2.- Kapitalizmi – rendi shoqeror vital i mbeshtetur ne
ligje themelore te pa tjetersushme .
(Ne zberthim te shqetesimit te Papa Franceskut , qe ka thene :”Nuk eshte e drejte , qe 5 % e popullsise te zoterojne 80 % te pasurive “ )
Kapitalizmi eshte sistemi i fundit , qe njef zhvillimi shoqeror. Detyra e shkences , eshte ta perfeksionoje ate , ne harmoni me stadin e ri te arritur nga shoqeria njerezore .
Komunizmi ka qene dhe mbetet rend utopik i pershkruar nga Marxi , me synimin , per te eliminuar cfrytezimin . Me pak fjale Komunizmi konsiderohet nje kapitalizem i integruar , pa prone dhe pa interes materjal , pa cfrytezim . Kjo filozofi ekziston, por eshte deshire utopike .
Proletaret , Markxi do t’i kishte ndihmuar me shume , po qe se nuk do te kishte ofruar teorine e tij utopike dhe revolucionare . Ndryshon puna me teorine ekonomike .
Po paraqes nje opinión te nje lexusi te shtypit shqiptar . Personi me pseudonimin “demo “ , shkruan poshte nje shkrimi , qe paraqeste gazeta , per Marxizmin ( Shkeputur nga shtypi shqiptar , ashtu sic e ka shkruar opinionisti ) :
Bobo ,paska akome ne qarkullim kafshe prehistorike! Marxi rezultoi nje deshtim historik,lindi si nje utopizem social dhe ishte nje sharlatanizem filozofik. Pse? Sepse nuk njihte tullen e nderteses se tij utopike–njeriun.Llogarite dhidhaskalike ekonomike te Marxit,si numurimi me gishta i xha Beqos(3 marka vlen lekura,dy marka sholla,dy marka shperblimi,punetori del me kepuce te kuqe,fiton pronari, etj),tregojne nivelin e ulet intelektual.Mungesen e kapacitetit per te ndertuar sistem me te mire ekonomik,shoqeror,se ai qe kishte ndertuar vete shoqeria njerezore ne rrjedhe te shekujve.Ky deshtak parazit ju imponua punetoreve te paarsimuar dhe ju fsheh intelektualeve,filozofeve,.I nxiti shtresat e prapambetyura te shoqerise te perdorin dhunen dhe krijoi nje sistem kriminal qe quhet Real-Socializem,mbyti boten ne viktima,sa asnje lufte boterore nuk e arrin shifren e viktimave te Marxizmit.Cfare arriti me keto viktima?Nje Deshtim. Kete Deshtim e tregon Qarte Parrulla e shkruar ne Murin e Berlinit ne 1990: PROLETARE TE TE GJITHE BOTES,,NA FALNI! Duan te justifikojne deshtimin e Marxit me prapambetjen e vendeve ku u experimentua Marxizmi. Marxizmi ishte nje uje i qelbur qe ne burim,sepse vete Marxi ishte nje parazit qe nuk punoi kurre,jetoi si parazit ne kurriz te pasurise se gruas dhe kunatit dhe nga nje parazit,nuk mund te presesh Teori per Punen.
Ky vleresim nuk eshte shkruar nga nje njeri i pa arsimuar . Madje eshte i arsimuar mjaftushem . Duke u paraqitur me pseudonim , mua mu duk me vlere , per ta paraqitur si opinión te nje shumice te cilesuar njerzish . Ndeshen me mijra te tilla opinione . Populli e urren Marksizmin . E provoi se ishte mashtrim , utopi . Mund te kisha shkeputur ndonje citat nga studime filozofike , politike , shkencore , por te tera ckarkohen te “demo “ – ja yne .
Pavaresisht nga mendimet kunder , Marksi ka nje teori te konsoliduar, qe perben programe universitare . Pjesa e teorise marksiste qe parashikon nje sistemi te barabarte dhe pa prone private , kritika ekonomike e ka cvleresuar . Nga marksizmi , ka mbetur vetem studimi ekonomik i kapitalizmit , me ligjet e tij te celnikta , te zbuluara fillimisht nga A. Smith dhe D. Rikardo . Prandaj vepra e Marxit , tirullohet , “Kapitali “
Vete Markxi ishte mos besus , ndaj nje transformimi kaq radikal te botes .
