Lojërat atje Lart janë të rrezikshme?!

(Fragment nga romani „Mbi dudë“

Fatmir Terziu

Në ardhjen e tij të parë Ai kishte jetuar gjatë. Aq gjatë sa kohërat nuk mateshin me asnjë prej qasjeve të ngulitura në rrëfenja. Thuhej se ishte njësoj si me ajrin. A kishte zanafillje dhe fundje ajri? A kishte shuarje të ajrit? Nëse ndodhte shuarja e ajrit nuk do të ishte rrëfyer. Ndaj odat rrëfenin për të tjera qasje mes ajrit. Kur ndodhnin këto të gjithë dëgjonim me vëmendje. Dhe ne që pasonim radhën e këpucëve të lëna pas odave i bënim veshët pisk. Kur nuk kuptonim ishte Jakovi, ai që na udhëtonte mes ajrive të tjera në stacione pafundësie. Dhe kur na ndalonte mbi atë pemë me frutëza të buta e të ëmbëla, gati deheshim bashkërisht. Ishim të gjithë mbi dudë. Jo si ata të rrëfenjave të tij. Jo si ata që desh e mallkonin vetë fisin. Jo si ata...

Ata ishin nga fisi. Ishin të pasuruar me punërat e tyre. Ishin aq shumë të ngopur e të kënaqur, sa kurrë s’kishin të ngopur së falenderuari perënditë. Por kishin vetëm një plagë në shpirt. Nuk kishin trashëgimtar. Ishin lutur e lutur, por ja që gjëra të tilla nuk vinin nga lutjet, nuk vinin nga ... Një ditë, si gjithë ditët e tjera, ndërsa latonin gurët, u shfaq Ai, kalimtari i mistershëm. Dhe në shfaqjen e tij u kishte lënë një porosi me gojë: “Provojeni mbi dudë!”. Kaq u kishte thënë dhe ishte zhdukur, si në të gjithë jetëardhjet e tij të shkurtëra mes tyre. Dhe ata ishin menduar gjatë e gjatë. Ndërsa mendoheshin ripërsërisnin mes vetes: “Provojeni mbi dudë!”. Por deri vonë, Jakovi kaq na pati treguar. Të tjerat na i kashtiste me të tjera rrjedha nga fisi...

Fisi im është ngjizur mbi gurë. Mbi gurë ndodhi të kishte lindur pinjolli i parë i fisit. Në mote të largëta kishte ndodhur të bëhej ajo ngjizje, mes një ardhjeje të paqtë. Ajo ardhje e gurtë, sikurse shpotitej odave deri vonë, ishte ardhje e mjaft-rrëfyer. Dhe si e tillë ishte bërë vetë miti i rrënjëve të fisit në rrëfenjë guri. Rrëfenja kaliste fjalët pranë oxhakut të lartë të shtëpisë dykatëshe. Pranë shtëpisë së madhe e të vjetër, e gjitha me gurë, sikurse ndodhte të sillte mes vetë historive të gurëve të latuar, edhe historinë e brezave që pasuan atë foshnjë. Ishte ajo foshnjë që kishte dhënë ngjizjen me atë identitet të gurtë. Dhe foshnjëza e bëshme kishte prekur gurin me gishtat e butë, ndërsa stër–stër-stërgjyshja ime i kishte afruar ngadalë një çekiç të rrëndë, një mastar të këputur nga lisat e korijeve të fisit dhe një plumbçe të gdhendur nga gurët e ograjës. Ishte lënë pas për një kohë spangoja e gjatë e leshit të ngjeshur mirë mes gurëve të Reçishtes. Ishte lënë pas dhe matësi i metërzuar i rrobave të shajakut. Ishte lënë pas edhe gjilpëra e gjatë, e cila kishte ardhur nga Solluni. Dhe burrat kishin lënë për disa kohë familjet e tyre. Kishin kapluar malet dhe ishin bërë palë me torbat majëkrahi. Motet lanë pas mote me zullume të shumta, dhe cilasja e gurëve nisi të bëhej meraku i duarve që e kthenin vetë gurin në art.

