Fejzulla Berisha: Nga legjitimiteti i UÇK-së te njohja nga Siria

Nga legjitimiteti i UÇK-së te njohja nga Siria

– Triumfi i Diplomacisë Ndërkombëtare dhe Rrjeti Global i Shtetësisë së Kosovës

Nga Washington D.C.

Prof. Dr. Fejzulla Berisha

I. Vijimësia historike e legjitimitetit ndërkombëtar të Kosovës: nga guerila e UÇK-së te pavarësia e 17 shkurtit 2008

Procesi i njohjes ndërkombëtare të Republikës së Kosovës nuk filloi me shpalljen e pavarësisë më 17 shkurt 2008, por shumë më herët – gjatë periudhës së luftës çlirimtare të viteve 1998–1999, kur Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK) fitoi legjitimitet ndërkombëtar si një forcë guerile e organizuar që mishëronte aspiratën kombëtare për liri dhe vetëvendosje.

Në atë periudhë, për herë të parë në historinë e Ballkanit modern, një lëvizje guerile shqiptare u trajtua nga bashkësia ndërkombëtare jo si grup i izoluar rezistence, por si forcë e drejtë dhe legjitime politike e ushtarake. Kjo njohje de facto u konfirmua gjatë Konferencës së Rambujesë (1999), ku përfaqësuesit e UÇK-së morën pjesë si palë zyrtare përballë delegacionit të Serbisë, nën mbikëqyrjen e fuqive të mëdha perëndimore – SHBA-së, Francës dhe Mbretërisë së Bashkuar.

Kjo përfshirje në Rambuje shënoi momentin e parë kur UÇK-ja u njoh në mënyrë ndërkombëtare si përfaqësuese e vullnetit politik të popullit të Kosovës, duke e çuar çështjen kosovare nga fusha e konfliktit lokal në sferën e politikës ndërkombëtare dhe të së drejtës humanitare.

Kur Serbia refuzoi marrëveshjen e paqes, ndërhyrja humanitare e NATO-s në mars 1999 u bë në bazë të parimit të mbrojtjes së popujve nga spastrimi etnik dhe gjenocidi. Në këtë ndërhyrje, UÇK-ja luajti rol të rëndësishëm strategjik, duke ndihmuar aleancën më të fuqishme ushtarake të botës me koordinata, informacion dhe prani në terren.

Kështu, për herë të parë në historinë moderne, një forcë guerile e një populli të vogël orientoi veprimin ndërkombëtar të NATO-s dhe kontribuoi në formësimin e doktrinës ndërkombëtare të ndërhyrjes humanitare. Kjo ishte një fitore historike e legjitimitetit moral dhe politik të luftës së UÇK-së, që më pas u përkthye në legjitimitet institucional dhe shtetëror.

Pas çlirimit të Kosovës dhe vendosjes së administratës ndërkombëtare (UNMIK), rruga drejt shtetësisë u bë e pandalshme. Shpallja e pavarësisë më 17 shkurt 2008 ishte akt përmbyllës i një procesi historik të nisur me luftën çlirimtare, dhe njohjet ndërkombëtare që pasuan – nga SHBA, Britania e Madhe, Franca, Gjermania, Italia e dhjetëra shtete të tjera – ishin vijim logjik i legjitimitetit të fituar gjatë viteve të luftës.

Në këtë mënyrë, njohja e Kosovës është proces dyfazësh:

Njohja de facto e UÇK-së gjatë luftës (1998–1999) si forcë legjitime e rezistencës kombëtare;

Njohja de jure e shtetit të Kosovës pas shpalljes së pavarësisë (2008) si rezultat i diplomacisë ndërkombëtare dhe përkrahjes së fuqive demokratike.

II. Diplomacia ndërkombëtare dhe rrjeti global i njohjeve

Njohja e Republikës së Kosovës nga Republika Arabe e Sirisë përbën një moment kulmor në procesin e afirmimit ndërkombëtar të shtetit kosovar. Ajo vjen si rezultat i drejtpërdrejtë i diplomacisë së koordinuar ndërkombëtare, e udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe e mbështetur nga partnerët strategjikë në Lindjen e Mesme dhe botën islamike – përfshirë Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Turqinë dhe Izraelin.

