shtegun në mes dhe ca balluke mbi ballë i jepnin një lezetim tepër joshës femëror. Ishte një yll në atë luginë të blertë që vende-vende shumëzohej tërësisht me ngjyrat pafund të stinës.
Sapo u fut mes pemëve dëgjoi ca hapa. Pastaj një shushurimë. Pastaj një hije. Pastaj pa një mëngë xhakete pas një trungu të një rrapi të moçëm. Vazhdoi rrugën. Po zhurma e ndiqte. Nuk i ndahej. Më pas nuk dëgjoi gjë. Dikush ia kishte zënë gojën nga pas. Tentoi por më kot. Më kot. Pas disa minutash gjeti forcë të lëvizte vetëm duart, ashtu e shtrirë në kurriz. Gjeti një gur dhe e goditi në kokë.
Pas goditjes shfryu që të lirohej totalisht nga ajo peshë, nga ai tmerr. Pa atë, fytyrën e atij të larë në gjak dhe sikur të ishte një drenushë nën grykën e shigjetës së gjahtarit u zhduk në luginë.
Pas disa minutash u gjet në shtëpi. Vendosi të mos fliste për çfarë i ndodhi. E mbajti sekret. Gati dy a tre muaj zgjati heshtja e saj, se pastaj shenjat e rrobave ishin ato që i sollën policinë në derën e shtëpisë. Foli e qau. Foli dhe qau me ditë e me netë…
Më pas vetë gjeti rrugën drejt spitalit. Vendosi të ..., të bënte atë qe kish dëgjuar, se e kishin bërë dhjetëra gra të tjera. E ndërsa gjendej aty pranë doktoreshës, mendimet i zienin si kazan rakie në kokë. Pa debatuar me askënd, as pa sqaruar, teksa shihte maminë, që përgatiste gërshërë e ca pinca, u ngrit dhe fluturoi shkallëve.
“Jo, s'do ta bëjë këtë! Kjo është jeta ime.”, - klithi ajo dhe iku e fluturoi si era shkalllëve të spitalit.
Por kjo i kushtoi mjaft në jetën e saj. Një fletërrufe sa një çarçaf u ngjit në qendër. Prindërit ia kritikuan dhe atë bashkë me familjen e internuan vite e vite larg nga ai vend. E ashtu ajo mori jetë tjetër në udhëtimin e saj jetik.
***
Kohët ndryshuan dhe pasi bebushja e vogël doli në dritë, ajo i vuri emrin e atij vendi, që i fishku lulëzimin. Emrin ku ishin ato lule. I vuri emrin Manushaqe. Dhe ashtu në sytë e në zemrën e saj që nga ajo ardhje në jetë ka vetëm një ngjyrë…
***
„Manushaqja ime. Zemra ime ku je?“ – bërtiti sa të mund Dlira, që ndodhej e ulur në divan dhe ndiqte një reklamë veshjesh për bebe.
„Ja si ajo ngjyra, si ajo … dua të jenë rrobat për bebushkën tënde…, më dëgjove? - Foli Dlira.
„Po mamush të dëgjoj, po…“ – iu përgjigj e bija, që u ngrit me ngadalë nga salloni dhe bëri me kujdes nga e ëma. Por ajo ecje e ngadalshme tashmë e kishte kthyer ekranin në një sfond tjetër. Ishte një lidhje direkte me një „Konferencë për Dhunën ndaj Grave“. E aty… Aty fliste dhe ai… Fjalët e tij ishin më shumë se një batare plumbash në zemër të Dlirës. Nuk mund të dëgjonte më. Ashtu e përhumbur rra nga divani.
Kur u përmend në sallën e spitalit të Qytetit, Manushaqja i mungonte në sytë e saj. Ishin të gjithë të tjerët. Nuk pyeti dot për të …, por nuk nxorri as edhe ndonjë lot. Priti që t'i tregonin vetë të tjerët. Buzëqeshi në vetvete. Dhe ajo u duk se ishte përgjigjja që i kishte ardhur nga brenda vetes. Ishte dhe përgjigjja që tashmë do ti jepte pas shumë kohësh të bijës, Manushaqes…
***
Tani e bija nuk është me enigmën e asaj pyetje. E bija e di emrin dhe fatin e emrit të saj. Vogëlushja e Manushaqes është dritë, jo vetëm në sytë e saj. Nuk shqetësohet për emrin e saj. Nuk duhet të shqetësohet, por duhet ti qëndroj pranë e më pranë, se e kupton kur e ëma, Dlira, edhe kur ajo ishte në Universitet, i qëndronte afër thuajse përherë. Tani ka të tjera gjëra. Janë lidhje të reja. Pyetjet?! Edhe tani që është bërë vetë nënë i duket habi pse s’i ndahet shpirti prej saj. Por ende, vetë çuditet për këtë instikt, ndërsa të tjerët habiten me këtë mama. Habiten me Dlirën, por dhe me nënën e Manushaqes.