Rrëfenja ndërroi oda, se vetë odat u shtuan dhe foshnja të tjera pasuan burrërisht shkrepjet e armëve me barut të thatë, derisa një ditë nisi të shkruhej e të lexohej fati i fisit mes vetë gurit. Njerëzit e fisit u ngjitën mbi gurë. Mbi gurë ndërtuan foletë e tyre, ashtu sikurse dhe shqiponjat. Dhe kështu ditë pas ditësh forcuan miqësitë. Dhe pas miqësive gjetën gjuhën e përbashkët. Dhe pas gjuhës filluan të njësonin lutjet. Dhe pas lutjeve nisën të mbanin shënim dhe gjërat që s’duheshin harruar. Nga fillimi secili prej tyre duhej të mendonte për shenjëzimet e përbashkëta. Shenjëzime që do të sillnin udhëza në alfabetin e tyre. Udhëza dhe shtigjëza që do të kishin dhe fatet dhe emrin e tyre. Thuhej odave, se deri vonë gjetjet e secilit, ishin përdorur edhe për të interpretuar shenjat nga perënditë. Legjendat e rrëfyera thoshin se përsëri një foshnjë kishte prurë bashkë me lindjen e saj dhe një dritëzim të mistershëm. Dritëzimi ishte shfaqur si një shaman, si një njeri mjaft i mençur, por që sytë e rroknin vetëm përtej dritës. Disa rrëfenin nga më të ndryshmet e padëgjuara ndonjëherë më parë. Dhe pastaj shtonin, edhe në qoftë se ai gjithashtu ishte një luftëtar, ligjdhënës dhe dashnor i dritësisë së madhe. Ai ishte përshkruar si i veshur me një mantel dhe një kapelë të gjerë të qepur me dorë, një paraqitje të bëshme dhe me një forcë të gati-njëshme me gurin e atyre anëve. Një rrëfenjë tregonte për jetën e tij. Dhe thonë se jeta e tij ishte më e shkurtëra që kishte ndodhur ndonjëherë mes jetëve. Ai ishte vetëm kalimtar. Jeta e tij nuk i kaloi 9 ditë dhe 9 netë në qasjen e mbledhur bashkë mes dritës dhe errësirës. Dhe ikja ndodhi deri sa ai vuri re se disa gurë ishin bërë armiq të vetë gurëve në atë terren që kishte filluar të rrëndohej nga mjaft të tjera gjëra, nën pushtetin e dritës dhe errësirës, drejt shterpjes. Nën këtë pushtet kishte pllakosur zymtia. Madje dhe ardhja në jetë e foshnjave ishte thuajse plagë më vete. Ai kishte arritur madje ta thoshte për ta në dhimbje, se kishte ardhur për të mos ikur, por ja që ikja i kishte ardhur ashtu krejt papritur, ndërsa thuhej se do të rikthehej kur të shuhej ai mallkim. Ishte ikje e magjishme, thuhej deri vonë. Deri vonë thuhej se Ai, u lirua nga magjia e gurit vetëm kur guri ra përsëri në dorën e foshnjës tjetër.