Ne ate kohe , idhtaret e Marxit e ekzagjeruan rekllamen dhe e krahasuan , me zbulimin e rrotes . Teorite e dijetarevet e tjere te asaj kohe , perbejne perpjekje te gjithanshme shkencore , per ta bere sistemin socialist , pa kriza ekonomike , ose sa me pak te dhimbshme . Shumica dermuse e teorive ekonomiko-politike , i perkasin kesaj epoke . Ne keto kushte Marxi ka shkruar : “ Ne se marksizmi eshte ky , qe rekllamoni , une nuk jam marxist “ .
Sot shkencat jane zhvilluar ne front . Shkencat politike , nuk ka pse te mbeten pas , duhet te zhvillohen paralelisht , ne sherbim te kerkesave ne rritje te njerezimit . Sistemi politik , eshte i varur nga ai ekonomik . Jene vendosur piketat : Vetem kapitalizmi mund ta coi ekonomine dhe politiken perpara . Ka lindur fenomeni i polarizimit shoqeror . Teorite revolucionare dhe reformiste , kane gjeneruar , kur ekzistonte , ne te tera dimensionet e saj , kontradikta midis punes dhe kapitalit . Kete kontradikte , Marxi e ka konsideruar te pa zgjithshme paqesisht . Ka shume dekada , qe eshte zgjidhur kontradikta midis punes dhe kapitalit , qe eshte konsideruar nga Marksi dhe me shume nga Lenini, e pa zgjithsme paqesisht .
Kurrre nuk do ta besonte Marxi dhe Lenini . Kapitalizmi social ka dekada , qe funksionon ne Europe dhe ne vendet e zhvilluara . Mbreteron paqia klasore . Ka dhe ndonje shperthim , por me vlere sporadike .
Industria ka qene dhe eshte e organizuar ne formen tradicionale , mbi baze fabrike, punishte , biznesi te c’do lloj . Ceshtia qendron si do te organizohet prodhimi fshatar , nqa ku fillon te zhvillohet prodhimi primar dhe lendet e para te industrise .
Lenini deformimin ideollogjik e filloi nga fshati . Ligjet e para , qe miratoi ishte “Ligji mbi token “ dhe mbi pushtetin , me slloganin “ Pushteti u takon sovjeteve “ , ndersa “toka atij, qe e punon” , duke e sjelle gradualisht te ndertimi i kolkozeve .
Edhe sikur te gjitha problemet ekonomike te ishin ne rregull dhe ne harmoni zhvillimi , Rusia nuk mund te merrej si model i nje sistemi te ri . Ishte shtet feudal , me siperfaqe te medha toke dhe me prapambetje te theksuar ne tekniken e kohes . Kudo , qe te cfaqej leninizmi , do te deshtonte , si sistem , qe erdhi nga dhuna .
Me poshte te analizojme karakteristikat ekonomike te nocionit shume dimensional , me emrin , “Toke “ .
3.- Toka – Ky mefistofel i tregut te mallrave
Toka eshte objekti i pare , qe ndeshim , kur lindim . Makthi per token na ndjek gjithe jeten dhe per ironi te fatit , ne fund , rrisim volumin e tokes me masen tone trupore .
Toka eshte objekt i teresise praktike te shtetit . Toka eshte objekti fillestar i prodhimit te te mirave materjale, dhe shpirterore. Ne toke jane lendet e para te te gjithe industrive, perfshire dhe industrine kiberrentike . Proverbi i mirenjohur : “Kulla me e larte - fillon nga toka “ , ka kuptim metaforik , sa dhe te drejtperdrejte . Biolloget e quajne token , trup i gjalle , tregetaret e kthyen ne monedha . A. Z. Cajupi i ka dhene shije, duke e quajtur , “me te embel se mialta” .
Vlera monetare e tokes u percaketua von nga njerzit . Jo thjesht toka si bazament jetesor , por pasurite nentokesore , mbitokesore dhe valet elktro- manjetike , jane kushti baze i vijushmerise se jetes se gjalle . Kriteri baze , qe percaketon identitetin dhe potencen e shteteve, eshte harta fizike e c’do shteti me pasurite mbi e nentokesore dhe ato detare .
