I besoj britanikut...

I besoj britanikut Reginald Hibbert ,per historine e luftes

( Persiatje , per librin historik “Fitoria e hidhur “ )

Secili komb , ka pengun e vet ne hartimin e historise . Kjo ndodh se historite e kombeve i kane shkruar fitimtaret . Ne shumicen e rrasteve devijimet e realitetit historik , jane korigjuar , sepse kane qene me pak ekuivoke . Edhe kur nuk jane korigjuar , jane ne proces korrektimi . Dijetaret e sejcilit komb , jane ndijer pergjegjes , per t’I dhene popullit te tyre , historine reale te dokumentuar me faktet te jetuara dhe arkivore .

Me historine e kombit tone shqiptar , ka ndodhur mos njohja e historise se lashte , qe ju ka dhene mundesine fqinjeve ta realizojne copetimin e Kombit , ne pese shtete te Ballkanit dhe shteti ame te rezultoi ne me pak se gjysmen e siperfaqes , te truallit te banuar me shqipetare autoktone .

Fallsifikatori , me I madh I historise te Shqiperise , ka qene shqiptari , Enver Hoxha . Ne kongresin e e pare te Partise se tij komuniste, lexoi kapitullin historik . Simbas ketij kapitulli , historia e vendit , perpara tij u shua. Historia fillonte , me sundimin e Partise se tij . Ne sherbim te kesaj teze injorante , krijoi organet perkatese . Te tera instancat e mesonin historine , sic e shkroi ky shqiptar i mbrapshte dhe kulturalisht i manget .

Nuk mjaftoi kjo , por shkroi mbi 80 libra voluminoze , qe i quajti “Vepra “.Ishin “vepra “ pa veprim . Ne sherbim te ketij botimi madhor , krijoi ndermarrje botuse , redaksi , pas redaksije , institut pas instituti studimi , per te mesuar , kete histori krejt te fallsifikuar dhe pa vlere , qe e shkroi nxitimthi dora e nje gjysem intelektuali . Ndodhi e pa pritura . Kete histori genjeshtare e mesuan brezat shqiptare , per 50 vjetet , nen pushtetin diktatorial te Enverit dhe te shpurres se tij , qe i sherbeu me devocion .

Mbas rrezimit te dikturave moniste , qe ze fill , me renien e Murit te Berlinit , historianet shqiptare dhe intelektualet e pergjegjshem , kane shkruar vepra te dobishme , ne pergenjeshtrim te kesaj traume historike , qe ka ndodhur ne historine e kombit shqiptar . Mendimet e historianve , jane te ndryshme dhe kjo eshte garanci , qe shkrimi I historise te vertet te kombit eshte ne rruge te mbare . Ka rendesi fakti , qe intelektuale te shquar , politikane me vlera , ju hoq bloza , qe Enveri hodhi mbi ta per 50 vite rresht.

Nje nga periudhat , ku kundedrshtite interpretative , jane me te theksuara , eshte periudha e luftes clirimtare , (1939-1945 ) . Liberalet ish komuniste , pretendojne se kete lufte e kryen vetem te ashtuquajturit komuniste , me ne krye fallsifikatorin Enver Hoxha . Krahu liberal –demokrat , perfaqesuar nga Organizata e ballit kombetar , ne rrastin me te mire , kete lufte e quajne te gjithe popullit shqiptar dhe ne extrem ka zera , qe e mohojne luften clirimtare , ose e quajne ate Lufte civile . Kohet e fundit , fjalen e fundit , per kete pjese te rendesishme te historise , pritet ta japi Akademija e Shkencave , qe eshte reformuar kohet e fundit .

Historiani Uran Butka , ka nje merite te madhe , ne tryezen , ku diskutohet karakteri i Luftes , qe zhvilloi populli yne , kunder okupatoreve . Ky historian i pergjegjshem , ngjalli diskutimin , per Luften , per Organizaten e Ballit kombetar , per Mitat Frasherin . Eshte i pari , pa shtuar , i vetmi , qe ju kundervu , me fakte historise te rreme , qe shkroi Enver Hoxha, nga zyra moderne e Komitetit Qendror te Partise se tij .