Kur ne filluam të bëheshin vetë ortakë me gurin, Jakovi, pasi lëshonte disa gdhënka nga ai lëngu i manave, që vonë e mësuam se ishte një lloj likeri elitar, nisi të na shuante kuriozitetin e dudës. Dhe na e rrëfeu fije e për pe. Foshnja tjetër thuhej se erdhi në jetë mbi dudë. Ata e kishin menduar dhe pregatitur mirë ndenjën e tyre mbi dudë. Dy degë të dudës të drejtuara si kërraba kishin ndihmuar të shtroheshin patarvat e trasha prej druri lisi. Dhe pastaj e gjitha ishte bërë si në një shtrirje të kënaqshme. Kishin provuar disa herë. Dhe thuajse kishin ndjerë kënaqësi. Dhe vazhduan ashtu gjatë. Disa muaj qejftreteshin mbi dudë. Shirrat pasuan shirra, dielli pasoi diell dhe patarvat kishin filluar të dobësohen. Kur një ditë pas mjaft ditëve, pasi kishin shitur mjaft gurë të gdhendur në zonat përreth, vendosën të shkonin përsëri mbi dudë. Ai dhe ajo u shkrafanjitën gjatë e gjatë. Kur u erdhi momenti i duhur, forca e tij shtyu aq fort sa patarvat u këputën dhe të dy ranë mbi njëri-tjetrin. Një piskamë e fuqishme doli nga goja e burrit. Dhe në raste të tilla, ajo ishte poshtë tij e ai sipër saj. Kur e pyeti ajo, se përse kishte bërtitur aq shumë, ai ia kishte bërë me sy e me gisht lart mbi dy degët si kërrabë të dudës. Atje mbi dudë kishin ngecur elementët e tij mashkullorë. Ndërsa sytë e tij dhe dhimbja kishin ngrirë në një pikë, ajo ishte ngritur shpejt e shpejt dhe kishte shkuar lart mbi gurin e madh dhe kishte filluar të lutej. Lutja nuk kishte zgjatur shumë. Pas pak i kishte dalë përsëri Ai, jetëshkurtëri. Ai kishte folur. Pas këtij aksidenti të mistershëm është shansi i fundit njerëzor. Ju tashmë e keni këtë. E keni në barkun tuaj foshnjën e duhur. Dhe pasi erdhi në jetë, ajo foshnjë thuhet se kishte fatin për të gdhendur fatet e njerëzve të asaj zone në një shkëmb. Kur e kreu këtë mision gjërat kishin ndryshuar për mirë. Dudën e kishin mbajtur deri vonë si vend ku faleshin për jetën e vetë asaj foshnje. Vetë foshnja, pastaj nisi të transferonte ato fate të shkruara në dru apo lloje të ndryshme lëkure. Më pas forma magjike, e cila erdhi në kohë tjetër, thuhej se mund të jetë e shkruar me gjak, që ndikoi dhe në ngjyrën e dudave. Por ndërsa e gjitha e ardhur më pas ishte e lehtë për tu kuptuar, vetëm gurët mbetën të painterpretuar, mbetën të palexuar.

Origjinali, simbolika magjike lidhur me çdo shenjëz në trupin e tyre, ishte e humbur, deri sa rierdhi, ajo krijesë hyjnore, ajo pra foshnja e duhur. Por ndërsa thuhej se erdhi nën hardhi, mes bisqeve të mëdhaja të rrushit të harlisur, dhe ndërsa foshnja i përkiste seksit mashkull, edhe emrin ia ngjizën Rushit. Foshnja mashkullore, Rushit, nisi të rilexojë fatet e lëna amanet mes gjuhës së fshehur në zemër të gurëve. Dhe gurët nisën të hapin zemrat e tyre. Gurët flisnin sikur të ishin shpirtra të gjallë, të lëshuar në atë hapësirë të lashtë, për të rrëfyer për jetët, udhët, fatet dhe kohërat që do të shkruanin me të madhe artin e fisit të ardhur nga ngjizja me gurin. Të parët e kishin zanat gurin dhe ndaj e donin edhe atë frut të ëmbël të dudës, teksa skalitnin gurët e kështjellave, njomnin buzët me likerin e tyre, që e kishin sa zanat dhe aq sekret. Mes gurëve thuhet se, pastaj nisën të shpërthejnë pemët e dudës. Tashmë ato janë pyje të tëra plot fruta të ëmbëla. Foshnja Rushit, u dashurua me këto fruta dhe ndërsa hidhte shtat i ndoqi ato deri në shijen e fundit. Kur burrërimi bëri të vetën, në kohën e duhur dashuria me Lejlanë e shpuri mbi dudë. Dhe atje lindi emri i ri. E quajti atë dru, man dhe veten Manian. Maniani pasoi kohërat. Kohërat përcollën Manianin. Dhe Toka, ai thesar, ajo pasuri mbeti mbi dhe nën tokë. Dashuria u stërlidh dyfish me të treguarën, me të pathënën dhe me atë që u nda mes brezave. Kështu lindi miti. Miti që groposi jo vetëm, tradita, fate por dhe gjithë ato pasuri, që thuhet se ishin sa një kodër e madhe. Dhe kur pasuria të buzëqesh nga vetë fati lind dhe buzëqasja e dashurisë. Dashuria e Lejlasë mbi dudë. Dhe pos saj dashuria u bë fole tek sytë. Fole që zgjoi të tjera cicërrima kohërave më tej në të qelqtën e pathyeshme ... Dhe thonë ende pas leximit të syve, se njerëzit mendohen gjatë e gjatë të “provojnë ende mbi dudë!”