Natyrshem vleresimi i tokes , ndodhi me lindjen e shteteve . Nuk ka shtet , pa nje harte tokesore dhe ujore . Luftrat jane bere , per toke . Shtete sa me te fuqishem , aq me shume toke , kane ne dispozicion, duke pasur pak perjashtime .Mund te permendim Luksenburgun , Lieshtjenin , Hong Kongun e ndonje tjeter . Duhet te kemi parasysh se ne keto shtete mineralet jane ne kariere . Nuk ka nevoje te hapen galeri .
Nga objekt i vijishmerise se jetes , toka mori kuptimin e prones . U kthye ne monedhe shkembimi . Mbreterit dhe perandoret u bene pronare te tokave , ku shtrihej kufiri i shtetit te tyre . Luftrat kane pasur orgjine zgjerimin e kufirit tokesor dhe ujor te nje shteti te caketuar . Nuk behen llogari te vraret dhe objektet e shkaterruarra nga luftrat , per token. Mbi kete baze ka lindur aforizmi : Toka na mba , toka na ha .
Jane te medha thesaret mbi dhe nen tokesore , si dhe ato ujore . Mbi keto resurse eshte ndertuar dhe vijon te rritet mireqenia njerezore . Krrimbat e tokes( mikroorganizmat ) , qe ne pamjen e pare , quhen pa vlere , ne fakt , jane nje thesar i pazevendesushem ekollogjik . Pa zhvillimin intensiv te krimbave , toka do te ndihej e vdekur, pa vlere bujqesore .
Duke njohur keto energji , qe te jep toka , mbreterit filluan te jepnin pjese te saj si shperblim , per gjeneralet dhe luftetaret , qe fitonin beteja . Toka u be mall tregetie , shitej e blihej , jepej per prike , jepej me qera, per shperblim, per peng . Kjo eshte koha, kur lindi prona toke e konvertuar ne vlere monetare .
Jane disa disiplina shkencore , qe kane objkt token . Tregu i tokes , per pake kohe u be teorikisht i komplikuar dhe u krijuan institucione administrative , qe nuk e paten sektore te tjere te tregut global .Duke qene objekt shitblerje , u sofistikuan metodat e pronesimit dhe te prishjes se sinoreve . lindi Mafia e tokes , qe eshte nga format me agresive te mafieve .
Nje nder percaketimet komerciale , me te rendesishme te tokes , u be toka truall.Mbi truall ndertohet , qe nga kasollet varfanjake , deri te bazat e roketave . Vete trualli e konkuron token meme , nga e ka origjinen fillestare .Tregu i tokes eshte zgjeruar kaq shume , sa nuk mund te kuptohet klasa e milionerve pa qene njeherezi pronare tokash dhe truajsh . Tabella e Mendelejevit sot eshte e konkretizuar , plus metalet e rralla , qe nuk ishin zbuluar atbote, por Mendelejevi i parashikoi dhe i emeroi , pa lindur . Me mire njihet toka dhe thesaret e saj , se sa trupi i njeriut .Perberia e trupave te tjere qiellore , perbehen nga e njejta substance e ngjashe me shkembin amnor .
Ne shume vende te caketuara , vlerat e truallit afrohet ose barazohet me vlerat e objekteve , qe ndertohen mbi to , qofshin dhe qiellgerrvishese . Trualli eshte kthyer pellembe e flori . Ndoshta me shume se flori . Shifrat e vleresimit komercial te truallit , kane kohe , qe kane dale nga kontrolli i llogjikes tregetare , sepse tregu komandohet nga veprimtaria spontane . Trualli , ne metropolet e te gjithe vendeve ka shenuar shifra marramendshe, me diferenca te ndjeshme edhe nga lagjia ne lagje . Trualli ne metropolet , barazohet me thesaret e prallave .