Nje liber , qe i ndih praktikisht kuptimit te kesaj lufte , eshte libri i britanikut , Hibbert , qe ka marre pjese drejt perdrejt ne luften antifashiste shqiptare . Ky dijetar angles , la universitetin e Oxfordit dhe u vu ne sherbim te alateve antifashiste . Shebeu , posacerisht ne Shqiperi , ku u hodh me parashute , ne vitin 1943 .Titulli i librit eshte intrigus“Fitorja e hidhur.” Nuk mund te ishte ndryshe nje fitore , qe solli ne fuqi , nje manjak te nje pushteti kriminal , ndaj me shume se gjysmes se popullsise te shtetit ame , qe e pat sakatuar historia .

C’do lufte eshte nje shkolle , ku shkenca ushtarake ballafaqon vetveten dhe artin ushtarak , te krijuar teorikisht , me terenin e zhvillimit te luftimeve . Lufta e dyte boterore ishte me shume se nje akademi , sepse u ballafaquan dy forca , qe perfaqesonin Globin e ndare ne dy pjese . Ne , si shtet shqiptar i perkisnim bllokut lindor , qe ju kunderevu nazizmit dhe e gjunuzoi , ne te dy kontinetet . Autori i librit ,i ka prekur ngjarjet me dore . Ai beri sakrificen me sublime , qe mund te ndodhi . U hodh me parashute , ne frontin e luftes . Sherbeu si oficer i ushterise angleze . Ishte 21 vjec , ne momentin e parashutimit . Detyra e tij ishte nderlidhje , midis komandave rakjonale te frontit . Qendra e ketyre nderlidhjeve drejtohej nga qyteti Bari i Italise . Nyja tjeter nderlidhese ishte ne Kajro te Egjiptit . Ushteria e koalicionit antifashist drejtohej nga strategu Willson Churchill. Nyjet e nderlidhjes i sherbenin kordinimit te vepeprimeve dhe te ndihmave ushtarake , midis aleateve te Europes .

Libri I ketij ushtaraku eshte me se I besushem , sepse eshte nje luftetar europjan internacionalist ,qe nuk ka asnje interes , vec fitores se popujve , ne luften antifashiste . Lufta e dyte , pas vitit 1941 , shprehet autori , pushoi se qeni imperialiste dhe u be antifashiste . Komunistet munden ta cfrytezonin , ket rrast , si patriote dhe antifashiste . Italia fashiste , pesoi fatin e gjithe agrasoreve . E lodhur nga vala e luftes italo-greke dhe luftrat clirimtare te popujve , qe kishte pushtuar ,. kapitulloi , ne menyren me te turpshme te mundeshme . Mbas vitit 1943 fuqite e Boshtit , mbeten dy : Gjermania dhe Japonia . Komunistet shqipetare cfrytezuan kushtet e favoreshme , per ta kthyer levizjen mbare popullore , ne interes te fitores te tyre politike . Mbas Konferences se Pezes , “Komunistet ja atribuan vetes udheheqjen e luftes Nac. Clirimtare “ ( F 30 )

Ketu fillon carja e forcave partizane kundranazisteve , qe ishin duke zbritur drejt Ballkanit . Maqedonsit , nuk ishin shume te prirur ne luften kunder gjermaneve . Levizja antifashiste , shkruan autori , ishte me e fuqishme ne Shqiperi dhe ne Kosove . Nje marreveshje me forcat e Ballit kombetar do te ishte shume e fryteshme , per sukset e luftes , por Enveri u tregua shume sektar . Midis te tjerave Miladin Popovic dhe Enveri , kishin nje pikpamje , qe rezistenca Kosovare te drejtohej nga Shqiperia , jo nga Jugosllavia . Pas kesaj dekllarate Miladini u largua , per ne Jugosllavi , ku vdiq ne menyre krejt misterioze .

Qeverria engleze ishte e interesuar , per nje lufte pa kompromis , ndaj agresoreve . Franca , fatkeqesisht , nen drejtimin e Marshallit Peeten , kerkoi armespushim me Gjhermanuine . Ne zhvillimet e krejt problematikes politike , autori shkruan dhe , per figuren politike te Ahmet Zogut . Konkretisht ka shkruar , per te : “ Ne Kongresin e Lushnjes , ai pat qene nje figure e madhe evendit . … eshte mjaft e dyshimte , ne se ndikimi itij , do te mjaftonte , per te ngritur veriun , ne nje levizje kryengritese nacinaliste . Ai do te kishte mbehtetjen edhe te Gjon Markagjonit dhe te gjthe fiseve te veriut “ ( F60 )

