“Lulebozhuri i Dukagjinit” si argument poetik
Dr Fatmir Terziu
“Lulebozhuri i Dukagjinit” i autorit Servet Bytyçi nuk është thjesht një prurje poetike “e vonuar” sikurse e kanë metuar disa parafolës, por dhe një vëllim poetik me një argument në tërë dimensionin e tij. Ky argument vjen me pasnajën e një emocioni, ndjesie, mendimi. Vetë mendimi gjen fjalën e duhur dhe të pjekur. Është thuajse ashtu sikurse poeti amerikan Robert Lee Frost e pati deklaruar me kohë se “Poezia është kur një emocion ka gjetur mendimin e saj dhe mendimi ka gjetur fjalët.” Robert Lee Frost ishte një poet amerikan. Puna e tij u botua fillimisht në Angli para se ajo të botohej në Amerikë. Ai konsiderohet shumë për pamjen e tij reale të jetës rurale dhe komandën e tij të fjalës në drejtim të gjuhës së folur amerikane. Në tërë këtë bashkëndjesi poetike, “Lulebozhuri i Dukagjinit” është dhe një pasojë direkte e komentit dhe raktikës dialektike.
Ndërsa komenti dhe praktikat dialektike njoftojnë praninë e argumentit në poezinë e këtij vëllimi, përmes formës dhe përmbajtjes specifike të disiplinave të tyre, predikimet sigurojnë një tjetër mënyrë për të paraqitur një argument që është edhe një formë e artit dhe një metodë e themeluar formalisht. Dallimet kryesore midis modelit koment-polemikë dhe argumentit predikues janë para së gjithash forma që tregojnë se modeli predikimit i një argumenti merr të dyja kundërshtimet e mundshme dhe respektivisht përpiqet për t’iu përgjigjur atyre. Këto dy karakteristika mundësojnë të lejojë një zë më shumë të ndjehet i lirë, se sa të jetë tërësisht nën kontroll autoritar mbi diskutimin, por në të njëjtën kohë të lejojë dhe fleksibilitet artistike dhe argumentuese të marrin frymë lirisht.
Për të kufizuar këtë fleksibilitet, le të refrerohemi tek poezitë e këtij vëllimi “Fluturim zogjsh”; “Plaku i urtë Anton Çeta” dhe “Unë jam Odise” me të cilat tradita e preferuar popullore e autorit qaset si një dëshmi letrare me të cilën ai krijon vargje të tilla vjershërimi. Duke përdorur këtë dëshmi, poezia e tij tregon se ka një kuptim, një lidhje tradicionale që kuptohet dhe është më pak e ndjeshme ndaj interpretimit. Gjuha në këto vjersha ka bërë argumentin e duhur dhe është në gjendje për të kufizuar apo të parandalojnë pyetje që mund të lindin në kundërshtim me format e tjera. Një krijimi tillë shpesh rezulton në një argument me një përfundim të fundmë, ose të paracaktuar, pasi argumenti vetë duket shumë i njëanshëm. Struktura e përgjithshme e poezisë dhe argumenti i saj mbetet kryesisht e ndërtuar sipas parimeve të diskutuara, praktikuara, dhe rafinuara nga studiues dhe artistë njësoj si në rastet kur ajo mbetet në rrugë të tillë të përpjekur.
Mes kësaj poezie formati i saj mund të tregojë në një farë mënyre se si tiparet popullore dhe folklorike janë ende në gjendje të përforcojnë disa forma të tilla të frymëzuara nga konventat shkollore, dhe të plotësojë ato duke përdorur teknikat e përbashkëta në aplikime të ndryshme në raste të tilla krijimi, sikurse është libri i autorit. Format e tilla janë në përputhje me paraqitjen e një argumenti të përshtatshëm për kontekstin popullor.