Kjo njohje është fryt i një rrjeti të gjerë diplomatik global, që për vite të tëra ka punuar për të siguruar konsensus ndërkombëtar rreth shtetësisë së Kosovës si element të qëndrueshmërisë dhe paqes në Ballkan.

SHBA-ja ka luajtur rol qendror në këtë proces – jo vetëm si arkitekte e ndërhyrjes humanitare të vitit 1999, por edhe si garantuese e paqes, stabilitetit dhe njohjeve ndërkombëtare të Kosovës.

Në bashkëveprim me Turqinë, e cila ka vepruar si urë diplomatike ndërmjet botës perëndimore dhe asaj islame, dhe me Arabinë Saudite e Emiratet e Bashkuara Arabe, që kanë ndikuar në formimin e një qëndrimi më afirmativ ndaj Kosovës brenda Organizatës së Bashkëpunimit Islamik (OIC), diplomacia kosovare ka fituar një mbështetje strategjike që shkon përtej rajonit.

Nga ana tjetër, Izraeli, pas njohjes së Kosovës – në kuadër të marrëveshjes së Uashingtonit – ka krijuar një aks diplomatik të ri në Lindjen e Mesme që ndikon edhe në raportet e saj me shtetet arabe, përfshirë Sirinë. Prania e kësaj dinamike e ka bërë njohjen e Kosovës nga Siria jo vetëm akt bilateral, por rezultat të një procesi të gjerë ndërkombëtar, ku interesi për stabilitetin rajonal lidhet ngushtë me vizionin për një Ballkan demokratik dhe paqësor.

III. Kuptimi strategjik i njohjes nga Siria

Njohja e Kosovës nga Siria përfaqëson kalimin e një kufiri të ri diplomatik në botën arabe, sepse ndodh në një kontekst të ri global ku balancat gjeopolitike ndërmjet Lindjes dhe Perëndimit po riformohen. Siria, si një shtet me peshë historike në botën arabe dhe me lidhje tradicionale me Rusinë, me këtë veprim i jep legjitimitet ndërkombëtar Kosovës si aktor të qëndrueshëm në sistemin ndërkombëtar, pavarësisht presioneve të Serbisë dhe aleatëve të saj.

Kjo njohje dëshmon se shtetësia e Kosovës ka kaluar kufijtë tradicionalë të mbështetjes perëndimore, dhe po shndërrohet në një realitet të pranuar globalisht, që nuk mund të injorohet nga asnjë fuqi rajonale.

Ajo gjithashtu forcon idenë se njohjet ndërkombëtare nuk janë akte të rastësishme diplomatike, por rezultat i vijimësisë historike, i legjitimitetit moral dhe i diplomacisë aktive që ndërthur miqësinë perëndimore me mirëkuptimin lindor.

IV.Nga lufta çlirimtare te afirmimi global

Kosova është shembull unik në historinë moderne se si një luftë çlirimtare e drejtë, e udhëhequr nga një forcë guerile popullore si UÇK-ja, mund të shndërrohet në një projekt shtetëror të pranuar ndërkombëtarisht.

Nga Rambujeja te Siria, rrugëtimi i saj përbën një udhëtim historik nga sakrifica në legjitimitet, nga gjaku në diplomaci, dhe nga rezistenca në partneritet ndërkombëtar.

Prandaj, njohja e Kosovës nga Siria nuk është vetëm një akt formal politik; ajo është vazhdimësi e drejtë historike e një procesi që filloi në malet e Kosovës, u shndërrua në çështje ndërkombëtare në Rambuje, u njoh me bombardimet e NATO-s, u kurorëzua me pavarësinë më 2008 dhe sot përmbyllet me afirmim diplomatik global.

Kosova, e lindur nga lufta e drejtë, e mbështetur nga aleatët e demokracisë dhe e njohur nga bota, mbetet shembull i suksesit të diplomacisë së bashkuar ndërkombëtare për lirinë, drejtësinë dhe paqen.