Fejzulla BERISHA: Rasti i Kosovës

Simulimi i shtetit dhe paradoksi i afërsisë me Perëndimin: Rasti i Kosovës

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Nga njëra anë, Kosova synon të bëhet pjesë e Bashkimit Evropian dhe strukturave euroatlantike; nga ana tjetër, brenda saj po thellohet një realitet shqetësues: shteti nuk po ndërtohet, por po simulohet. Në emër të shtetit kërkohet pushteti, por rrallëherë ai përdoret për të krijuar një shtet funksional. Kjo është drama institucionale e Kosovës në vitin 2025.

Në diskursin politik të pasluftës, ndërtimi i shtetit ka qenë narrativë qendrore. Megjithatë, më shumë se dy dekada pas çlirimit dhe afro njëzet vjet pas shpalljes së pavarësisë, vërehet një dukuri e brendshme: shteti nuk funksionon si strukturë për t’i shërbyer qytetarit, por si retorikë për të legjitimuar sundimin e pushtetit.

Kjo e shndërron konceptin e shtetit nga një projekt i përbashkët qytetar në një instrument të pushtetit vetë. Në vend që pushteti të jetë në funksion të shtetit, është shteti që vihet në shërbim të pushtetit.

Dialogu Kosovë–Serbi: shteti si monolog

Në raport me dialogun Kosovë–Serbi, qasja institucionale e viteve të fundit e ilustron qartë logjikën e simulimit. Marrëveshjet e arritura në Bruksel dhe Ohër janë paraqitur si fitore diplomatike, ndonëse janë zhvilluar pa një konsultim real me Kuvendin, opozitën dhe shoqërinë civile.

Qeveria ka ndjekur një qasje monologjike, duke shmangur transparencën dhe llogaridhënien institucionale në emër të “mbrojtjes së interesit shtetëror”. Por si mund të mbrohet shteti nëse ai nuk funksionon si sistem demokratik dhe gjithëpërfshirës? Këtu qëndron paradoksi: pushteti paraqitet si mbrojtës i shtetit, ndërkohë që anashkalon vetë shtetin si proces institucional dhe përfaqësues.

Reforma në drejtësi: konsolidim apo kontroll?

Një tjetër ilustrim është fusha e drejtësisë. Politika deklaron luftën kundër korrupsionit dhe reformimin e sistemit si prioritete, por mungesa e rezultateve konkrete dhe përpjekjet për të politizuar institucionet e pavarura – si Këshilli Prokurorial apo Zyra e Prokurorit të Shtetit – krijojnë përshtypjen se reforma po simulohet për përfitim politik.

Shërbimet publike: qytetari i përjashtuar

Në jetën e përditshme, qytetarët përballen me një administratë që funksionon më shumë si instrument kontrolli politik sesa si shërbim civil profesional. Emërimet politike në borde publike, ndërmarrje shtetërore dhe agjenci të pavarura jo vetëm që nuk janë ndalur, por kanë vazhduar edhe nën pushtete që premtuan “ndryshim”.

Kjo dëshmon se shteti nuk po konsolidohet në funksion të qytetarit, por të partisë. Në vend të një administrate meritokratike, prodhohet një rrjet klientelist që siguron mbështetje politike dhe vazhdon ciklin e simulimit të shtetit.

Pushteti për pushtet: rruga larg Perëndimit

Në thelb, kriza e Kosovës nuk është vetëm politike apo ekonomike, por krizë e vizionit për shtetin. Një shoqëri që nuk ndërton institucione që i mbijetojnë ndryshimeve të pushtetit, mbetet e varur nga liderë, emocione dhe konfrontime.

Kosova ka shënuar disa përparime teknike në rrugën drejt Bashkimit Evropian – si liberalizimi i vizave apo afrimi me Këshillin e Evropës – por këto janë më shumë rezultat i përkushtimit të aleatëve ndërkombëtarë sesa fryt i kapaciteteve të brendshme. Pa një shtet funksional, çdo hap drejt integrimit mbetet i brishtë.

Nëse demokracia mbetet fasadë dhe institucionet mbeten të kapura nga logjika e dominimit, Kosova do të jetë gjithmonë “afër” Perëndimit, por realisht shumë larg prej tij.