Gjashtë pyetje për Milena Selimin
Ku keni qëndruar dhe për sa kohë?
Në korrik 2019, unë u ofrova rezidencën e përkthimit në Shtëpinë e Letërsisë dhe Përkthimit të Sofjes në Sofje, Bullgari. Kjo rezidencë u mbështet nga TRADUKI dhe zgjati për një muaj. Gjatë kësaj kohe, pata kënaqësinë e madhe të punës dhe jetesës në ish-rezidencën e artistit bullgar, Nenko Balkanski. Të jetoja në një hapësirë artistike si kjo ishte mjedisi perfekt për të zhvilluar shprehjen time artistike dhe për të prodhuar punën time më të mirë të mundshme.
Për cilin projekt keni punuar?
Gjatë qëndrimit, pata mundësinë të përktheja Fizika e trishtimit, një libër nga autori i njohur Georgi Gospodinov, nga bullgarishtja në shqip. Publikimi i tij në gjuhën shqipe u bë i mundur me një grant nga Creative Europe. Fizika e Trishtimit u botua në Shqipëri në Nëntor 2019, nga botuesi ALBAS.
Në çfarë mënyre kontribuoi qëndrimi juaj në shtëpinë e përkthyesve në projektin tuaj të përkthimit?
Letërsia është një urë lidhëse. Isshtë e vetmja hapësirë ku njerëz nga të ndryshëm kulturat dhe kombësitë lidhen përmes tregimit të tregimeve dhe përmes thelbëve të të qenit njeri. Literatura është një frymë lirie brenda secilit prej nesh, pa marrë parasysh se nga jemi. Ndërsa qëndroja në shtëpinë e përkthyesve, u ndjeva si në shtëpinë time. Si përkthyes, u ndjeva sikur po kontribuoja në vazhdimin e kësaj trashëgimie.
Cila ishte sfida më e madhe e projektit tuaj të përkthimit?
Sfida më e madhe ishte padyshim përpjekja për të ruajtur strukturën origjinale të fjalive të përdorura nga autori.
Shqipja (Shqip) është një gjuhë Indo-Evropiane dhe nuk është e lidhur ngushtë me asnjë gjuhë tjetër. Renditja e fjalëve në shqipe është mjaft e lirë, por renditja më e përdorur është temë-folje-objekt. Në të kundërt, stili i përdorur nga autori Georgi Gospodinov nuk ndjek vërtet rregullat e gramatikës bullgare.
A keni pasur kontakte me ndonjë autor / artist tjetër gjatë qëndrimit tuaj?
Po, dhe pa dyshim, këto takime ishin pika kryesore e të gjithë qëndrimit tim. Takimi im më i vlefshëm ishte padyshim me vetë autorin Gospodinov. Ne biseduam dhe diskutuam për frazat e ndryshme të përdorura në libër, kopertinën e përparme, konceptin
etj. Si përkthyes, i vlerësoj thellësisht këto lloj takimesh me autorë dhe isha me shumë fat që munda ta bëja këtë në Sofje. Një takim tjetër i rëndësishëm u zhvillua në Universitetin Kliment Ohridski, ku
Unë pata rastin të takohem personalisht me Profesor Dr. Rusana Beileri në sektorin e gjuhës shqipe të departamentit të Studimeve të Ballkanit. Gjatë këtij takimi ne patëm një diskutim jozyrtar me disa studentë bullgarë të interesuar në gjuhën dhe kulturën shqiptare. Takimi që pata me dramaturgun, Elin Rahnev, ishte veçanërisht i veçantë, pasi unë isha përkthyesi i shfaqjes, ‘Bean’, e cila do të shfaqet premierë në Shqipëri në fund të këtij viti, shpresojmë që me
vetë autori duke qenë i pranishëm. Ndërsa isha në Sofje pata mundësinë të arrija kolegët e mi të vjetër Rusanka Lyapova dhe Zhela Georgieva, dy përkthyese të njohura të gjuhëve ballkanike.
Si ndryshon pozicioni i përkthyesve letrarë në Shqipëri nga ai i kolegëve tuaj në Bullgari?
Të jesh përkthyes në Shqipëri, dhe i njëjti në Bullgari, do të thotë që vazhdimisht po lufton për të mbijetuar.
Asnjë vend nuk ka investuar sa duhet në përkthim ose përkthyes, dhe aq më pak në lidhje me gjuhët më të vogla ballkanike. Interesi publik për autorët letrarë nga Ballkani është i ulët pasi autorët anglezë, francezë dhe gjermanë mbizotërojnë në tregun letrar. E vetmja mënyrë se si gjuhët ballkanike mund të qëndrojnë gjallë është përmes platformave evropiane si Creative Europe, rrjeteve të ndryshme si TRADUKI dhe granteve të përkthimit për gjuhët Ballkanike të dhëna nga Ministritë e ndryshme të Kulturës në rajon. Si përkthyes për TRADUKI që nga viti 2009, Unë nuk mund të shpreh sa duhet të jetë ky rrjet, dhe do të jetë përgjithmonë, dera kryesore e Bashkimit Evropian. Shtë modeli perfekt i integrimit ku vendet anëtare të BE-së, veçanërisht ato të ngarkuara me politika të ndryshme si Gjermania, mund të gjejnë atë gjuhë të përbashkët dhe ekuilibër perfekt për bashkëpunim me kandidatë të mundshëm të BE-së si Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, Bosnja dhe Serbia. Kultura ndërton ura për të cilat politika nuk mund të aspirojë kurrë. Si njerëzit që jetojnë në Evropën Perëndimore ashtu edhe ata që jetojnë në Ballkanin perëndimor e dinë këtë mirë. Pyes veten nëse qeveritë e ndryshme e dinë këtë gjithashtu. Tani është koha e kulturës. Siç pretendonte Jean Monnet, një nga etërit themelues të Bashkimit Evropian: "Nëse do ta bëja përsëri, do të filloja me kulturën".