„Lojërat e atjeshme, lojërat në Lartësi, atje Lart, janë të rrezikshme.“ – kështu na mësonte Jakovi ne fëmijëve.

Dhe ende sot mendohem për këtë. Mendohem pasi e di se kam mësuar shumë nga mësimet e mëdha të lojërave të rrezikshme. Dhe mund ta them tashti ndryshe…Njerëzit në vende të ndryshme ende provojnë këtë lojë atje lart, edhe pse e quajnë të rrezikshme. Dhe ne nuk e bëjmë këtë për një arsye të thjeshtë - ne u besojmë atyre. Besojmë, se pasi të kenë vendosur se mund të përballojnë ngjitjen në pemën, atëherë ata vërtet munden. Një person nuk do të ndërmerrte kurrë veprime që ai mendonte se do ta rrezikonin veten, kjo më së shumti me brezat që rriten, me fëmijët. Fëmijët janë shumë të mirë në vlerësimin e rreziqeve. Nëse ata kanë gjykuar se mund të ngjiten në pemë, do të thotë se kanë parë mundësinë tek vetja dhe dëshira e tyre për të parë botën nga lart është më e fortë se frika e tyre se do të rrëzohen. Dhe kjo është pikërisht ajo që duam për fëmijët tanë, pra dëshira e tyre për të pasur sukses tejkalon frikën se ata do të dështojnë.

Çdo ndërhyrje mbrojtëse nga ana jonë përfundimisht do t'u mësojë atyre një gjë: të zgjedhin sigurinë mbi rrezikun. Megjithatë, ne të gjithë e dimë se suksesi i madh vjen nga marrja e rreziqeve të mëdha. “Mos harroni se dashuria e madhe dhe suksesi i madh vijnë gjithmonë me rrezik të madh.”, ka thënë Dalai Lama.

T'i këshilloj fëmijët e mi sot të zbresin nga pema sepse ka rrezik të bien, është njësoj sikur t'i këshilloj prej vitesh që të mos fillojnë biznesin e tyre, ose të ndërmarrin realizimin e një projekti ëndrrash sepse ekziston rreziku i dështimit. Unë nuk do ta bëja. Nuk do t'i mbroja nga dështimet, pengesat, rrëzimet dhe lëndimet, sepse e di që ëndrrat e mëdha kërkojnë që ata të mos kenë frikë nga të gjitha këto gjëra, ose më mirë të ndërmarrin veprime pavarësisht frikës së tyre, kërkojnë dikë që të besojë në to. Ajo që i ndalon shumicën e njerëzve nga arritja e qëllimeve të mëdha nuk është mungesa e njohurive, por prania e frikës.

Dhe atje lart në pemë, ndjenja se mund ta bësh, pavarësisht rrezikut, strofullon në zemër dhe fillon të lëshojë rrënjë. Prej aty do të rritet fidani i besimit dhe i vetëbesimit, i cili nëse ushqehet një ditë do të japë fryte. Kështu funksionon natyra, pra ajo që ne ushqejmë rritet.