Sic shohim , nga gjykimet e autorit , percarja , midis veriut dhe jugut te Shqiperise , ne kohen e luftes , e kishte burimin te udheheqesi i levizjes komuniste . Zogu pavaresisht te metave , ne drejtimin e shtetit, kishte dhe disa merita , qe ja mohuan Enveri dhe historigrafet e kohes moniste . Mbreteria e bashkuar angleze , kishte influencen kryesore te ndihmes dhe te drejtimit te energjive luftarake , ne te gjithe Ballkanin, duke perfshire dhe Shqiperine . Opinioni i Mbreterise angleze ishte te mos i mbyllej dera , mbretit Zog . Askush nuk eshte i tepert , ne lufte kunder agresorit fashist .

“Oficeret britamnike , qe u hodhebn ne Shqiperi , nuk dinin sgje per krijimin e Partise komuniste ne Shqiperi dhe per marrjen e saj te drejtimit te rezistences. ( F 72 ) .

Lufta ishte antifashiste , nuk kishte karakter komunist . Autori pohon ne faqen 84 te librit , se Shqiperia ishte I vetmi vend ne Europe , qe nuk shkelen ushterite aleate . Misioni angles ne Shqiperi , kryesuar nga N/koloneli Maklin , hyn ne Shqipperi , nga Greqia , nga fillimi I mait 1943 . I pari partizan , qe takuan , ishte Bedri Spahiu dhe pak me von takuan Nexhip Vilcanin . Nje figure e larte e kontigjentit te luftes , qe takuan ishte Koco Tashko , qe e prezantoi veten , si i shkolluar ne Hovard . Tashkoja i prezantoi misionnit , nje tjeter funksionar te luftes . Ai ishte Dr. Ymer Dishnica . Ky i fundit , e kishte bere shkollen ne France dhe mbahej nga shoket me te ngushte te Enver Hoxhes . Misjoni angles programoi , hedhjen me parashurete te armeve dhe furnizimeve te tjera , veshmbathje dhe ushqime . Bill Malkin , beri nje rruge ne kembe deri ne Labinot , ku takoi Enver Hoxhen , per te biseduar , per krijimin ne formacineve te gjera te luftes , brigadat . Baza e misionit angles u vendos ne fshatin Shtylle . “Hoxha e paraqiste luften si zot te Shqiperise , qe realisht nuk ishte ashtu “( F 89 ) . Hoxha u mundua ta zbente ndihmen e madhe britanike , me arsyetimin se vinte nga nje vend imerialist . Hapi fjalen se materjalet ishin te pa pershteshme . Anglezet u moren vesh shunme mire , me Lef Nosin , qe udheheqja shqiptare e pat caketuar si oficer nderlidhes me misonibn angles . Ky nderlidhes ishte i afte dhe ruante baraspeshat e kraheve te ndryshem te gjykimeve te ndihmave .

Komunistet , perfshire dhe Komandantin e brigates , Mehmet Shehu , u shmangeshin udhezimeve ushtarake te misionit angles . Keshtu ndodhi me proven , per betejen ne Bermash . Abas Kupi ishte pjese e luftes te nisur ne Peze , ne 1942 , por kishte cfaqur qendrimet e veta antikomuniste . Konferenca e Mukjes , shenoi ndarjen e forcave . Me 18 shtator u shpernda nje trakt , qe shpallte krijimij e nje partie zogiste – nacionaliste . Kongresin , kjo force e re politike e mbajti ne Zall-herr , ne 21 Nendor 1943 . Ne Shengjergj , u ballafaquan te dy forcat dhe Abas Kupi u perjashtua nga Fronti Clirimtar . Te vetmit figura , jo komuniste , qe mbeten ne krye te levizjes , ishin M. Peza dhe Baba Faja . Levizja clirimtare mori qendrim krejt sektar .

Kapitullimi i Italise i gjeti te pa pergatitur forcat shqiptare te rezistences . Disa formacione italiane , u lane ne dore te gjermaneve . Ne fakt duheshin carmatosur . Ne kete situate , vetem Abaz Kupi u tregua ne lartesine e duhur , per mbrojtjen e Krujes .