Me token , ne monizem pervec profileve bujqesore dhe inxhinjerike , jane marre ekonomistet , administratoret e rangjeve te ndryshme dhe drejtusit e ekonomive , deri ne Krytaret e komitetve . Askush , ne ate kohe nuk e ka care koken , per pronesine e tokes bujqesore . Ajo konsiderohej prone e te gjithve . I ishte dhene, per cfrytezim fshataresise kooperativiste . Kishte nje vendim te rrepte qeverritar ( ndoshta ligj ) , per “vijat e verdha “ . Ishte vija , qe kufizonte trojet e banimit. Ajo vije nuk mund te shkelej . Do te ndertohej vetem brenda saj .
Kaq dinim , per token bujqesore dhe trojet , ne monizem . Sistemet politike , jane emertuar , sipas perkatesise se pronesise te tokes . Ne komunitetin primitiv, nuk njihej prona e tokes . Feudalizmi , quhej keshtu sepse toka e punushme , quhej “feud “ etj.
Me nderrimin e sistemeve , pas 1990 , toka bujqesore u privatizua e tere , duke perfshire dhe token shteterore . U miratua “Ligji 7501” , qe e ndante token , per fryme te familjeve fshatare . Ligji ishte ne konflikt interesi me pronaret . Ligji per token krijoi shume peshtjellime sociale dhe ende pas 3 dekadash pronaret nuk kane marre dokumentin e pronesise . U krijua konflikt serioz , midis pronareve legjitime dhe ata , qe u quajten pronare , pa pasur kurre prone tokesore. Nuk njifet ndonje rrast analog , i ndaries se tokes , sipas frymeve .
Pronesine e tokes shqiptare , e ka spjeguar , sakte , historiani i famshem Kristo Frasheri . Pronesia mbi token , ne Shqiperi ka ndodhur , si kudo ne bote . Sulltani ishte pronar i gjithe Perandorise , qe qeverriste , perfshire dhe 4 sanxhaqet shqiptare . Luftetare te shquar , i shperblente vete Sulltani , duke i emeruar sanxhakbej , ne gubernat e fituara ne lufte.Keta quheshin spahij dhe beheshin pronare te tokes (timar ) , qe administronin , ne anallogji me Sulltanin , qe ishte pronar i tokes perandorake .
Kjo histori duhet ditur , per faktin e thjeshte, se prona mbi token eshte siguruar me gjak dhe sakrifica te te pareve te c’do fisi . Ketu fillon koha , qe toka u be objekt i zakonshem i tregut . Prona eshte e shenjte , por nuk u trajtua keshtu nga shteti i tranzicionit , duke e ndare token , per fryme dhe duke anashkaluar pronaret legjitime , qe i njifte dhe vete Sulltani . Tapite i pat gdhendur ne flete bakri . Problemi do te mbetet i pa zgjidhur pafundesisht , sepse eshte konceptuar ligji jasht konteksit historik . Pas kolektivizimit te tokes bujqesore , ligji “Mbi token “ , mbetet problem i madh social .
Prona ka ende probleme , per te vajtur te pronari i ligjshem . Ne menyre shume abuzive ka ndodhur shit-bleria e trojeve . Ende nuk eshte ne hulline e duhur , pas 30 vjet, qe tregu i tokes funksionon , me calime dhe me pa saktesi . Toka eshte objekt i zakonshem i tregut te mallrave , por dhe objekti me i rendesishem i pasurimit te manjateve te medhej te pasurive te pa tunshme . Tregu i tokes , ka eklipsuar po thuaj te gjitha tregjet e tjera , sepse ne brendi te tokes , gjendet nafta , gazi , uraniumi dhe metalet e rralla , qe vene ne levizje industrite e tjera fitimprurese sa dhe vete toka, si ekuivalence monetare .
Tashti , qe sqaruam problemet e mallit toke , per shitje , lind nje pyetje, qe une nuk i kam dhene pergjigje . Ju mund te jeni me afer pergjigjes se sakte : A eshte Toka pasuri natyrore , sikurse ajri , ujrat , pyjet ,valet elektronike ?
Objkteve te ndertimit , po t’u heqesh , ose t’u reduktosh vleren e tokes , kthehen ne “kartona “ .
Jetojme ne nje kohe , kur problemet nuk duhet t’ua shtrojme , per zgjidhje ideollogjive . Ideollogjite jane bere te dala mode . Nuk ka ideollogji . Ka vetem interesa .