Ne konferencen e Teheranit , qe u mbajt pas saj te Kajros , u vendos , qe ushtria clirimtare jugosllave te ndihmohej me priorite , me furnizimet nga ajri , Shqiperia nuk u permend . Nuk ishte fjala , per barrierat ideollogjike . Misjoni britanik bashkepunoi me Enver Hoxhen , per krijinmin e brigates trete , ne zonen e Pezes . Hedhjet nga Ajri , per levizjen nacional shqiptare , simbas te dhenave te zones se Karios , perbejne nje vlere te madhe ushtarake , per kohen . Lista eshte e gjate . Mjfton te permendim se ishin 300 automatike , pushke 350 , granata 4500 etj .. Ndihmat nga jashte , per luften clirimtare , nuk ishin simbolike , por efektive .

G jermanet lejuan te ngrihej nje qeverri regjence , me figura te pa perlyera dhe me pervoje qeverrisese . Ne ket eqeverri regjence moren pjese Mehdi Frasheri , qe kishte qene ne Itali dhe gjermanet e sollen ne Shqiperi . Ne kete regjence u caketua dhe Pater Anton Harapi , Lef Nosi . Kjo regjence qeverriste dimensionet e Shqiperise se madhe . Ketu kemi nje nderhyrje gjermane , ndaj forcave partizane , kudo , qe ndodheshin . Per kete p[eriudhe delikate , autori shkruan : “ ……LNCl u mbaj tn efije te perit. I qendroi gares , per te marre gjithcka . … forcat nacionaliste , qendruan pasive , te pa afte per sakrificat , qe kerkonte situata me gjermanet , rreshqiten nga vetkenaqesia , ne deshperim dhe ne cfarrosje . “

Shifet qarte se autori nuk fal asnjerin krah te luftes , duke qenndruar midis paleve , ashtu sic e meriton nje i pa anshem .

Brenda kampit partizan te levizjes , me poshte , autori na flet , per udheheqesin e cetes se Martaneshit , “ Dervishi bektashi , Baba Faja ,shikohej me dyshime . Roli i tij po zbehej , nderkohe ngjyrimi i spikatur , mbetej i pa ndryshuar “ ( F 112 ) .

Ndothte keshtu me nje udheheqes ushtarak , qe e kishte filluar rezistencen , perpara se te formohej Partia Komuniste dhe gezonte respektin e popullit , ne te tera trevat kryengritese . Ne faqen 114 autori na jep shembuj , se drejtusit partizane , ne zonen e Vlores , nuk interesoheshin , per misioneret angleze , qe ndihmonin konkretisht luften , jo vetem moralisht , por materjalisht . Nje prej ketyre oficereve , te braktisur , nga forcat partizane , u gjet ne nje shpelle , ku ishte strehuar , per mbijetese . Lufta clirimtare ishte nen influencen e Titos , sesa te Misioneve te shumta aleate , qe vepronin ne te tere territorin . Ne nje dokument te Drejtorise se departamentit te jugut thuhej : ‘Lufta civile tashme ka filluar , midis LANCIT dhe Ballit Ajo do te shtohet .” ( F 118 ) .

Misioneret angleze , bene te gjitha perpjekjet , per t’u harmonizuar forcat e Komunisteve , me ballistet , per te rritur efektivitetin e goditjeve ndaj pushtusve gjermene . Nje nder keto kuvendime , pershkruhet ne faqen 118 te librit . Ridelli dhe Kemp zhvilluan bisedime me Haxhi Lleshin , qe t’i shiftenacionalistet si aleate dhe jo si armiq . Te njejten bisede zhvilluan me Fiqiri Dinen , udheheqes nacionalist i krereve te Dibres . Ky duhej te hidhte forcat kryesore , kunder Xhem Gostivarit . Perpjekjet e misionereve angleze , nuk u vleresuan . Ne shume etapa lufta u kthye ne lufte midis njeri tjetrit , ne favor te armikut. Lufta , per pushtet , kish dale ne plan te pare .

Problemi i unifikimit te goditjeve , pershkruhet nepermjet shume epizoteve dhe nderhyrjeve te minisionereve . gjendja mbeti e pa ndryshuar, deri ne perfundim te luftes . Autori i librit , tregon , se kur u parashutua ne Shqiperi ishte 21 vjec . Ishte pergatitur si oficer tankist , ne korpusin e karrocuar mbreteror . Ne nje nga letrat rekomanduse , qe kishte me vete , e shkruante Hezllak . Ishte shkruar anglisht dhe shqip . Ne kete leter shkruhet :” Miqte e mi ne Shqiperi ! Togeri Hibbert , qe ju paraqitet eshte miku im . Ju lutem ta mireprisni , sic me patet pritur mua , me mikpritjen tuaj te mirenjohur “ (138 ).