Bujku i lidhur me token , nuk e shef ate si monedhe shkembimi . Ai gdhihet dhe ngryset me fanatzi , si mund te rrisi pjellorine e tokes . Ngazellehet kur ugari derdhet si bresher ne veshet e plugut, ne token e ardhur per pune natyralisht . Keto momente gezimi , por dhe disfata e shoqerojne gjat gjithe ciklit bimor , ketij produkti me te cilin lidhet jeta familjare e bujkut dhe krejt jeta e gjalle , mbi toke . Natyrshem njof shume bujq dhe ish kulake . Eshte diametralisht i kundert vleresimi bujqesor i tokes .
Eshte priviligj apo padrejtesi ,qe i behet objektit “toke” dhe pjelles se saj , truallit ?
Ne mesgushti 2019 , shtypi boteror dhe ai shqiptar komentuan gjeresisht vetvarien e milaiarderit amerikan Epstain , ne burgun e NY. Ky miliardier , pati blere ishullin “Orgy Island “ , ne Paqesor , per 56 milion $ . Pronari , vec ishullit , kishte avione private dhe te gjithe infrastrukturen , qe zoteron nje shtet zyrtar .Vetem nepermjet blerjes te tokave , oligarku , merr pushtet , me te pa kufishem se pushteti i dhene me vote .
Ne 2005 , e ne vazhdim organet e sigurise , zbuluan se ne Ishull, jane cfrytezuar ne menyre abusive , mbi 56 vajza minorene . Ne menyre okulte, ky bizesman , u burgos ne NY , per te fshehur te verteten , qe zhvillohej ne ishullin misterjoz . Pak dite , pas burgosies , bizesmeni milioner u gjet I mbytur ne qeline e burgut, ne NY .
Nje lajm i ngjashem u botua , per mundesine e shitbleries se ishullit te Groenlandes , me madhesine e nje kontinenti , por i ngrire. Ky ishull , vijon te jete koloni Daneze , por ka cfaqur ambicje , per ta blere Amerika, simbas dekllarates te Presidentit .Ky rrast ndryshon nga “orgy Island “ , qe u ble nga privat, por eshte blerie me permasa te medha .
Nuk jane vetem keta ishuj te blere , ose ne treg . Ne ishuj te tille , mund te organizohet gjithcka , qe nuk I shkon nder mend njeriut , perfshire dhe veprimtarite e terrorizmi . Nuk mund te parfytyrohet c’ mund te ndodhi ne teritoret e blera . Oligarket , nepermjet tokes, behen zoter te jetes private te njerzve. Nuk besohet te kete oligark, pa qene pronar I fuqishem tokash . Mua vijon te me ngacmojne dy pyetje : Pse nuk jane privatizuar , liqenet , detet? Pse nuk jane privatizuar valet elektromagjetike ? Ka vetem nje pergjigje : pasurite natyrore , nuk privatizohen . Ne menyre analoge duhet te arsyetojme dhe per token dhe per truallin . Nuk ka pse te kemi kete ndryshim thelbesor ne titujt ekonomike te ketyre subjekteve te njejta ne prejardhje dhe ne permbajtje .
Ngjaria , me bizesmenin amerikan Epstain , na nxit te besojme , se shtetezimi I tokes eshte nevoje urgjente sa ekonomike , aq dhe politike dhe e sigurise , jo vetem te nje vendi , por te sigurise boterore . Ne bote ka shume ishuj te blere , ne menyre private. Kalimi i territoreve nga nje shtet ne tjetrin , kryhet simbas ligjeve nderkombetare . Shitbleria e ishujve , mbart konflikte te pa parashikuara dhe shume me te rrezikeshme , se ajo , qe u vertetua ne “Orgy Island “ , te Paqesorit . Gjermanet kekuan te blenin Korfuzin , ne ekuivalence te borxhit qeverritar grek .
Hap pas hapi do te sqarojme problem te tjera , qe lidhen me token si objekt tregu , ose pasuri publike . Kjo eshte enigma e kohes !
Shkeputur nga libri ne doreshkrim : “Kapitalizmi perpjestimor “
Illo Foto – Studjus ne NY.