E solla kete hollesi , nga libri , per te njohur solidaritetin e popujve , pertej mardhenieve te ftohta zyrtare . Kete solidaritet nuk mund ta kishin agresoret . Ata i lidhin vetem ambicjet e perbashketa , per pushtim .

Libri I oficerit britanik , per dy vitet vendimare te Luftes Nacional Clirimtare , perben nje kontribut me vlere , jo vetem ne njohjen e permasave te luftes te popullit shqiptar , por nenvizohen shume detaje te karakterit te luftes , te tjetersuara , nga historia e shkruar ne monizem .

Lufta ishte produkt I urrejtjes te popullit , kunder pushtusit . Lufta pat filluar perpara themelit te Partise komuniste , qe u themelua me kujdesin e Partise jugosllave . Ndermjetessi Miladin Popovic , vdiqi , ne moshe te re , ne rrethana te pa qarta . Enver Hoxha dhe Partia komuniste e vune luften ne interes te vendosjes te pushtetit komunist dhe ja ariten . Formacionet e Ballit Kombetar dhe Legalitetit u izoluan . Nuk ju dha perkrahja e duhur , per bashkepunim , qe te mund te realizonin planin e tyre , kunder pushtusit .

Mungesja e marrveshje me krere te nacionalisteve , si Abas Kupi , Muharrem Barjaktari dhe komandante te tjere ushtarake , qe sherbyen gjat qeverrisjes zogiste . Keta ishin nje kontigjent ushtarakesh dhe politikane , qe kursesi nuk u mungonte atdhetarizmi , por sipas programit te tyre . Ndaj tyre ,ne vend te diallogut u drejtuan pushket ,qe ishin hedhur me aroplane nga aleatet . Ndihmat dhe armet , u ofruan , per te luftuar pushtusit . U vertetuan shume aspekte te luftes civile . Edhe ne rrast se lufta e plote civile , u eliminua , ishte merite e politikes se durushme te politikaneve te matur si Mitat Frasheri , Abas Kupi , Mustafa Kruja , Ali Kelcyra , te njohur si politikane dhe diplomate me kulture .

Mardheniet e Enverit me krahun e djathte te polikes , se luftes dhe te paqes , u frymezua , nga parulla enveriste , “Kush nuk mendon si ne ( Enveri, Hysniu dhe Mehmeti ) , eshte shpallur armik “ . Kjo parulle udhehoqi luften dhe kohen pas saj . Intelekkektualet , qe shpetuan pa u vrare , u detyruan te lene Atdheun dhe te marrin arratine . Ata qe mbeten brenda u bene pre e luftes se klases , qe ishte lufte civile , pa front . Vetem ne incidentin e bombes ne Ambasaden sovjetike , u ekzekutuan pa gjyq 22 intelektuale , pa asnje faj . Edhe ata , qe u ekzekutuan me gjyqet formale , ishin nje lloj si ekzekutimet arbitrare te Enverit dhe Mehmetit. Personalisht gjykoj se po te mos ishte politika tolerante e Mit’hat Frasherit , me shoket e tij , lufta civile do te kishte ceduar si lufta civile ne Greqi . Personazhet historike , si te gjithe njerzit , kane te metat dhe dobesite , sic kane dhe meritat . Histoorografia enveriste , i pershkuante personazhet ose krejt te bardhe , ose krejt te zinj. Kjo nuk eshte histori , por butafori .

I besoj , pa asnje rezerve fakteve , qe na ka ekspozuar britaniku Hibbert , qe ka ndjekur me rigorozitet fazat kryesore te Luftes Nacional Clirimtare , ngjarja me e rendesishme e kombit tone, ne shekullin e XX. Titulli , qe ka zgjedhur autori , justifikohet nga fakti perfundimtar . Fitoria ishte e madhe dhe historike , por perfundoi , me hidherimin , qe sjell vendosja e nje diktature , nga me te egrat , qe ka njohur Europa, ne te tera kohrat .

Illo Foto – Studjus, NY- 2022